REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zakazy oraz ograniczenia w odliczaniu VAT

REKLAMA

Jakie są zasady dotyczące ograniczeń odliczeń VAT? Jakie ograniczenia dotyczą importu usług, a jakie nabycia paliw silnikowych do samochodów?

SPIS TREŚCI




Import usług

Odliczenia VAT nie stosuje się do nabywanego przez podatnika importu usług, w związku z którymi zapłata należności jest dokonywana bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju wymienionych w załączniku nr 5 do ustawy o VAT. Jako przykładowe należy wskazać podmioty zlokalizowane w Andorze, Liechtensteinie czy w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Oznacza to, iż w sytuacji gdy zapłata za usługi jest dokonywana bezpośrednio na rzecz ww. podmiotów lub na rzecz podmiotu współpracującego z tymi podmiotami (np. zapłata jest dokonywana na rachunek podmiotu innego niż sprzedawca), polski nabywca usługi nie ma prawa do odliczenia VAT z tego tytułu. Fakt, iż usługa została wykonana, a nabywca posiada dowody potwierdzające ich realizację (raporty, protokoły wykonania usług, dokumentacja projektowa, itp.), nie stanowi podstawy do odliczenia VAT. Należy podkreślić, iż ograniczenia dotyczą tylko importu usług. Import towarów z ww. krajów podlega opodatkowaniu i odliczeniu VAT w pełnej kwocie. Tytułem uzupełnienia należy podkreślić, iż nieodliczona kwota VAT jest kosztem uzyskania przychodu u przedsiębiorcy (dotyczy to również innych przypadków, gdy podatnik nie ma prawa do odliczenia podatku). W świetle przepisów o podatku dochodowym, ujęciu w rachunku podatkowym podlega podatek naliczony w tej części, w której zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia VAT (jeżeli naliczony VAT nie powiększa wartości środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej).

Autopromocja

Paliwa silnikowe, olej napędowy i gaz

Podatnicy nie mają prawa do odliczenia podatku od paliw silnikowych, oleju napędowego oraz gazu, wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych, o których mowa w art. 86 ust. 3 ustawy o VAT. Innymi słowy, w przypadku nabycia samochodów osobowych albo innych pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony odliczenie VAT nie przysługuje (pomimo iż przy nabyciu tych pojazdów podatnicy mogą odliczyć 60 proc. kwoty podatku naliczonego).

W tym miejscu należy podkreślić, iż wskutek wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 22 grudnia 2008 r. w sprawie Magoora Sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Krakowie (sygn. akt C-414/07) rozszerzeniu uległ katalog pojazdów samochodowych, od których podatnik może dokonywać odliczenia w pełnej kwocie. Wydanie ww. orzeczenia spowodowało, iż prawo do odliczenia przysługuje również z tytułu nabycia paliwa silnikowego itp. do samochodów z tzw. kratką, czyli na zasadach analogicznych, które obowiązywały w przepisach o VAT do 30 kwietnia 2004 r. Stanowisko to potwierdzają również wytyczne Ministerstwa Finansów. W piśmie z 13 lutego 2009 r. (znak PT3/812/415//CZE/09/185) stwierdza się m.in.: „prawo do odliczenia podatku od towarów i usług z tytułu nabycia paliwa wykorzystywanego do napędu pojazdów samochodowych przysługuje, co do zasady, w przypadku gdy:

1) przepisy ustawy o VAT obowiązujące od 1 maja 2004 r. umożliwiają odliczenie podatku,

2) przepisy ustawy o VAT obowiązujące od 1 maja 2004 r. uniemożliwiają odliczenie podatku, ale przepisy o VAT obowiązujące 30 kwietnia 2004 r. umożliwiały odliczenie podatku, tj. w przypadku paliwa do używanych przez podatnika pojazdów samochodowych, w odniesieniu do których na podstawie homologacji producenta lub importera dla danego typu pojazdu samochodowego bezspornie wynika, że nie jest to samochód osobowy i dopuszczalna ładowność tego pojazdu wynosi powyżej 500 kg.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Jeżeli zatem po 30 kwietnia 2004 r. wskutek ograniczeń prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu paliwa wykorzystywanego do napędu pojazdów samochodowych, nie przysługiwało podatnikowi prawo do odliczenia (które mu przysługiwało zgodnie z obowiązującymi przepisami o VAT 30 kwietnia 2004 r. lub u 1 maja 2004 r.), podatnikowi – zgodnie z ww. wyrokiem TSWE – przysługuje prawo do odliczenia podatku (...) bez uwzględnienia tych ograniczeń”. Ministerstwo Finansów potwierdziło jednocześnie, że prawo od odliczenia przysługiwało również podatnikowi użytkujących ww. samochody na podstawie umów najmu, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze.

