Strona główna » Księgowość » Poradniki » Kto ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe

Kto ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe

05 lipca 2006, 00:00

REKLAMA

Podatnicy mają obowiązek bez wezwania organu podatkowego obliczyć i wpłacić w odpowiednim terminie powstałe zobowiązania podatkowe. Należny podatek fiskus ma prawo wyegzekwować od podatnika z jego majątku. Jednak za zobowiązania podatnika mogą odpowiadać inne osoby, w tym płatnik, inkasent, małżonek, następca prawny czy też osoby trzecie.

SPIS TREŚCI

Kto odpowiada za cudze podatki

PORADY PRAWNE

Kiedy odpowiada się za cudze podatki
Jaki jest zakres odpowiedzialności przy prowadzeniu firmy
Czy można zaliczyć do kosztów zapłacony za zbywcę VAT

AKTY PRAWNE

Ustawy

Odpowiedzialność podatnika...

Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność ta obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.

Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:

• zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej,

• zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,

• ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,

• uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.

Warto w tym miejscu przytoczyć wyrok NSA z 30 sierpnia 2005 r. (sygn. akt FSK 2103/04; niepublikowany), gdzie sąd podkreślił, że na gruncie prawa podatkowego decydowała o odpowiedzialności data uprawomocnienia się orzeczenia sądu w przedmiocie zniesienia wspólności majątkowej, a nie wskazana w wyroku data jej zniesienia. Dopiero od 1 stycznia 2003 r. wspólność majątkowa jest znoszona na gruncie Ordynacji podatkowej od dnia wskazanego w prawomocnym orzeczeniu znoszącym wspólność majątkową. Jeśli zatem w orzeczeniu znoszącym wspólność majątkową wskazana zostanie data tego zniesienia, to właśnie ta data będzie miała znaczenie, o ile wyrok ten stanie się wyrokiem prawomocnym.

WAŻNE

Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące płatnikami lub inkasentami, są zobowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, a także zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób. Zgłoszenia należy dokonać w terminie wyznaczonym do dokonania pierwszej wpłaty, a w razie zmiany osoby wyznaczonej – w terminie 14 dni od dnia, w którym wyznaczono inną osobę.

WAŻNE

Do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dla zobowiązań cywilnoprawnych.

…płatnika i inkasenta

Nie tylko podatnicy odpowiadają za zobowiązania podatkowe. Płatnik, który nie obliczył, nie pobrał od podatnika podatku oraz nie wpłacił go we właściwym terminie organowi podatkowemu mimo ciążącego na nim takiego obowiązku, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, a niewpłacony. Również inkasent, który nie pobrał i nie wpłacił należnych podatków, odpowiada za podatek pobrany, a niewpłacony. Ważne jest to, że podobnie jak podatnik, także płatnik lub inkasent odpowiada za wymienione należności całym swoim majątkiem. W wyroku z 26 kwietnia 2000 r. (sygn. akt III SA 833/99; niepublikowany) NSA zwrócił uwagę, że zasadą jest, iż za podatki (zaliczki) niepobrane od podatnika, mimo takiego obowiązku, odpowiada płatnik, a nie podatnik. Płatnik ma roszczenie regresowe w stosunku do podatnika, dochodzone na drodze procesu cywilnego.

Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że płatnik bądź inkasent nie dopełnili ciążących na nich obowiązków związanych z pobraniem i wpłaceniem podatków, wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, w której określa wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, a niewpłaconego podatku. Decyzję taką organ podatkowy może wydać również po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego.

Ministerstwo Finansów w piśmie z 25 lutego 2000 r. (nr SP2/N/861-38-160/00) wskazało, iż w przypadku niewywiązywania się przez płatników z wynikających obowiązków obliczenia i pobrania podatku od podatnika i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu, organ podatkowy jest zobligowany do wydania decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika, w której określa wysokość niepobranego lub pobranego, a niewpłaconego podatku.

W przypadku nieuiszczenia podatku wynikającego z takiej decyzji, niezbędne jest bezzwłoczne podejmowanie czynności egzekucyjnych i prowadzenie konsekwentnej egzekucji w stosunku do zalegających płatników.

