Obsługa księgowa jednostek powiązanych

Należy wskazać, że definicja podmiotu powiązanego jest różna w przepisach ustawy o podatku dochodowym oraz ustawie o rachunkowości. Artykuł 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych definiuje, że jeżeli:

• podatnik podatku dochodowego mający siedzibę (zarząd) lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwany dalej „podmiotem krajowym”, bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu przedsiębiorstwem położonym za granicą lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale tego przedsiębiorstwa, albo

• osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania albo siedzibę (zarząd) za granicą, zwana dalej „podmiotem zagranicznym”, bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu podmiotem krajowym lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale tego podmiotu krajowego, albo

• te same osoby prawne lub fizyczne równocześnie bezpośrednio lub pośrednio biorą udział w zarządzaniu podmiotem krajowym i podmiotem zagranicznym lub w ich kontroli albo posiadają udział w kapitale tych podmiotów

– i jeżeli w wyniku takich powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego podmiot nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały – dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

Ponadto w ust. 3 określono, że ww. przepisy stosuje się odpowiednio, gdy:

• podmiot krajowy bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu innym podmiotem krajowym lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale innego podmiotu krajowego, albo

• te same osoby prawne lub fizyczne równocześnie bezpośrednio lub pośrednio biorą udział w zarządzaniu podmiotami krajowymi lub w ich kontroli albo posiadają udział w kapitale tych podmiotów.

Powyższe przepisy stosuje się również do powiązań o charakterze rodzinnym lub wynikających ze stosunku pracy albo majątkowych pomiędzy podmiotami krajowymi lub osobami pełniącymi w tych podmiotach funkcje zarządzające lub kontrolne albo nadzorcze oraz jeżeli którakolwiek osoba łączy funkcje zarządzające lub kontrolne albo nadzorcze w tych podmiotach.

Natomiast ustawa o rachunkowości w art. 3, ust. 1 pkt 37–43 definiuje pojęcie jednostki powiązanej jako grupę jednostek obejmującą jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora, jednostki zależne, współzależne i stowarzyszone. Zdefiniowano również jednostkę dominującą, znaczącego inwestora, jednostki zależne, współzależne oraz jednostki stowarzyszone.

Pomijając aspekt niejednoznaczności wskazanych definicji należy przede wszystkim wskazać, że zarówno ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, jak i ustawa o rachunkowości są autonomicznymi przepisami prawa – równej rangi. Każda z ustaw może w dowolnym kształcie definiować pojęcia – z mocą obowiązywania tylko do tego przepisu prawnego. A zatem definicja zawarta w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych dotyczy tylko i wyłącznie tego przepisu (chyba że inna ustawa wskaże tę definicję jako wiążącą również w swoim akcie prawnym). Ustawa o rachunkowości posiada własną definicję jednostek powiązanych, która dotyczy tylko ustawy o rachunkowości.

Sprawozdanie finansowe (bilans oraz rachunek zysków i strat) sporządzane jest na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości, a zatem przy jego sporządzaniu obowiązuje definicja zawarta w ustawie o rachunkowości.

Porady udzielił:

Piotr Rybicki

– dyrektor finansowy w firmie produkcyjno-handlowej;