PRZYKŁAD

Spółka ALFA użytkuje samochód Skoda Octavia Kombi z kratką na podstawie umowy leasingu z 2003 r. Od 1 maja 2004 r. spółka nie miała prawa do odliczenia VAT z tytułu nabycia ON do napędu ww. pojazdu. VAT stanowił dla tej spółki koszt uzyskania przychodu. Po wydaniu przedmiotowego wyroku ETS spółka posiada pełne prawo do odliczenia VAT z tytułu nabywania paliwa do tego pojazdu. W okresie od 1 maja 2004 r. do chwili obecnej spółka może dokonać korekt deklaracji VAT i dokonywać odliczenia VAT na zasadach analogicznych, jakie obowiązywały do końca kwietnia 2004 r. Po uzyskaniu ewentualnego zwrotu kwoty VAT (lub stwierdzenia nadpłaty w rozumieniu ordynacji podatkowej) uzyskaną kwotę należy rozpoznać jako przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym (na zasadzie kasowej – tj. z chwilą faktycznego uzyskania).

Pogląd ten uzasadniają również wyroki sądów administracyjnych. W orzeczeniu WSA w Warszawie z 9 kwietnia 2009 r. (sygn. akt. III SA/Wa 324/09) uznano, iż: „Odnosząc powyższe konstatacje do przedmiotowej sprawy należy uznać, że art. 88 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT z 2004 r. sprzeciwia się zarówno, celowi, jak i treści VI dyrektywy, a zwłaszcza jej art. 17 ust. 6 w zw. z art. 17 ust. 2 (obecnie art. 176 Dyrektywy 2006/112). Przepis ten rozszerzył bowiem zakres ograniczenia rzeczywiście stosowanego przed wejściem w życie VI dyrektywy do polskiego porządku prawnego, a przewidzianego w art. 25 ust. 1 pkt 3a ustawy o VAT z 1993 r., w zakresie podatku naliczonego przy zakupie paliwa przeznaczonego do samochodów używanych dla działalności opodatkowanej. Takie działanie naruszyło cel dyrektywy, jakim jest niewątpliwie implementacja zharmonizowanego systemu podatku obrotowego przez wprowadzenie podatku od wartości dodanej oraz m.in. zharmonizowanie systemów odliczeń w takim zakresie, w jakim wpływają one na rzeczywisty poziom opodatkowania. Ponadto została naruszona zasada wyrażona w art. 17 ust. 6 VI dyrektywy, tj. ochrona istniejącego stopnia harmonizacji wyrażająca się w utrzymaniu przez Polskę jedynie derogacji już istniejących i rzeczywiście stosowanych w momencie wejścia w życie przepisów wspólnotowych, w związku z art. 17 ust. 2 dającym – co do zasady – prawo do odliczenia VAT od towarów i usług wykorzystywanych do celów transakcji opodatkowanych.

Skoro art. 17 ust. 6 VI dyrektywy daje państwom członkowskim możliwość zachowania ograniczeń rzeczywiście stosowanych, to ustawodawca powinien tak kształtować system podatkowy, aby uchylając dotychczasowe uregulowania, nowym aktem ustawowym nie ustanawiać innych (nowych) ograniczeń niż te, które istniały do dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, tj. do 30 kwietnia 2004 r. W konkluzji należy zatem stwierdzić, że skoro stronie skarżącej do 30 kwietnia 2004 r. na mocy art. 25 ust. 1 pkt 3a ustawy o VAT z 1993 r. przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu zakupu paliw do samochodów, których dotyczy zaskarżona interpretacja (tj. samochodów o homologacji ciężarowej z dopuszczalną ładownością nie mniejszą niż 500 kg), a po tej dacie, z uwagi na wprowadzenie (w art. 86 ust. 3 tej ustawy o VAT z 2004 r.) nowych kryteriów w tym przedmiocie, art. 88 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT z 2004 r. prawo to ograniczył – to nie ulega wątpliwości sądu, że ustawodawca rozszerzył zakres zastosowania wcześniejszych ograniczeń. Tym samym przepis art. 88 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT z 2004 r. w okolicznościach niniejszej sprawy należy uznać za sprzeczny z przywołanym art. 17 ust. 6 VI dyrektywy (art. 176 Dyrektywy 2006/112).