Warto jednak podkreślić, że płatnik i inkasent nie odpowiedzą za niepobrany i niewpłacony podatek, jeżeli nastąpiło to z winy podatnika. W takiej sytuacji organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika. Jednak, jak wyjaśnił WSA w Łodzi w wyroku z 6 października 2004 r. (sygn. akt. I SA/Łd 1774/03; publikowany w ONSA i WSA z 2005 r. nr 4, poz. 83), wydanie decyzji o odmowie przeniesienia odpowiedzialności podatkowej z płatnika na podatnika jest niedopuszczalne. Jeżeli w ocenie organu podatnik nie ponosi winy za niepobranie podatku, organ powinien orzec o odpowiedzialności płatnika.

Odpowiedzialność solidarna

Obowiązujące przepisy poza odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe poszczególnych osób przewidują także odpowiedzialność solidarną. Przykładem takiej odpowiedzialności może być odpowiedzialność małżonków. Małżonkowie wspólnie opodatkowani ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe oraz solidarna jest ich wierzytelność o zwrot nadpłaty podatku. Trzeba jednak podkreślić, że małżonkowie nie będą solidarnie odpowiadać za wszystkie należności podatkowe.

W wyroku z 18 kwietnia 2005 r. (sygn. akt III SA/Wa 1941/04; niepublikowany) WSA w Warszawie wskazał, że zobowiązanie z tytułu opłaty skarbowej za udzielenie zezwolenia na pobyt na czas oznaczony nie jest zobowiązaniem podatkowym, za które małżonkowie ponoszą solidarną odpowiedzialność.

Jeżeli, zgodnie z ustawami podatkowymi, podatnicy ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, a zobowiązania te powstają z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania, odpowiedzialnymi solidarnie są podatnicy, którym doręczono tę decyzję. Zasady tej nie stosuje się do zobowiązań podatkowych pobieranych w formie łącznego zobowiązania pieniężnego. W tym przypadku zasady odpowiedzialności solidarnej stosuje się z chwilą doręczenia decyzji (nakazu płatniczego) osobie, na którą, zgodnie z odrębnymi przepisami, wystawia się decyzję (nakaz płatniczy).

Podmioty przekształcone

Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku łączenia się: osób prawnych, osobowych spółek handlowych, osobowych i kapitałowych spółek handlowych – wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek. To samo dotyczy odpowiednio osoby prawnej łączącej się przez przejęcie: innej osoby prawnej (osób prawnych), osobowej spółki handlowej (osobowych spółek handlowych).

Ponadto osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku: przekształcenia innej osoby prawnej, przekształcenia spółki niemającej osobowości prawnej – również wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanej osoby lub spółki. Te zasady mają także zastosowanie do:

• osobowej spółki handlowej zawiązanej (powstałej) w wyniku przekształcenia: innej spółki niemającej osobowości prawnej, spółki kapitałowej,

• spółki niemającej osobowości prawnej, do której osoba fizyczna wniosła na pokrycie udziału wkład w postaci swojego przedsiębiorstwa.

Osoby prawne przejmujące lub osoby prawne powstałe w wyniku podziału wstępują, z dniem podziału lub z dniem wydzielenia, we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki osoby prawnej dzielonej pozostające w związku z przydzielonymi im, w planie podziału, składnikami majątku. Dotyczy to też sytuacji, gdy majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie – także majątek osoby prawnej dzielonej, stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa.

Odpowiedzialność nabywców przedsiębiorstw państwowych oraz spółek, które na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych nabyły lub przejęły te przedsiębiorstwa, z tytułu: odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych zlikwidowanego przedsiębiorstwa, oprocentowania przypadających do zwrotu zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług – ograniczona jest do odsetek (oprocentowania) naliczonych do dnia wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru przedsiębiorstw państwowych.

WAŻNE

Zapisobierca, który otrzymał należny mu zapis, ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy. Zakres odpowiedzialności zapisobiercy ograniczony jest do wartości otrzymanego zapisu.

Następcy prawni

Z odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe mamy do czynienia również w przypadku następców prawnych. Spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Jeżeli na podstawie przepisów podatkowych spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek.

Spadkobierca w zakresie nabytych praw i obowiązków majątkowych (w tym zaległości podatkowych) wstępuje w miejsce spadkodawcy, stając się podatnikiem. Może wnosić o umorzenie nabytego w drodze sukcesji uniwersalnej zobowiązania podatkowego lub zaległości podatkowej, powołując się na własną sytuację materialną lub majątkową – wyrok WSA w Poznaniu z 20 stycznia 2004 r. (sygn. akt I SA/Po 1069/02; niepublikowany).

