REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Forma dokumentowa czynności prawnej – nowość w kodeksie cywilnym

Lubasz i Wspólnicy
Kancelaria Radców Prawnych
Forma dokumentowa czynności prawnej – nowość w kodeksie cywilnym
Forma dokumentowa czynności prawnej – nowość w kodeksie cywilnym

REKLAMA

REKLAMA

Przepisem art. 77[2] kodeksu cywilnego ustawodawca wprowadził do polskiego porządku prawnego od 8 września 2016 r. formę dokumentową jako nowy, ustawowy typ formy szczególnej czynności prawnych.

I. Cel wprowadzenia formy dokumentowej czynności prawnej

Autopromocja

Pierwowzorem polskiej formy dokumentowej jest niemiecka forma tekstowa (niem. Textform), której stosowanie wchodzi w grę, gdy nie zachodzi konieczność dokonania czynności prawnej w formie pisemnej lub elektronicznej. 

Z uzasadnienia projektu Księgi pierwszej Kodeksu cywilnego z 2008 r. (dalej: „projekt”), wynikają dwie podstawowe przyczyny wprowadzenia formy dokumentowej: po pierwsze - przygotowanie się na planowane zniesienie ustawowej formy ad probationem i możliwość zastąpienia w niektórych przypadkach formy pisemnej formą dokumentową; po drugie – stworzenie prawnych ram funkcjonowania  formy, która w obrocie już jest powszechnie stosowana ze względu na dynamiczny rozwój nowych technologii. Motywy te są jednak krytykowane w literaturze przedmiotu.

Nowa forma czynności prawnych, której poświęcono w Kodeksie cywilnym zaledwie kilka przepisów, na chwilę obecną budzi wiele wątpliwości interpretacyjnych. Wskazówek z pewnością udzieli nam praktyka stosowania tychże przepisów, na którą jeszcze trochę musimy poczekać.

Polecamy: Nowe umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od 1 stycznia 2017 r.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

II. Pojęcie formy dokumentowej

Obowiązujący od 8 września 2016 r. przepis art. 77[2] k.c. stanowi, że „do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie”.

Forma dokumentowa nie jest ekwiwalentem formy pisemnej. Do jej dochowania nie jest wymagane złożenie na dokumencie własnoręcznego podpisu (konstytutywny element zwykłej formy pisemnej) lub opatrzenie oświadczenia woli kwalifikowanym podpisem elektronicznym (konstytutywny wymóg formy elektronicznej).

Co do zasady, forma dokumentowa zastrzeżona jest w ustawie dla celów dowodowych (ad probationem) (art. 73 k.c.).

Kluczowe dla definicji formy dokumentowej jest rozumienie pojęcia dokumentu oraz możliwości ustalenia osoby składającej oświadczenia.

1) Dokument

Zgodnie z założeniami projektu, celem ustawowego zdefiniowania dokumentu było „ustalenie znaczenia jednego z podstawowych terminów prawa cywilnego” oraz zerwanie z tradycyjnym rozumieniem dokumentu jako informacji utrwalonej wyłącznie w postaci pisma. Definicja dokumentu, która ostatecznie została przyjęta, znacząco odbiega od tej, którą przewidywał projekt.

Art. 105 projektu przyjmował, że dokumentem jest „informacja obejmująca treść oświadczenia woli lub innego oświadczenia, utrwalona w sposób umożliwiający jej zachowanie i odtworzenie. Zgodnie z projektem, „treść dokumentu może zostać (…) dowolnie ujawniona (znaki graficzne, dźwięk, obraz), a także utrwalona na dowolnym nośniku (papier, urządzenie informatyczne) i przy pomocy dowolnych środków (pióro, komputer, telefon komórkowy)”.

