Jak prowadzić rachunkowość jednostki w stanie upadłości

 

Ogłoszenie upadłości czy to z możliwością zawarcia układu czy też w celu likwidacji jednostki wiąże się z ustaleniem stanu majątku, z którego wierzyciele będą mogli zaspokoić swoje roszczenia. W tym drugim przypadku (upadłość likwidacyjna) syndyk ma obowiązek złożenia sędziemu komisarzowi spisu inwentarza w terminie jednego miesiąca od dnia ogłoszenia upadłości. Podobne obowiązki wynikają z przepisów prawa bilansowego. Przed sporządzeniem sprawozdania finansowego konieczne jest przeprowadzenie, zgodnie z art. 26 i 27 ustawy o rachunkowości, inwentaryzacji. Czynności te mogą posłużyć również do realizacji wyżej wspomnianego obowiązku wynikającego z prawa upadłościowego. Nie oznacza to jednak, że ustalenie stanu majątku dla celów rachunkowych i wynikających z prawa upadłościowego i naprawczego są tożsame.

W przypadku przejmowania przez syndyka kontroli nad masą upadłościową inwentaryzacja będzie spełniała szereg ważnych funkcji. Nie ogranicza się ona jedynie do weryfikacji prawidłowości stanu faktycznego z zapisami w księgach rachunkowych i rozliczenia osób materialnie odpowiedzialnych. Jest również podstawą udokumentowania stanu wszystkich aktywów i pasywów zawartych w tworzonym później bilansie. Ponadto w odróżnieniu od inwentaryzacji przeprowadzanych w jednostkach z założeniem kontynuacji działania ma ona charakter zdawczo-odbiorczy przejmowanego przez syndyka majątku.

Inwentaryzację (art. 26 ust. 4 ustawy o rachunkowości) przeprowadza się na dzień bilansowy, czyli w tym przypadku poprzedzający postawienie jej w stan upadłości. Na ten dzień należy oszacować:

• aktywa pieniężne (z wyjątkiem zgromadzonych na rachunku bankowym),

• papiery wartościowe,

• rzeczowe składniki aktywów obrotowych (produkty w toku produkcji, materiały odpisywane w koszty w momencie ich zakupu, towary i produkty gotowe odpisywane w koszty w momencie ich wytworzenia).

Ustawa dopuszcza jednak odstąpienie od tego terminu. Oznacza to, że można inwentaryzację rozpocząć nie wcześniej niż 3 miesiące przed końcem roku obrotowego (czyli w tym przypadku dzień poprzedzający postawienie jednostki w stan upadłości), a zakończyć do 15 dnia następnego roku obrotowego. Taki termin odnosi się do składników aktywów – z wyłączeniem aktywów pieniężnych, papierów wartościowych, produktów w toku produkcji oraz materiałów, towarów i produktów gotowych. W praktyce jednak oznaczać to będzie, że syndyk ma jedynie 15 dni na sporządzenie inwentaryzacji. Wynika to z faktu, że przejmuje on księgi rachunkowe dopiero w momencie postawienia jednostki w stan upadłości. Może się więc okazać, że nie jest możliwe dokonanie weryfikacji stanu majątku w ustawowym terminie. W takich przypadkach należy dokonać ustaleń na dzień faktycznej inwentaryzacji, a następnie zastosować art. 26 ust. 3 pkt 1 ustawy o rachunkowości. Przepis ten w przypadku zaistnienia uzasadnionych przyczyn daje możliwość ustalenia wartości aktywów poprzez weryfikację na podstawie odpowiednich danych. Będzie to oznaczać, że ustalenie stanu aktywów na dzień bilansowy będzie możliwe wyłącznie poprzez zastosowanie metody weryfikacji dokumentów.