Reasumując powyższe, w ocenie sądu wyżej powołane przepisy ustawy o VAT z 2004 r., a już w szczególności po zmianie tej ustawy, która weszła w życie 22 sierpnia 2005 r. powodują rozszerzenie zakresu ograniczeń w stosunku do sytuacji istniejącej w chwili wejścia w życie VI dyrektywy. W świetle powyższej oceny sąd, kierując się zasadą prowspólnotowej wykładni przepisów, zobligowany był zatem do odmowy zastosowania w niniejszej sprawie art. 88 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT z 2004 r.”.


Wystawienie faktury przez podmiot nieuprawniony albo odmienna kwota na dokumentach źródłowych

Odliczenie VAT nie ma zastosowania, jeżeli dostawa towarów lub świadczenie usług zostało udokumentowane fakturami: 1) wystawionymi przez podmiot nieistniejący lub nieuprawniony do wystawiania faktur lub faktur korygujących, 2) w których kwota podatku wykazana na oryginale faktury jest różna od kwoty wykazanej na kopii.

W takich przypadkach ustawodawca ogranicza prawo do odliczenia, w sytuacji gdy pomimo zaistnienia czynności (dostawy albo wykonania usługi) otrzymana faktura nie uprawnia do odliczenia VAT. Dotyczy to w szczególności faktur wystawionych przez podmiot, który w ogóle nie jest zarejestrowany dla celów VAT (pomimo wykonywania czynności opodatkowanych tym podatkiem) lub podatnika VAT, ale zwolnionego. Natomiast w świetle przepisów wykonawczych do ustawy o VAT podmiotami uprawnionymi do wystawiania faktur VAT są jedynie podmioty zarejestrowane we właściwym urzędzie skarbowym jako podatnicy VAT czynni oraz posiadający numer identyfikacji podatkowej (NIP). Prawo do odliczenia nie ma zastosowania również wtedy, gdy faktura jest wystawiana przez podmiot nieistniejący (w takim przypadku nie można bowiem w ogóle mówić o wystawcy faktury, ponieważ nie istnieje). Zdaniem orzecznictwa przepis ten jest niezgodny z Dyrektywą 2006/112/WE. Przepisy unijne nie wskazują bowiem ograniczeń do odliczenia VAT w tym zakresie (pod warunkiem że dana czynność została faktycznie wykonana).

Obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego nie stosuje się również w zakresie faktur VAT, w których kwota wykazana na oryginale różni się od kwoty wykazanej na kopii. Zgodnie z zasadami wystawiania faktur sprzedawca ma obowiązek wystawić 2 egzemplarze faktur tożsame w treści (przy czym KOPIA pozostaje u sprzedawcy, ORYGINAŁ zaś jest wydawany nabywcy). Regulacja ta została wprowadzona w celu zapobieżenia oszustwom podatkowym, gdy wystawca faktury podaje kwotę niższą w kopii, a wyższą w oryginale, który stanowi u nabywcy podstawowy dokument do odliczenia VAT. W ten sposób odprowadzeniu jako podatek należny podlegałaby niższa kwota niż kwota podatku naliczonego.