Warto również podkreślić, że gdy spadkodawca nie nabył pewnych praw, to również spadkobierca ich nie będzie posiadał. Na taką sytuację zwrócił uwagę NSA w wyroku z 22 grudnia 1999 r. (sygn. akt III SA 1350/99; niepublikowany), gdzie podkreślił, że skoro podatnik za życia nie nabył prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, to oczywiście także jego spadkobiercy prawa takiego nie nabyli.

Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.

Organy podatkowe właściwe ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy orzekają w odrębnych decyzjach o zakresie odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców lub określają wysokość nadpłaty albo zwrotu podatku. W decyzji organ podatkowy określa wysokość znanych w dniu otwarcia spadku zobowiązań spadkodawcy. Wydając decyzję, organ podatkowy określa prawidłową wysokość zobowiązania podatkowego, wysokość poniesionej straty uprawniającej spadkobierców do skorzystania, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, z ulg podatkowych, wysokość nadpłaty lub zwrotu podatku, jeżeli ich wysokość jest inna niż wykazana w deklaracji złożonej przez spadkodawcę albo spadkodawca deklaracji nie złożył.

WAŻNE

Zakres odpowiedzialności nabywcy jest ograniczony do wartości nabytego przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części lub składników majątku.

Osoby trzecie

Za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Jeżeli inne przepisy nie stanowią inaczej, osoby trzecie odpowiadają również za: podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone przez płatników lub inkasentów, odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych, niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek, koszty postępowania egzekucyjnego.

W wyroku z 5 września 2002 r. (sygn. akt I SA/Po 3214/00; niepublikowany) NSA podkreślił, że stwierdzenie przez organ podatkowy, iż określony podmiot spełnił przesłanki ustawowe odpowiedzialności określonej kategorii osób trzecich powoduje, iż ma on obowiązek wydania decyzji o pociągnięciu do odpowiedzialności takiej osoby. Nie istnieje obecnie żadna prawna możliwość odstąpienia od wydania tego rodzaju decyzji.

O odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej organ podatkowy orzeka w drodze decyzji. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie może zostać wszczęte przed:

• upływem terminu płatności ustalonego zobowiązania,

• dniem doręczenia decyzji: określającej wysokość zobowiązania podatkowego, o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług, określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę,

• dniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

W razie wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji, na zasadach przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przed orzeczeniem o odpowiedzialności osoby trzeciej nie wymaga się uprzedniego wydania decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego i decyzji. Egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna.

WAŻNE

Jeżeli podatnik, za zgodą innej osoby, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności.

• nie wykazał, że: we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy,

• nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Odpowiedzialność członków zarządu w tym przypadku obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu. W przypadku gdy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji lub spółka akcyjna w organizacji nie posiada zarządu, za zaległości podatkowe spółki odpowiada jej pełnomocnik albo odpowiadają wspólnicy, jeżeli pełnomocnik nie został powołany. Zasady te mają zastosowanie do byłego członka zarządu oraz byłego pełnomocnika lub wspólnika spółki w organizacji.

Warto w tym miejscu zacytować kolejny wyrok NSA, tym razem z 4 listopada 2005 r. (sygn. akt I FSK 266/05; niepublikowany), gdzie sąd wskazał, że jeżeli w momencie gdy członek zarządu spółki z o.o. przestał pełnić tę funkcję istniały zaległości podatkowe spółki, lecz jej kondycja finansowa nie dawała podstaw do zgłaszania wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania zapobiegającego upadłości (postępowania układowego), co uległo zmianie w czasie kiedy nie pełnił on już tejże funkcji i nie miał wpływu na podjęcie tych działań – spełniona jest przesłanka wykazania braku winy tego członka za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego we właściwym ku temu czasie.

WAŻNE

Zakres odpowiedzialności osób prawnych przejmujących lub osób prawnych nowo zawiązanych ograniczony jest do wartości aktywów netto nabytych, wynikających z planu podziału.

