Kontrahent zalega ze spłatą należności za fakturę z terminem płatności 19 grudnia 2000 r. Sprawę skierowano do sądu 6 marca 2002 r. Wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i spółka uzyskała nakaz zapłaty z 9 września 2003 r. Wniosek do komornika o wszczęcie egzekucji spółka złożyła w 2005 r. Na tę należność był utworzony w 2002 r. odpis aktualizacyjny, który nie był zaliczony do kosztów uzyskania przychodów. Czy w 2005 r. można uznać go za koszt uzyskania przychodu? Czy należność nie uległa przedawnieniu?
RADA
Spółka może w 2005 r. zaliczyć do kosztów podatkowych odpis aktualizacyjny, bowiem zostały w tym roku spełnione wszystkie warunki do tego uprawniające. Wierzytelność nie uległa przedawnieniu, bo jej bieg przerwało skierowanie sprawy na drogę sądową.
UZASADNIENIE
Spółka utworzyła w 2002 r. odpis aktualizacyjny do celów rachunkowych. Wartość należności aktualizuje się, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty przez dokonanie odpisu aktualizacyjnego w odniesieniu do należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega. Według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna – do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności (art. 35b ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości). Nie były jednak spełnione wszystkie warunki, aby odpis ten mógł być kosztem do celów podatkowych. Co do zasady, nie uznaje się za koszty uzyskania przychodu odpisów aktualizacyjnych. Kosztem uzyskania przychodów są jednak odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 12 ust. 3 do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona na podstawie art. 16 ust. 2a pkt 1 updop.
Natomiast nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, w szczególności jeżeli wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego (art. 16 ust. 2a pkt 1 lit. c updop).
WAŻNE!
Odpis aktualizacyjny może stanowić podatkowy koszt uzyskania przychodu, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:
– należność została zaliczona do przychodów należnych,
– utworzono odpis aktualizacyjny określony w ustawie o rachunkowości,
– wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu,
– wierzytelność została skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego.
Ponieważ wszystkie te warunki zostały łącznie spełnione w 2005 r. (spółka złożyła w 2005 r. wniosek do komornika o wszczęcie egzekucji, przez co została ona skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego), należy uznać, że w tym roku odpis aktualizacyjny może stanowić koszt podatkowy spółki.
Przykład
Spółka z o.o. utworzyła w 2002 r. odpis aktualizacyjny. Odpis ten stanowił koszt do celów rachunkowych, ale nie stanowił kosztu podatkowego.
W 2005 r. zostały spełnione wszystkie warunki, aby odpis ten zaliczyć do kosztów podatkowych. W związku z tym do celów podatkowych należy wykazać koszt tego odpisu w 2005 r. Można to zrobić w deklaracji na zaliczkę na podatek za miesiąc, w którym złożono wniosek do komornika o wszczęcie egzekucji. Koszt ten będzie wykazany również w zeznaniu rocznym. Ponieważ do celów rachunkowych odpis był już utworzony w 2002 r., to jego zaliczenie w koszty podatkowe będzie obojętne dla celów rachunkowych. Operacja ta będzie miała zatem znaczenie podatkowe, a nie rachunkowe. W szczególności nie należy rozwiązywać tego odpisu i tworzyć nowego w 2005 r.
Oczywiście kosztem podatkowym nie będzie odpis aktualizacyjny w części dotyczącej podatku VAT, który nie był przychodem należnym.
Odnośnie do tego, czy powyższa wierzytelność nie uległa przedawnieniu, to jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata (art. 118 Kodeksu cywilnego). Przepisem szczególnym jest w tym przypadku art. 554 k.c., na podstawie którego roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch. Jeżeli zatem roszczenie dotyczy sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, np. towarów handlowych, to przedawnia się z upływem 2 lat. Zgodnie jednak z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Natomiast na podstawie art. 125 § 1 k.c. roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu w 2003 r. nie mogło zatem ulec przedawnieniu w 2005 r.
• art. 35b ust. 1 pkt 3 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 184, poz. 1539.
• art. 12 ust. 3, art. 16 ust. 1 pkt 26a, art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538
• art. 118, art. 123 § 1 pkt 1, art. 125 § 1, art. 554 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 281, poz. 2783
