Jak opodatkowane są przychody z kapitałów pieniężnych

Co to są przychody z kapitałów pieniężnych

Rodzaje przychodów z kapitałów pieniężnych zostały dokładnie wyliczone w art. 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Cechy charakterystyczne przychodów z kapitałów pieniężnych Autopromocja VAT 2024. Komentarz z programem INFORLEX Matryca stawek VAT w PREZENCIE Sprawdź
Podatnik osiąga je jako rezultat inwestycji polegających na powierzeniu pieniędzy wyspecjalizowanemu podmiotowi. Podmioty te mają nadane mocą ustawy prawo (np. towarzystwa funduszy inwestycyjnych, banki, domy maklerskie) do przyjmowania pieniędzy od m.in. osób fizycznych i inwestowania ich.	lub Autopromocja Komplet 3 publikacji VAT 2024 + PIT, CIT i Ryczałt ewidencjonowany 2024 + Ordynacja podatkowa, NIP 2024 Sprawdź	Podatnik osiąga je wskutek samodzielnych inwestycji polegających na zakupie papierów wartościowych lub udziałów. Przychody tego typu można też osiągnąć nie tylko kupując na tzw. wtórnym rynku akcje lub udziały, ale tworząc spółkę z o.o. jako jej udziałowiec lub spółkę akcyjną jako jej akcjonariusz. Autopromocja Ordynacja podatkowa, NIP 2024 Sprawdź

Najczęstszymi przychodami z kapitałów pieniężnych są odsetki (np. z lokat bankowych, od papierów wartościowych), dyskonto, dywidendy, przychody z tytułu udziały w funduszach kapitałowych, wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych (akcje, obligacje) lub udziałów w spółkach z o.o. .

Uwaga !
Jako przychodu z kapitałów pieniężnych nie należy natomiast traktować odsetek od środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą.

Szczególnie szeroka jest kategoria przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, które są również kwalifikowane jako przychody z kapitałów pieniężnych. Mieszczą się tu nie tylko już wymienione dywidendy, ale inne wpływy, których podstawą są np. udziały w spółce z o.o. lub akcje w spółce akcyjnej.

Przykładem mogą być pieniądze otrzymane w wyniku umorzenia akcji lub udziałów albo wpływy związane z podziałem majątku likwidowanej spółki (spółdzielni) czy też wartość dokonanych na rzecz udziałowców i akcjonariuszy nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń

W przypadku większości przychodów z kapitałów pieniężnych obowiązek podatkowy rodzi dopiero wypłata przychodu lub dochodu.

Uwaga!
W przypadku m.in. odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz papierów wartościowych opodatkowaniu podlega przychód należny, choćby nie został faktycznie otrzymany.

Tak więc zbycie w grudniu 2007 r. udziałów lub akcji i przesunięcia płatności należności z umowy na 2008 r. nie uwolni od konieczności zapłaty podatku przy okazji składania zeznania za 2007 r. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy cena zbycia w umowie sprzedaży zostanie rozłożona na raty, a ich płatność przypada na np. 2008 r. Podatek od dochodu wynikającego za poszczególne raty trzeba zapłacić wtedy w zeznaniu za 2008 r. (niezależnie od tego, czy poszczególne raty zostaną rzeczywiście wypłacone).

Osobną kategorią przychodu z kapitałów jest nominalna wartość udziałów lub akcji objęta w zamian za wkład niepieniężny. Przychód ten powstaje w dniu:

1) zarejestrowania spółki,

2) wpisu do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółki,

3) wydania dokumentów akcji, jeżeli objęcie akcji jest związane z warunkowym podwyższeniem kapitału zakładowego.

Zazwyczaj wartość przychodu z kapitałów pieniężnych odpowiada wartości wyrażonej w cenie określonej w umowie. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej, mogą ją określić organy podatkowe lub organy kontroli skarbowej w wysokości wartości rynkowej.

Wartość rynkowa to wartość określona na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia.