Osoby prawne przejmujące lub osoby prawne powstałe w wyniku podziału (osoby nowo zawiązane) odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe osoby prawnej dzielonej. Odpowiedzialność będą ponosili w takim przypadku wspomniani następcy prawni gdy majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie – także majątek osoby prawnej dzielonej, nie stanowi zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Zakres odpowiedzialności osób prawnych przejmujących lub osób prawnych nowo zawiązanych przy podziale przez wydzielenie ograniczony jest do zaległości z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych do dnia wydzielenia.

Odpowiedzialność gwaranta

Zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję. Następuje to w formie decyzji o zabezpieczeniu. Wykonanie decyzji o zabezpieczeniu następuje przez przyjęcie przez organ podatkowy, na wniosek strony, zabezpieczenia wykonania zobowiązania określonego w decyzji o zabezpieczeniu wraz z odsetkami za zwłokę, w formie m.in. gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, poręczenia banku.

Gwarantem może być: bank krajowy, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej, krajowy zakład ubezpieczeń, główny oddział lub oddział zakładu ubezpieczeń. Poręczycielem natomiast może być bank krajowy, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej.

Słownik terminologiczny

Obowiązek podatkowy

Wynikająca z ustaw podatkowych powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w prawie podatkowym.

Zobowiązanie podatkowe

Wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu, określonych w przepisach prawa podatkowego.

Podatek

Publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

Podatnik

Osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

Płatnik

Osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Inkasent

Osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Ewa Matyszewska

Gazeta Prawna Nr122/2006 [Dodatek: Księgowość i Podatki] z dnia 2006-06-26

- ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.)

- ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.)

Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może zostać wszczęte przez organ podatkowy dopiero po upływie terminu płatności ustalonego zobowiązania lub po dniu doręczenia decyzji, w przypadku gdy jest to decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego, o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług, czy określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę.

W przypadku wystawienia tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji przed orzeczeniem o odpowiedzialności osoby trzeciej nie jest konieczne uprzednie wydanie decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Postępowanie dotyczące odpowiedzialności osoby trzeciej może być jednak wszczęte dopiero po dniu wszczęcia postępowania egzekucyjnego skierowanego do podatnika.

Inaczej mówiąc, postępowanie w sprawie ustalenia odpowiedzialności osób trzecich nie może zostać wszczęte zanim podatek nie będzie wymagalny względem podatnika.

Moment wszczęcia postępowania o odpowiedzialności osoby trzeciej należy odróżnić od ewentualnej egzekucji względem takiej osoby. Egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna.

Decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie można jednak wydać, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat. Przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej następuje po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona taka decyzja.

Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednak tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.

Członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Odpowiedzialność nie dotyczy tych osób bliskich, które w okresie stałego współdziałania z podatnikiem były osobami, wobec których na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjny – w zakresie wynikającym z obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialność podatkowa dotyczy również tych małżonków, którzy zawarli umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, jeżeli wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd, oraz małżonków pozostających w separacji. Odpowiedzialność osób bliskich jest ograniczona do uzyskanych korzyści.

W obrocie gospodarczym kluczowa jest odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa, zorganizowanej części przedsiębiorstwa, lub chociażby składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, jeżeli ich wartość jednostkowa w dniu zbycia wynosi co najmniej 15 000 zł.

Nabywca odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, a zakres jego odpowiedzialności jest ograniczony do wartości nabytego przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części lub składników majątku.

Nabywca może zabezpieczyć się przed ryzykiem związanym z ewentualnym powstaniem odpowiedzialności, jeżeli wystąpi o wydanie zaświadczenia o wysokości zaległości podatkowych zbywającego. Zaświadczenie takie chroni nabywcę odpowiednio przez 30 dni – w przypadku zbycia przedsiębiorstwa lub jego części, 3 dni – w przypadku zbycia składników majątku. W tym przypadku należy zwrócić uwagę, że nabywca nie musi składać odpowiedniego wniosku na drukach wskazanych w urzędzie, ale skorzystanie z tych druków może istotnie przyśpieszyć procedurę. Podobnie jak załączenie przy składanym wniosku oświadczenia zbywcy, że wyraża zgodę na wystawienie zaświadczenia. Poza tym w przypadkach istotnych, np. podczas negocjacji, nabywca może korzystać z zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach, ale w terminach opisanych wyżej (przed faktycznym zawarciem transakcji) powinien uzyskać zaświadczenie wydane na jego rzecz w trybie art. 306g Ordynacji podatkowej. Jedynie takie zaświadczenie daje pełną ochronę formalną, bez względu np. na błąd urzędu.