Według wprowadzonego do Kodeksu cywilnego art. 77[3], dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jego treścią. Porównując definicję dokumentu zawartą w art. 77[3] k.c. z definicją projektowaną, zauważyć można, że ustawodawca zrezygnował z kryterium trwałości i możliwości odtwarzania informacji zamieszczonych na nośniku, ograniczając się jedynie do wymogu możliwości zapoznania się z treścią dokumentu.

Użycie określenia „nośnik” w art. 77[3] k.c. bez odwołania do cech trwałości i możliwości odtwarzania, sprawia, że zakres przedmiotowy powyższego pojęcia jest bardzo szeroki i w konsekwencji, za dokument należałoby uznać również nośnik, który np. po odczytaniu informacji ulegałby natychmiastowemu zniszczeniu (zob. W. J. Kocot, Dalsza modernizacja kodeksowej regulacji formy pisemnej czynności prawnej, PPH 2016, nr 10, str. 9.).

Kryterium możliwości zapoznania się z treścią dokumentu należy poddać obiektywnej ocenie.

Pod względem sporządzenia dokumentu, zawarta w ww. przepisie definicja jest technologicznie neutralna, czyli dozwolone jest stosowanie dowolnej techniki komunikacyjnej.

Z literalnego brzmienia definicji dokumentu należałoby wnioskować, że jego treść może zawierać oświadczenie woli, jak również inne oświadczenia , np. oświadczenia wiedzy czy przejawy uczuć.

Z powyższego wynika, że „dokument”, o którym mowa w art. 77[3] k.c., należy rozumieć bardzo szeroko. Ustawowa definicja dokumentu zdecydowanie odstaje od dotychczasowego, tradycyjnego rozumienia dokumentu. Co więcej, jest ona niespójna z określeniem „dokument” używanym w innych przepisach Kodeksu cywilnego, np. art. 78 k.c.

Powstaje zatem pytanie o wpływ nowej definicji dokumentu na inne przepisy posługujące się sformułowaniem „dokument”.

2) Możliwość ustalenia osoby składającej oświadczenie woli

Z treści przepisu art. 77[2] k.c. wynika, że dla dochowania formy dokumentowej konieczna jest możliwość ustalenia tożsamości nadawcy oświadczenia (zob. J. Grykiel, Komentarz do art. 77[2] k.c., [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-449[11], wyd. C. H. Beck, Warszawa 2016, nb.  9.)

Ustawodawca nie sprecyzował jednak, z czyjej pespektywy ustalenie podmiotu składającego oświadczenie woli powinno być możliwe oraz w oparciu, o jakie kryteria należałoby dokonać identyfikacji osoby składającej oświadczenie woli.

Literalne brzmienie przepisu sugerowałoby, iż chodzi tutaj o możliwość obiektywnej weryfikacji nadawcy, co z kolei zbliżałoby formę dokumentową do formy pisemnej. W związku z tym, mając na uwadze cel wprowadzenia nowelizacji, słuszna wydaje się interpretacja, wedle której możliwość ustalenia tożsamości nadawcy powinien mieć adresat oświadczenia woli, a w jego braku -  podmiot, w którego sferze prawnej realizują się skutki prawne oświadczenia (J. Grykiel, op.cit., nb. 11).

Osobę składającej oświadczenie woli można ustalić na podstawie wpisanego imienia i nazwiska lub innych danych, które umożliwiają identyfikację nadawcy (np. podpis klawiaturowy, SMS-owy,   e-mailowy; dane wynikające z konta na portalu społecznościowym).

Sposób potwierdzenia danych nadawcy oświadczenia woli wydaje się być dowolny. Dla określenia nadawcy wystarczający może być zatem sam fakt wysłania wiadomości mailowej ze skrzynki pocztowej lub z konta elektronicznego np. na portalu społecznościowym, z których nadawca zwykle korzysta. Weryfikacji tożsamości składającego oświadczenie woli może służyć również numer IP identyfikujący urządzenie elektroniczne (np. komputer), którym zwykle posługuje się nadawca.