Jeżeli cena określona w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej może wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej.

W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość ustalona w ten sposób odbiega co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie, koszty opinii biegłego lub biegłych poniesie zbywający.

Pomimo różnorodności zdarzeń, z jakich może powstać przychód z kapitału ich wspólną cechą jest stawka podatku wynosząca 19%. Odmienności mogą wynikać np. z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Kolejne kryteria podziałów przychodów z kapitałów jest to, czy są wykazywane w zeznaniu rocznym oraz czy i jak obliczane są koszty uzyskania przychodu.

Zryczałtowany podatek dochodowy bez uwzględnienia kosztów uzyskania przychodu - czyli bank pobiera 19% podatku od odsetek i nie musisz już nic robić

To najmniej korzystny sposób rozliczania inwestycji kapitałowych. Oznacza dla Ciebie brak możliwości pomniejszenia przychodu o koszty jego uzyskania. Przykładowo, otwierając konto w banku często musisz płacić stałą miesięczną opłatę za jego prowadzenie. Kosztu tego np. bank nie uwzględnia pobierając 19% zryczałtowany podatek dochodowy od odsetek, jakie przyniosła np. lokata bakowa.

To niekorzystne rozwiązanie dotyczy m.in. dochodów (przychodów), od których pobiera się 19 % zryczałtowany podatek dochodowy:

1) z odsetek od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej,

2) z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych,

3) z odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, prowadzonych przez podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą,

4) z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych,

Przy ustalaniu stawki opodatkowania takich przychodów osiąganych za granicą stosuje się umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska.

Plusem tej formy rozliczania jest to, że ww. przychodów lub dochodów nie wykazuje się w zeznaniu rocznym. Po prostu płatnik (np. bank) pobiera 19% podatku od dopisywanych nam odsetek i już. Przychodów z odsetek, dyskonta i dywidend nie łączy się z dochodami opodatkowanymi według skali.

Warto jednak znać zasady obliczania podatku z uwagi na to, że wypłacający odsetki lub dywidendę może się zwyczajnie pomylić na naszą niekorzyść

Jest jednak wyjątek od zasady niewykazywania tych przychodów w zeznaniu rocznym. Dotyczy to osób mieszkających w Polsce, ale uzyskujących przychody (dochody) np. z odsetek lub dywidend za granicą. Wtedy od zryczałtowanego podatku obliczonego według stawki 19%, odliczają kwotę równą podatkowi zapłaconemu za granicą. Odliczenie takie nie może przekroczyć kwoty podatku obliczonego od tych przychodów (dochodów) przy zastosowaniu stawki 19 %. Oznacza to więc obowiązek wykazania tego podatku w zeznaniu rocznym.

Osobne regulacje przewidziane są dla podatników mających miejsce zamieszkania w Polsce i osiągających przychody (dochody) np. z odsetek wypłacanych lub stawianych do dyspozycji, związanych z wierzytelnościami wszelkiego rodzaju, a w szczególności ze skarbowych papierów wartościowych, z obligacji lub skryptów dłużnych, włącznie z premiami i nagrodami mającymi związek z takimi papierami, obligacjami i skryptami dłużnymi ze źródeł przychodów położonych w wymienionych w ustawie państwach i terytoriach. Dotyczy to:

1) Republiki Austrii, Królestwa Belgii, Wielkiego Księstwa Luksemburga, Księstwa Andory, Księstwa Liechtensteinu, Księstwa Monako, Republiki San Marino i Konfederacji Szwajcarskiej lub

2) terytoriów zależnych lub terytoriów stowarzyszonych Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Królestwa Niderlandów, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła umowy w sprawie opodatkowania przychodów (dochodów) z oszczędności osób fizycznych

Podatek od przychodów (dochodów) z inwestycji zapłacony w tych państwach oraz terytoriach podlega odliczeniu od kwoty podatku obliczonego według zasad określonych w art. 30a ust. 1 updof (19 % zryczałtowany podatek dochodowy) i art. 30a ust. 9 updof (zryczałtowany podatek pomniejszony o podatek zapłacony za granicą).