W orzecznictwie sądowym (wyrok WSA w Szczecinie z 23 kwietnia 2009 r., sygn. akt. I SA/Sz 97/09) uznaje się, że: „Wszelkie ewentualne ograniczenia przyznanego podatnikom prawa do odliczeń powinny być wprowadzone ze względu na konieczność ujednolicenia obciążeń tym podatkiem w podobny sposób we wszystkich państwach członkowskich na podstawie wspólnych regulacji wiążących te państwa. Jeśli w prawie wspólnotowym nie ma regulacji, która dozwalałby na ograniczenie prawa podatników do odliczenia, to prawo do odliczenia powinno być w pełni respektowane. (...) Należy tu także zauważyć, iż przepisy VI dyrektywy nie stanową w ogóle o rejestracji w transakcjach »krajowych«, posługując się w art. 22 pojęciem obowiązku zgłoszenia rozpoczęcia, zmiany lub zaprzestania działalności jako podatnik. Z przepisu tego nie sposób jednak wyprowadzać wniosku, iż niedopełnienie tego obowiązku powoduje utratę statusu podatnika, co łączy się z ograniczeniem prawa do odliczenia podatku czy też brakiem podstaw do jego zapłaty w sytuacji podejmowania działań, o których mowa w art. 2 w warunkach opisanych w art. 4 (2) VI dyrektywy. W świetle tych regulacji, zasadą przyjętą przez prawo wspólnotowe jest opodatkowanie czynności wykonywanych przez podatnika działającego w takim charakterze bez względu na fakt, czy dopełnił on wymogu zgłoszenia rozpoczęcia działalności właściwym organom. Przy czym dla oceny, czy dana transakcja dokonana została w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika, nie ma znaczenia fakt, czy został od niej faktycznie odprowadzony podatek, istotne jest tylko to, czy można określić go mianem należnego z tytułu danej czynności, a więc czy organ podatkowy jest uprawniony do domagania się jego zapłaty. W świetle poczynionych powyżej uwag należy stwierdzić, iż wyłączenie prawa do odliczenia podatku naliczonego zawartego w fakturze wystawionej przez podmiot niezarejestrowany nie znajduje uzasadnienia w przepisach prawa wspólnotowego, co w rozpatrywanej sprawie oznaczało konieczność odmówienie zastosowania przepisu prawa krajowego zawierającego takie wyłączenie, tj. art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług”.


Transakcja zwolniona z podatku albo niepodlegająca opodatkowaniu

Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku. Dotyczy to faktur będących wynikiem transakcji zwolnionej przedmiotowo z podatku (np. świadczenia usług pocztowych lub usług finansowych bądź ubezpieczeniowych) oraz czynności, które pozostają poza zakresem przedmiotowym ustawy o VAT (np. sprzedaż bonów pieniężnych uprawniających do zakupów w wybranych punktach sprzedaży). W związku z tym podatnicy dokonujący zakupów specyficznych usług bądź innych transakcji powinni zwracać szczególną uwagę na sposób dokumentowania takich czynności. Wystawianie faktury z wykazaną kwotą VAT przez sprzedawcę (nawet zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny), faktyczne wykonanie danego świadczenia oraz istnienie związku ze sprzedażą opodatkowaną nie daje podstaw do odliczenia podatku wykazanego na fakturze, jeżeli dana czynność nie podlega VAT lub jest z niego zwolniona.

Wprowadzenie tej regulacji jest wynikiem dostosowania polskich przepisów o VAT do regulacji unijnych. W myśl bowiem art. 167 Dyrektywy 2006/112/WE prawo do odliczenia powstaje w momencie, gdy podatek, który podlega odliczeniu, staje się wymagalny. Oznacza to, że w wyniku transakcji zwolnionych z VAT albo pozostających poza zakresem przedmiotowym tej ustawy VAT nie jest wymagalny, co skutkuje brakiem odliczenia po stronie nabywcy. Brak tego zapisu skutkowałby po stronie podatników (stron uczestniczących w transakcji) możliwością dowolnej zmiany i kształtowania konsekwencji podatkowych danej czynności, w sposób sprzeczny z ustawą.

PRZYKŁAD

Spółka OMEGA dokonuje zakupu bonów pieniężnych od kontrahenta. Sprzedaż zostaje udokumentowana fakturą VAT (stawka 22 proc.). Faktura VAT została wystawiona przez czynnego podatnika VAT, przekazanie towarów zostało potwierdzone protokołem odbioru, a nabywca dokonał zapłaty na rachunek bankowy wystawcy. Pomimo że bony zostają przekazane na rzecz pracowników spółki OMEGA (istnienie związku ze sprzedażą opodatkowaną), podmiot ten nie posiada prawa do odliczenia VAT. Dokonana transakcja nie podlega opodatkowaniu VAT (bony nie są towarem w rozumieniu przepisów o VAT), co automatycznie skutkuje brakiem możliwości odliczenia VAT z tak wystawionej faktury.