Do kwestii ustalenia osoby składającej oświadczenie woli, zastosowanie znajdzie ogólna reguła dowodowa z art. 6 k.c., zgodnie z którą ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Tak więc, jeśli potencjalny nadawca nie złożył oświadczenia woli, albowiem jego urządzeniem posłużyła się, wbrew jego woli lub wiedzy, osoba trzecia, to na nim spoczywać będzie ciężar wykazania, że tak rzeczywiście było.

III. Przykłady

Zgodnie z założeniami projektu, forma dokumentowa obejmuje swoim zakresem oświadczenia woli składane w postaci tekstowej, audialnej, wideo, jak również audiowizualnej.

Należy zaznaczyć, że z formą dokumentową możemy mieć do czynienia niezależnie od tego, czy dane oświadczenie woli złożone w postaci tekstowej, audialnej lub audiowizualnej jest opatrzone podpisem mechanicznie powielanym (np. facsimile, kopia faksowa, skan).

Wymogi formy dokumentowej spełniać będą np. wiadomość mailowa ze zwykłym (innym niż bezpieczny) podpisem elektronicznym, wiadomość SMS, wiadomość faksowa, wiadomość na pliku z zapisem dźwiękowym czy wiadomość na pliku audiowizualnym, ale również „oświadczenie woli złożone w postaci dokumentu przemijającego, nietrwałego (np. zawartości strony internetowej niezapisanej na twardym dysku)” /zob. W. J. Kocot, Dalsza modernizacja kodeksowej regulacji formy pisemnej czynności prawnej, PPH 2016, nr 10, str. 10./ lub informacja dostępna w chmurze obliczeniowej (cloud computing).


IV. Zastosowanie formy dokumentowej

Nowelizacja przepisów o formie czynności prawnych, wskazuje na następujące, możliwe zastosowanie formy dokumentowej:

1) dokonywanie następczych czynności prawnych

Zgodnie z art.  77 § 2 k.c. jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę.

2) sporządzanie potwierdzeń handlowych

Art.  77[1] § 2 k.c. stanowi, że w przypadku gdy umowę zawartą pomiędzy przedsiębiorcami bez zachowania formy dokumentowej jedna strona niezwłocznie potwierdzi w dokumencie skierowanym do drugiej strony, a dokument ten zawiera zmiany lub uzupełnienia umowy, niezmieniające istotnie jej treści, strony wiąże umowa o treści określonej w dokumencie potwierdzającym, chyba że druga strona niezwłocznie się temu sprzeciwiła w dokumencie.

3) umowa pożyczki

Ustawodawca wprowadził również wymóg zachowania formy dokumentowej dla umowy pożyczki, której wartość przekracza 1 000 zł (art. 720 § 2 k.c.).

dr Katarzyna Pfeifer-Chomiczewska, prawnik w Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych , specjalizacje LW Business  i LW Property

Autopromocja

REKLAMA

Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie - zapraszamy do subskrybcji naszego newslettera
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Podatek PIT - część 2
    certificate
    Jak zdobyć Certyfikat:
    • Czytaj artykuły
    • Rozwiązuj testy
    • Zdobądź certyfikat
    1/10
    Zeznanie PIT-37 za 2022 r. można złożyć w terminie do:
    30 kwietnia 2023 r. (niedziela)
    2 maja 2023 r. (wtorek)
    4 maja 2023 r. (czwartek)
    29 kwietnia 2023 r. (sobota)
    Następne
    Księgowość
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Będzie nowelizacja Ordynacji podatkowej. Ministerstwo pracuje nad projektem. Podatnicy zyskają.

    Oprocentowanie nadpłaty, powstałej w wyniku orzeczenia TSUE będzie przysługiwać za cały okres, aż do jej zwrotu. Podobnie będzie z nadpłatami powstałymi wskutek wyroków TK.

    Stawki VAT 2024 - zmiany w stawkach obniżonych od 1 kwietnia

    Stawki VAT od 1 kwietnia 2024 roku ulegną zmianie. Pojawi się nowa lista towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku do wysokości 8 proc. Stawka obniżona obejmie m.in. usługi kosmetyczne, manicure i pedicure.

