Jak wykazywać w sprawozdaniu finansowym obroty wewnętrzne oraz zmianę stanu produktów

Określone zdarzenia gospodarcze (np. ulepszenia środków trwałych dokonywane przez własne wydziały pomocnicze) powodują wyjście z tzw. kręgu kosztów i dlatego są ujmowane na kontach 790 „Obroty wewnętrzne” i 791 „Koszt obrotów wewnętrznych”, co ma ułatwić sporządzanie rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym. Zapisy na kontach 790 i 791 nie wpływają na wynik finansowy jednostki, doprowadzają jedynie do zgodności danych ujmowanych w rachunku zysków i strat przez specyficzne funkcjonowanie zapisów na tych kontach operacji wychodzących z kręgu kosztów.

Rachunek zysków i strat powinien być sporządzany w wariancie kalkulacyjnym lub porównawczym. Decyzję w tym zakresie podejmuje kierownik jednostki. Jeżeli ewidencję kosztów prowadzi się tylko w układzie rodzajowym na kontach zespołu 4, to rachunek zysków i strat musi być sporządzony w wariancie porównawczym.

Natomiast jeżeli ewidencję kosztów prowadzi się zarówno w układzie rodzajowym, jak i funkcjonalnym według typów działalności, a także według produktów lub ich grup na kontach zespołu 5, to o wyborze odpowiedniego wariantu rachunku zysków i strat decyduje kierownik jednostki.

Przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym stosuje się określone przepisami zasady zamykania kont na koniec roku obrotowego i przestrzeganie tych zasad w dużym stopniu decyduje o prawidłowości i zgodności wewnętrznej tego rachunku.

Problem jest nieco większy, jeżeli prowadzimy ewidencję kosztów w układzie rodzajowym i jednocześnie funkcjonalnym według typów działalności oraz występują rozliczenia międzyokresowe kosztów i operacje wychodzące z tzw. kręgu kosztów, jak np. roboty i usługi wykonywane we własnym zakresie na rzecz środków trwałych w budowie.

Dla prawidłowego rozliczenia kosztów na miejsca ich powstawania należy prowadzić konto 490 „Rozliczenie kosztów”. Równowartością kosztów zaewidencjonowanych na kontach układu rodzajowego (konta zespołu 4) uznaje się konto 490, a obciąża odpowiednie konta kosztów w układzie funkcjonalnym w zespole 5 i konta grupy 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”.

Roczne zamknięcie kont przedstawia się wówczas następująco:

1) koszty zebrane na kontach zespołu 4 przenosi się na stronę Wn konta 860 „Wynik finansowy”,

2) koszt wytworzenia sprzedanych produktów i usług przenosi się z odpowiedniego konta kosztu własnego sprzedaży (np. 701) na stronę Wn konta 490 „Rozliczenie kosztów”,