Wystawienie kilku faktur potwierdzających tę samą dostawę lub wykonanie usługi

Zmiana przepisów o VAT nie wprowadziła nowelizacji w sytuacji, gdy wystawiono więcej niż jedną fakturę dokumentującą tę samą sprzedaż. W takim przypadku, gdy nabywca posiada kilka egzemplarzy (tego samego ORYGINAŁU faktury), prawo do odliczenia przysługuje wyłącznie w odniesieniu do jednej faktury zakupowej. Pozostałe faktury nie dają takiego prawa, z uwagi na „skonsumowanie” tego prawa w innej fakturze i istnienie powyższego zakazu. Należy nadmienić, iż interpretacja, zgodnie z którą odliczenie nie przysługuje w stosunku do żadnej faktury zakupowej, nie ma uzasadnienia w kontekście wykładni wspólnotowej tego przepisu i stoi w sprzeczności z zasadą neutralności tego podatku (konstrukcją tego podatku). Przyjęcie tej wykładni skutkowałoby ograniczeniem w odliczeniu VAT po stronie nabywcy, pomimo wykonania czynności i otrzymania stosownego dokumentu rozliczeniowego (podatnik ponosiłby ciężar ekonomiczny tego podatku pomimo związku ze sprzedażą opodatkowaną w rozumieniu przepisów o VAT).

Stanowisko to podkreśla orzecznictwo sądów administracyjnych. W wyroku z 11 marca 2005 r. (sygn. akt. FSK 1292/04) skład orzekający uznał, że: „(...) w razie wystawienia więcej niż jednej faktury dokumentującej tę samą sprzedaż podstawę do obniżenia podatku należnego nie stanowi jedynie faktura powielająca (faktury powielające) fakturę prawidłową, dokumentującą rzeczywistą sprzedaż, natomiast ta prawidłowa faktura podlega uwzględnieniu przy obniżaniu podatku należnego stosownie do art. 19 ust. 1 ustawy. Oznacza to, że na podstawie tego przepisu można zakwestionować tylko odliczenie podatku naliczonego dokonane przez podatnika na podstawie faktur dokumentujących ponownie tę samą sprzedaż i powielających kwotę podatku naliczonego do wielokrotnego odliczenia. Za przyjętym wyżej stanowiskiem przemawia także cel uregulowania zawartego w § 50 ust. 4 powołanego rozporządzenia (z 22 grudnia 1999 r. – przyp. red.), który zawiera katalog faktur (faktur korygujących, dokumentów celnych), wystawionych po to, aby doprowadzić do nienależnego odliczenia podatku naliczonego. Chodzi o to, aby uniemożliwić obniżenie podatku należnego o podatek naliczony, który na poprzednim szczeblu obrotu nie został zadeklarowany do zapłacenia, a wręcz wynika z fikcyjnych dokumentów sprzedaży lub innych bezprawnych działań podatników. W wypadku sytuacji przewidzianej w punkcie 4 omawianego ustępu, dochodziłoby do takiej sytuacji, gdyby przynajmniej dwukrotnie został odliczony podatek naliczony od tej samej transakcji nabycia towaru lub usługi, co powodowałoby, że podatek naliczony, o który obniżył podatek należny nabywca, nie odpowiadałby (byłby wyższy) podatkowi należnemu wykazanemu przez sprzedawcę. Zatem także wykładnia celowościowa prowadzi do wniosku, że dyspozycja § 50 ust. 4 pkt 4 rozporządzenia obejmuje jedynie nieprawidłowe faktury, które zostały wystawione w celu uzyskania nienależnego odliczenia podatku naliczonego. Natomiast nie dotyczy sytuacji, w których wystawienie większej liczby faktur nastąpiło wyłącznie w wyniku oczywistych błędów popełnionych przez sprzedawcę-wystawcę faktury, a nabywca – mimo posiadania więcej niż jednej faktury dokumentującej daną sprzedaż – wykazał i odliczył podatek naliczony tylko z jednej faktury prawidłowo dokumentującej rzeczywistą sprzedaż (nabycie) towaru lub usługi, tak jak to właśnie miało miejsce w rozpatrywanej sprawie”.


Brak wykonania czynności, kwoty niezgodne z rzeczywistością, zdarzenia sprzeczne z ustawą

Odliczenie VAT nie obejmuje podatku naliczonego, gdy wystawione dokumenty źródłowe (dokumenty celne, faktury, faktury korygujące):

1) stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tej pozycji;

2) podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,

3) potwierdzają czynności, do których odnoszą się art. 58 i 83 kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

Pierwsze ograniczenie z ww. katalogu obejmuje tzw. puste dokumenty. Wystawianie faktur mających w zamiarze stron potwierdzić „fikcyjne” transakcje nie uprawnia do odliczenia VAT. Brak dostawy towarów lub świadczenia usług nie stanowi podstawy do wystawienia faktury, a tym samym nie może uprawniać nabywcę wskazanego w oryginale faktury do odliczenia VAT. Wystawienie takiej faktury i dokonanie odliczenia VAT stanowi jedno z najcięższych przestępstw karnych skarbowych, zagrożonych karą pozbawienia wolności do lat 5 i karą grzywny.