    Fundacja rodzinna - podatkowe konsekwencje zbycia udziałów

    Otaczające nas środowisko prawno-ekonomiczne dynamiczne oddziałuje na wszystkich, dlatego wśród pojawiających się pytań coraz częstszymi są te odnoszące się do fundacji rodzinnej, która zapewnia kuszące preferencje podatkowe.

    Składka zdrowotna 2024. Min. Leszczyna: będą zmiany ale powrót do zasad sprzed Polskiego Ładu zbyt kosztowny

    Jeszcze w bieżącym tygodniu minister zdrowia razem z ministrem finansów przedstawią premierowi Tuskowi propozycje zmian w składce zdrowotnej dla przedsiębiorców. Taką informację przekazała 18 marca 2024 r. minister zdrowia Izabela Leszczyna.

    Zmiany w akcyzie od 2025 roku - opodatkowanie saszetek nikotynowych

    Ministerstwo Finansów chce zmienić od 2025 roku przepisy ustawy o podatku akcyzowym w zakresie saszetek nikotynowych. W komunikacie z 18 marca 2024 r. MF przedstawiło propozycje zmian. Resort zaprasza zainteresowanych tymi zmianami na spotkanie w celu uzgodnienia treści tej nowelizacji.

    "Nie stać nas na cztery dni pracy". Jednak skrócenie czasu pracy może ograniczyć zwolnienia

    "Skrócenie czasu pracy, np. do czterech dni w tygodniu nie zostanie zrównoważone przez wzrost zatrudnienia. Produkcja krajowa zmniejszy się, a wraz z nią zmniejszą się dochody ludności" – mówi Jeremi Mordasewicz, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan.

    Wymiana walut w firmie. Jak to robić z korzyścią dla biznesu?

    Wymiana walut? Pierwsze skojarzenia to zagraniczne wakacje czy kredyt we frankach. Patrząc jednak na oficjalne statystyki wymiany handlowej to firmy operują dziś w wielu walutach. Tym bardziej, że coraz więcej firm prowadzi ekspansję zagraniczną, wychodząc na nowe rynki.

    Zmiany w rachunkowości od 2025 roku. Oprócz JPK KR (księgi rachunkowe) będzie JPK ST (środki trwałe)

    Od 1 stycznia 2025 roku podatnicy objęci podatkiem CIT (osoby prawne) będą mieli obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w formie elektronicznej i wysyłania ich w tej formie do urzędu skarbowego (tzw. JPK CIT). Aktualnie Ministerstwo Finansów konsultuje struktury logiczne pliku JPK_KR_PD oraz pliku  JPK_ST, a także przygotowuje zmianę projektu rozporządzenia wykonawczego w sprawie dodatkowych danych dołączanych do przekazywanych ksiąg.

    Inflacja 2024. Skokowy wzrost w kwietniu poza górną granicę celu inflacyjnego. Prognoza eksperta

    W marcu 2024 r. inflacja będzie najniższa w całym roku. A już w kwietniu nastąpi skokowy wzrost inflacji, która znajdzie się poza górną granicą celu. Taką prognozę przedstawił ekspert Konfederacji Lewiatan, Mariusz Zielonka. 

    Obligacje skarbowe 2024. Drastyczna obniżka oprocentowania od marca i kwietnia

    Inflacja w Polsce obniża się tak szybko, że jeszcze rok temu wydawało się to niemal nieprawdopodobne. Większość osób to cieszy, ale nie wszystkich. Hamująca inflacja to informacja, która może rozsierdzić osoby posiadające w portfelu detaliczne obligacje skarbowe. W skrajnym przypadku kwietniowa aktualizacja oprocentowania może doprowadzić do spadku stawki z prawie 20% do niewiele ponad 4%. 

    REKLAMA