Odpowiedzialność podatkowa może dotyczyć również tzw. firmanta, czyli osoby, za zgodą której podatnik, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności.

Wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej, niebędący akcjonariuszem, odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki i wspólników, wynikające z działalności spółki. Odpowiedzialność dotyczy również byłego wspólnika za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań powstałych w okresie, gdy był on wspólnikiem. Za zobowiązania podatkowe powstałe, na podstawie odrębnych przepisów, po rozwiązaniu spółki odpowiadają osoby będące wspólnikami w momencie rozwiązania spółki.

Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji co do zasady odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu.

Zakres odpowiedzialności wspólników spółek osobowych, w odróżnieniu od kapitałowych (gdzie odpowiada zarząd), jest często kluczowym elementem wyboru formy prawnej dla realizacji podejmowanych operacji gospodarczych.

Analizowana spłata cudzego długu, na podstawie art. 16g ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych traktowana jest jak część składowa ceny nabycia środka trwałego, podlegająca zgodnie z ustawą o CIT odpisom amortyzacyjnym. Podatnicy uznają bowiem, że jest to VAT, który nie stanowiąc dla nich jako osoby trzeciej kwoty podatku naliczonego podwyższa, poprzez doliczenie do ceny nabycia środka trwałego, jego wartość początkową.
Niestety nie jest to postępowanie poprawne. Kupującemu nie przysługuje prawo zaliczenia do kosztów podatkowych zapłaconej za zbywcę kwoty VAT.
Podatek od towarów i usług stanowi część ceny nabycia tylko wówczas, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami: nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. W pozostałych przypadkach pomniejsza on cenę nabycia środka trwałego. W celu określenia zatem z jakimi sytuacjami mamy do czynienia, należy sięgnąć do przepisów innych ustaw, w tym przede wszystkim do ustawy o VAT. W niej ani w pozostałych regulacjach nie znajdziemy jednak podstawy do uznania, że przeniesiona na osobę trzecią kwota zaległości w VAT spełnia jeden z wymienionych wyżej warunków. W takiej sytuacji nie może ona zostać zaliczona do ceny nabycia środka trwałego, a co za tym idzie, nie może podlegać amortyzacji.
Ponadto zgodnie z art. 16g ust. 3 ustawy o CIT dla uznania, że kwota cudzej zaległości w VAT stanowi składnik ceny nabycia środka trwałego należałoby wykazać, że jest ona już zawarta w kwocie nabycia i z uwagi na spełnienie jednego z trzech wymienionych warunków nie podlega wyłączeniu. Jednak wartość cudzej zaległości w VAT, za którą potencjalnie może odpowiadać nabywca środka trwałego, nie powiększa jego ceny nabycia, ponieważ nie stanowi ani kwoty należnej zbywcy, ani też kosztów związanych z zakupem składnika majątku.
Podsumowując, jako podstawę niezaliczenia do kosztów podatkowych przeniesionej na kupującego zaległości w VAT należy wskazać art. 16 ust. 1 pkt 46 ustawy o CIT. Przepisy tego artykułu, co do zasady, wyłączają z kategorii kosztów VAT. Należy podkreślić, że wskazane wyłączenie dotyczy zarówno podatnika, jak i osoby trzeciej, bowiem dla jego stosowania bez znaczenia jest to, czy płacimy swój VAT, czy cudzy. Musimy pamiętać, że niewypełnienie obowiązków w zakresie VAT przez zbywcę środka trwałego daje urzędowi, w okolicznościach wskazanych przez ustawę, podstawę do zawiązania nowego stosunku prawnego pomiędzy organem podatkowym a osobą trzecią. Zatem osoba trzecia, od chwili prawidłowo wydanej i dostarczonej decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności, ponosi, zamiast podatnika, ciężar jego zaległości podatkowej. Skoro podatnik niezapłaconej w terminie kwoty VAT nie ma w żadnych okolicznościach prawa zaliczyć do kosztów podatkowych, to również prawo to nie przysługuje osobie trzeciej.

Autopromocja