Zakaz dotyczący kwot niezgodnych z rzeczywistością ma na celu ujmowanie w rejestrach zakupu i deklaracjach VAT jedynie tych faktur, które podają kwoty VAT zgodnie ze stanem faktycznym (zgodnie z rzeczywistym stanem i kwotą VAT). W przeciwnym wypadku sprzedawcy celowo zawyżaliby kwoty wykazywane na fakturach wyłącznie w celu umożliwienia nabywcom odzyskania VAT, który faktycznie w transakcji nie wystąpił.

Ostatnie z ww. przypadków odnoszą się do czynności, do których stosuje się art. 58 i 83 kodeksu cywilnego. Przepisy te regulują kwestię sprzeczności czynności z ustawą oraz pozorności. Zgodnie z przepisami prawa cywilnego czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Natomiast w odniesieniu do pozorności art. 83 § 1 k.c. stanowi, iż nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Dodatkowo, jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Sytuacja taka ma miejsce, gdy jedna ze stron transakcji, za zgodą drugiej strony składa jej błędne (fałszywe) oświadczenie woli. Przykładem może tutaj być istnienie tzw. karuzel podatkowych (sprzedaż towarów w łańcuchu wielu dokonywana wyłącznie w celu odzyskania VAT przez nabywcę) lub przeniesienie autorskich praw majątkowych bez zachowania formy pisemnej (zgodnie z art. 53 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

Tytułem uzupełnienia należy podkreślić, iż jeżeli faktura obejmuje czynności, które zostały faktycznie wykonane, a kwoty zostały podane w prawidłowej wysokości, a na tej samej fakturze zostały podane czynności nie mające faktycznie miejsca (lub kwoty są niezgodne z rzeczywistością), możliwość odliczenia VAT dotyczy jedynie pierwszych z ww. czynności.

Prezentowane powyżej stanowisko znajduje uzasadnienie również w wyrokach sądowych. WSA w Szczecinie w orzeczeniu z 12 marca 2009 r. (sygn. akt I SA/Sz 714/08) stwierdził: „W związku z takim przedmiotem sporu wskazać należy, w ślad za organem odwoławczym, że z przytoczonych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wynika jednoznacznie, że faktura VAT jest zasadniczym dokumentem odzwierciedlającym czynności opodatkowane tym podatkiem i stanowiącym podstawę do wykonania obowiązku podatkowego z czynnościami tymi związanego, jak też do realizacji prawa podatnika do odliczenia podatku naliczonego przy zakupie towarów i usług, stanowiącego kluczowy element konstrukcyjny podatku od towarów i usług, jako podatku neutralnego dla samego podatnika i ekonomicznie obciążającego konsumpcję. Taki charakter dokumentu, jakim jest faktura VAT, w pełni zasadnym czyni takie jej sformalizowanie, które zapewnia prawidłowe rozliczanie obrotu i związanego z nim podatku. Czyniąc fakturę dokumentem stanowiącym (obok dokumentów celnych) podstawę do realizacji przez podatnika prawa do odliczenia VAT, ustawa podatkowa wskazuje jednocześnie warunki, jakim powinna ona odpowiadać, m.in. powinna obrazować rzeczywistą czynność, zarówno od strony przedmiotowej, jak i od strony podmiotów uczestniczących w tej czynności. Jak to wynika bowiem z art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a ustawy, podstawy do odliczenia wykazanego w niej podatku naliczonego nie stanowi taka faktura, która stwierdza czynność, jaka nie została dokonana między wskazanymi w niej podmiotami”.


Odliczenie VAT – błędy przy zastosowaniu trybu tzw. samofakturowania

Faktury wystawione przez nabywcę zgodnie z przepisami wykonawczymi do ustawy o VAT, które nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego, nie podlegają odliczeniu VAT. Stosownie do przepisów wykonawczych ustawy o VAT nabywca wystawiający w imieniu sprzedawcy fakturę VAT jest zobowiązany do przedstawiania mu oryginału i kopii faktury w celu ich akceptacji w formie podpisu. Brak takiego podpisu oznacza, iż wystawionego dokumentu nie można uznać za fakturę VAT, co powoduje brak możliwości odliczenia podatku przez nabywcę. Brak tego zastrzeżenia w ustawie mógłby spowodować celowe wystawianie faktur przez nabywcę wyłącznie dla odliczenia VAT (bez przekazywania do akceptacji wystawcy), bez jednoczesnego powstawania po stronie sprzedawcy obowiązku podatkowego w tym podatku. Jednocześnie wprowadzenie tej sankcji służy prawidłowemu realizowaniu trybu samofakturowania przez strony umowy.