Zryczałtowany podatek dochodowy z uwzględnieniem kosztów uzyskania przychodu - czyli fundusz odejmuje koszty od przychodów i pobiera podatek

Zyski z umorzenia jednostek funduszy inwestycyjnych również są opodatkowane w ten sposób, że nie wykazujesz ich w zeznaniu rocznym. Podatek oblicza, pobiera i odprowadza funduszu inwestycyjny. Jest to na szczęście podatek od zysków.

Funduszu musi przy jego obliczaniu uwzględnić takie koszty jak prowizja od zakupu lub umorzenia jednostek uczestnictwa czy roczna opłata za zarządzanie funduszem.

Nie pomyl jednak dwóch sytuacji !

Jeżeli przedmiotem Twoich inwestycji były jednostki inwestycyjne, wtedy obowiązują podane powyżej reguły opodatkowania zysków z jednostek funduszy inwestycyjnych.

Natomiast jeżeli nabyłeś certyfikaty inwestycyjne zyski lub straty z inwestycji rozliczysz w zeznaniu rocznym PIT-38. Fundusz inwestycyjny nie może rozliczyć za Ciebie podatku dochodowego, jeżeli zainwestowałeś w papiery wartościowe, a takim papierem są certyfikaty inwestycyjne. Wyjątkiem jest tu sytuacja, że to sam fundusz odkupił certyfikaty w celu ich umorzenia - wtedy również fundusz rozlicza za Ciebie podatek jak przy jednostkach inwestycyjnych.

Według tych samych reguł co w przypadku odsetek i dywidend wykażesz w zeznaniu rocznym podatek zapłacony od inwestycji w zagraniczne fundusze inwestycyjne.

Podatek dochodowy z uwzględnieniem kosztów uzyskania przychodów - sam się musisz rozliczyć z dochodów ze sprzedaży akcji

Samodzielnie musisz w PIT -38 obliczyć 19% podatek dochodowy od dochodów uzyskanych z:

- odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych,

- realizacji praw wynikających papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych,

- odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną,

- tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.

W tych sytuacjach przy obliczaniu podatku możesz uwzględnić koszty uzyskania przychodu takie jak np. cena nabycia akcji, koszty prowadzenia rachunku maklerskiego, koszty prowizji i odsetek od kredytu na zakup akcji lub innych papierów wartościowych (nie wszystkie będą wykazane w informacji PIT-8C).

Możesz też pomniejszyć swój dochód ze zbycia akcji o straty z lat ubiegłych z tego tytułu. Pamiętać jednocześnie należy, że o stratę poniesioną w danym roku podatkowym, można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych. Jednak wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty.

Przykład W roku 2005 r. Pan Karol poniósł stratę z tytułu sprzedaży akcji w wysokości 80 tys. zł.W roku 2006 r. Pan Karol z tego samego tytułu osiągnął dochód w wysokości 40 tys zł. Zatem mógł (i oczywiście to zrobił) odliczyć od tego dochodu 50% straty z 2005 roku. Pozostało mu jeszcze do odliczenia 40 tys. zł straty. W 2007 roku Pan Karol miał również dochód ze sprzedaży akcji - tym razem w wysokości 30 tys. zł. Odliczy więc 30 tys. straty z 2005 roku. A pozostałe 10 tys. straty może odliczyć w rozliczeniu za 2008 rok - o ile oczywiście osiągnie w tym roku dochód co najmniej 10 tys. zł z tego tytułu.

Oczywiście odmienności w zakresie np. stawki podatkowej mogą wynikać z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska. Zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania albo niezapłacenie podatku zgodnie z taką umową jest możliwe pod warunkiem udokumentowania dla celów podatkowych miejsca zamieszkania podatnika uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji.

Tomasz Król

ekspert podatkowy, prawnik