Jak ujmować w księgach patenty

Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się nabyte przez jednostkę prawa do patentów nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki. Opłaty okresowe ponoszone w czasie korzystania z praw do patentu powinny być zaliczone do kosztów podstawowej działalności operacyjnej.

W ustawie – Prawo własności przemysłowej zostały ustalone warunki udzielania praw do patentów przez Urząd Patentowy, przeniesienia tych praw oraz opłaty związane z prawem do patentu. Urząd Patentowy pobiera opłaty patentowe, jednorazowe i okresowe, za ochronę wynalazku. Opłaty jednorazowe są wnoszone w szczególności za zgłoszenia, wnioski, wpis do rejestru patentowego przeniesienia prawa do patentu. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Opłaty za kolejne okresy ochrony są wnoszone z góry nie później niż w dniu, w którym upływa uprzedni okres ochrony.

Stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o rachunkowości do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się nabyte przez jednostkę prawa do patentów nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki.

W pytaniu nie został określony sposób uzyskania praw do patentu, dlatego należy rozważyć dwie sytuacje:

• prawa te zostały nabyte, na podstawie umowy o przeniesienie patentu, od jego poprzedniego właściciela lub uprawniony z patentu udzielił firmie w drodze umowy licencji na korzystanie z jego wynalazku,

• firma sama poniosła wydatki na prace, w wyniku których zgłosiła do Urzędu Patentowego wniosek o udzielenie praw do patentu na produkowane urządzenia.

Załóżmy, że patent nadaje się do gospodarczego wykorzystania, jest przeznaczony do używania na potrzeby firmy (urządzenia będą produkowane przez firmę) w okresie dłuższym niż rok.

W pierwszym przypadku zostały spełnione wszystkie warunki określone w ustawie o rachunkowości do zaliczenia nabytego prawa do wartości niematerialnych i prawnych. Wartość początkową prawa do patentu należy ustalić w cenie nabycia, na którą mogą się złożyć:

• cena zakupu netto,

• wydatki związane z nabyciem, np.: opłata notarialna, opłata sądowa, podatek od czynności cywilnoprawnych,

• koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu sfinansowania zakupu prawa, dotyczące okresu do dnia jego przyjęcia do używania, np.: odsetki od kredytu lub pożyczki, różnice kursowe.

Ewidencja księgowa operacji związanych z nabyciem praw może przebiegać następująco:

1. Faktura VAT za nabycie prawa lub licencji do patentu:

Wn „Rozliczenie zakupu” – wartość netto 10 000,

Wn „Rozliczenia z tytułu VAT” – VAT naliczony 2 200,

Ma „Zobowiązania wobec dostawców” – wartość brutto 12 200.

2. Opłata jednorazowa za przeniesienie praw do patentu:

Wn „Rozliczenie zakupu” 5 000,

Ma „Pozostałe rozrachunki” 5 000.

3. Opłaty notarialne, sądowe, podatek od czynności cywilnoprawnych:

Wn „Rozliczenie zakupu” 4 000,

Ma „Pozostałe rozrachunki” lub „Kasa” 4 000.

4. Koszty obsługi zobowiązań dotyczących nabytego prawa lub licencji:

Wn „Rozliczenie zakupu” 1 000,

Ma „Pozostałe rozrachunki” lub „Rachunki bankowe” 1 000.

5. Przyjęcie do używania i wprowadzenie do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych w cenie nabycia (10 000 + 4 000 + 1 000 + 5 000):

Wn „Wartości niematerialne i prawne” 20 000,

Ma „Rozliczenie zakupu” 20 000.

W drugim przypadku nie zostały spełnione warunki zawarte w definicji wartości niematerialnych i prawnych, gdyż prawo nie zostało nabyte, wszelkie koszty należy odnieść bezpośrednio w ciężar kosztów działalności firmy.

Ewidencja księgowa operacji związanych z nabyciem praw może przebiegać następująco:

1. Opłata jednorazowa za uzyskanie praw do patentu:

Wn „Koszty rodzajowe – podatki i opłaty” 10 000,

Ma „Pozostałe rozrachunki” 10 000.

2. Koszty obsługi zobowiązań dotyczących uzyskanego prawa:

Wn „Koszty finansowe” 1 000,

Ma „Pozostałe rozrachunki” lub „Rachunki bankowe” 1 000.

W obu przypadkach opłaty okresowe ponoszone w czasie korzystania z praw do patentu powinny być zaliczone do kosztów podstawowej działalności operacyjnej i zaksięgowane następująco:

Wn „Koszty rodzajowe – podatki i opłaty” lub „Koszty działalności podstawowej”,

Ma „Pozostałe rozrachunki” lub „Rachunki bankowe”.

Jeżeli kwota tych opłat byłaby istotna, według oceny kierownika firmy, to mogą być one rozliczane w czasie, a tym samym ich przypisanie do poszczególnych lat obrotowych nastąpi proporcjonalnie do upływu czasu. Taka zasada powinna być ustalona w zasadach (polityce) rachunkowości stosowanej przez firmę. Wówczas ewidencja księgowa opłat okresowych będzie następująca:

1. Opłata okresowa za uzyskanie praw do patentu na 10 lat:

Wn „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” 10 000,

Ma „Pozostałe rozrachunki” 10 000.

2. Zarachowanie opłaty przypadającej na rok obrotowy:

Wn „Koszty rodzajowe – podatki i opłaty” lub „Koszty działalności podstawowej” 1 000,

Ma „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” 1 000.

Teresa Fołta

biegły rewident