Fałszerstwa związane z odliczeniem VAT przy pojazdach samochodowych

Ustawodawca utrzymał w katalogu ograniczeń w odliczeniach VAT zapis odnoszący się do zaświadczeń okręgowej stacji kontroli pojazdów. Na podstawie art. 86 ust. 5 ustawy o VAT potwierdzenie wymagań uprawniających do 100-proc. odliczenia VAT przy nabyciu samochodów specjalistycznych (van, pick-up itp.) następuje w formie dokumentu wydawanego przez stację kontroli pojazdów oraz odpowiedniego wpisu do dowodu rejestracyjnego. Jeżeli potwierdzenie, o którym mowa powyżej, zawiera informację niezgodne ze stanem faktycznym, faktura VAT dokumentująca nabycie takiego pojazdu nie umożliwia odliczenie VAT z tego tytułu. Mając powyższe na uwadze, przedsiębiorcy powinni zwracać szczególną uwagę na zapisy zaświadczeń wydawanych przez stacje pojazdów w celu uniknięcia sporu z administracją podatkową.


Brak odliczenia w stosunku do podatników niezarejestrowanych jako VAT czynni

Odliczenia VAT nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach, z wyłączeniem sytuacji wskazanych w art. 86 ust. 20 ustawy o VAT. Przepis ten nie wskazuje, czy nabywca musi być podatnikiem VAT czynnym (podatnicy VAT zwolnieni nie prowadzą rejestrów i deklaracji VAT, co uniemożliwia odliczenie) w dacie zakupu czy w dacie złożenia deklaracji podatkowej zawierającej kwotę VAT podlegającą odliczeniu. Również przepisy Dyrektywy 2006/112/WE nie uzależniają prawa do odliczenia od statusu tzn. formalnej rejestracji dla celów VAT w urzędzie skarbowym. W związku z tym, uwzględniając powyższe wątpliwości, należy odwołać się do bogatego orzecznictwa sądów administracyjnych w przedmiotowej kwestii.

W wyroku z 21 grudnia 2006 r. (sygn. akt. I FSK 378/06) NSA stwierdził, iż „treść art. 17 i 18 VI dyrektywy, jak również bogate orzecznictwo ETS wskazuje wyraźnie na to, że decydującymi o prawie podatnika do skorzystania z obniżenia podatku należnego o wynikający z faktur podatek naliczony jest powstanie obowiązku podatkowego w odniesieniu do podatku podlegającego odliczeniu oraz związek zakupu z działalnością opodatkowaną przy spełnieniu warunków formalnych związanych z realizacją tego prawa opisanych w art. 18 dyrektywy (posiadanie faktury). Nie można w związku z tym podzielić stanowiska prezentowanego w skardze kasacyjnej, że brak rejestracji jako podatnika VAT czynnego w okresie rozliczeniowym, w którym powstało prawo do obniżenia podatku należnego, uniemożliwia podatnikowi skorzystanie z prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, wynikający z faktur dokumentujących czynności opodatkowane, gdyż stanowiłoby to zaprzeczenie wynikającej z art. 4 VI dyrektywy zasady neutralności podatku”.

Podstawa prawna:

• art. 86, 88 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.),

• ustawa z 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 209, poz. 1320),

• § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 28 listopada 2008 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 211, poz. 1337),

• Dyrektywa Rady Unii Europejskiej 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. L Nr 347, poz. 1 z późn.zm.),

• art. 16 ust. 1 pkt 46 lit. a tiret 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.),

• art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. a tiret 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),

• rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz.U. Nr 42, poz. 264 z późn.zm.).

Adam Czekalski

doradca podatkowy, uczestnik seminarium doktorskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

Dalsza część tego poradnika znajduje się w „Prawie Przedsiębiorcy” nr 35. Link do strony: Prawo Przedsiębiorcy

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Podatek PIT - część 2
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Zeznanie PIT-37 za 2022 r. można złożyć w terminie do:
30 kwietnia 2023 r. (niedziela)
2 maja 2023 r. (wtorek)
4 maja 2023 r. (czwartek)
29 kwietnia 2023 r. (sobota)
Następne
Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
PIT 2024. Czy można rozliczyć podatki bez Profilu Zaufanego?

Sezon rozliczeń podatkowych jest w pełni. Dzięki usłudze e-PIT dostępnej na stronie Ministerstwa Finansów, możesz  szybko rozliczyć swój PIT. Resort zaleca, aby z rozliczeniem nie zwlekać.

Co można sobie odliczyć od podatku 2024? Z jakich ulg podatkowych można skorzystać w rozliczeniu PIT?

Co można odliczyć z podatku PIT? Z jakich ulg podatkowych można skorzystać w rozliczeniu w 2024 roku?

Kto może wyjechać do sanatorium z ZUS-em w 2024 roku? Jak uzyskać skierowanie? Ile trzeba czekać?

Nie tylko Narodowy Fundusz Zdrowia kieruje do miejscowości uzdrowiskowych, ale także Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Z leczenia może skorzystać każdy ubezpieczony, który jest zagrożony utratą zdolności do pracy. Warunkiem jest jednak, by rehabilitacja poprawiła rokowania stanu zdrowia i przyczyniła się do powrotu do aktywności zawodowej.

Limit pomocy de minimis dla MŚP 2024 - podwyżka od 1 maja

Ministerstwo Finansów przygotowało projekt rozporządzenia, na podstawie którego MŚP nadal udzielana będzie pomoc de minimis w formie gwarancji BGK spłaty kredytu lub innego zobowiązania - napisał resort w OSR do projektu. Rozporządzenie wdroży w życie unijne przepisy wprowadzające nowy wyższy limit takiej pomocy dla jednego przedsiębiorstwa w ciągu 3 lat.

Ulga sponsoringowa a koszty uzyskania przychodów z zysków kapitałowych

Po koniec 2023 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że podmioty osiągające przychody z zysków kapitałowych również mogą odliczać koszty wspierania sportu, edukacji i kultury, na podstawie art. 18ee, niezależnie od tego czy koszty te zostaną przyporządkowane do przychodów z zysków kapitałowych czy pozostałych przychodów.

Rozrachunki w księgowości wsparte sztuczną inteligencją. Nadchodzi nowe

Czy sztuczna inteligencja może wspomóc księgowym w rozrachunkach? Dzięki wykorzystaniu mechanizmów sztucznej inteligencji programy księgowe pozwalają na dużą automatyzację procesów w tym zakresie.

Jak rozpoznać pellet dobrej jakości? Jak sprawdzić samemu?

Jakość pelletu jest kluczowym czynnikiem decydującym o jego efektywności i bezpieczeństwie użytkowania. Niezależnie od tego, czy wykorzystujemy go do ogrzewania domu, czy jako surowiec w przemyśle, istnieją cechy, na które warto zwrócić uwagę, aby mieć pewność, że wybieramy produkt najwyższej jakości.

Składki ZUS wspólników spółki z o.o. (jednoosobowej i wieloosobowej). Kto i kiedy nie zapłaci składek?

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych różnicują pozycję wspólników spółki z o.o. w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w zależności od tego, czy spółka jest jednoosobowa czy wieloosobowa.

Zmienia się odpowiedzialność związana z klasyfikacją towarów. Przewoźnicy mogą zapłacić mandat karny

Znajomość prawidłowej klasyfikacji towarów to podstawa właściwego zgłoszenia celnego w procedurach celnych wywozowych i przywozowych, a także przy określaniu stawki cła i podatku VAT w sprzedaży wewnątrz UE. Wprowadzany właśnie w życie unijny Import Control System 2 nakłada na przewoźników nowe obowiązki. – Firmy transportowe biorą pełną odpowiedzialność za towar wprowadzany na obszar Unii Europejskiej. Muszą posiadać wszystkie dane na temat stron transakcji i HS kodów towarów – wyjaśnia Joanna Porath, właścicielka agencji celnej AC Porath.

Oszczędności Polaków 2024. Na rachunkach bankowych jest 1 223,46 mld zł

Gospodarstwa domowe w Polsce w końcu lutego 2024 roku dysponowały na rachunkach bankowych środkami w wysokości 1 223,46 mld zł. Były one o 15,20 mld i 1,26% wyższe niż miesiąc wcześniej i o 120,54 mld zł tj. 10,9% większe niż przed rokiem (w styczniu roczna dynamika tych depozytów wynosiła 11,3%).

REKLAMA