Niepotrzebne badania samochodów

Przepisy nowelizujące ustawę o VAT w części dotyczącej zasad odliczania VAT od nabycia samochodów oraz paliw do ich napędu weszły w życie 22 sierpnia 2005 r. Ustawodawca w art. 86 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.) ustanowił ogólną zasadę, że odliczeniu podlega 60 proc., ale nie więcej niż 6000 zł, podatku naliczonego od nabycia samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t. Jednocześnie, zgodnie z art. 88 ust. 1 pkt 3 tej ustawy, podatnicy nie mają prawa odliczać podatku od zakupu paliwa do takich samochodów.

Od tej zasady, w art. 86 ust. 4 pkt 1-7 ustawy o VAT, wprowadzono wyjątki dla sześciu kategorii pojazdów samochodowych oraz dla sytuacji, gdy przedmiotem działalności podatnika jest sprzedaż lub najem takich samochodów. Jednakże dla czterech z tych uprzywilejowanych kategorii samochodów, wymienionych w pkt 1-4, określono wymóg przeprowadzenia dodatkowego badania technicznego.

Zgodnie z przepisem art. 86 ust. 5, spełnienie wymagań dla powyższych kategorii pojazdów samochodowych stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań. Dodatkowe badanie techniczne przeprowadzane jest przez okręgową stację kontroli pojazdów i potwierdzane zaświadczeniem wydanym przez tę stację. Kolejny ustęp 5a zobowiązuje podatników do dostarczenia kopii powyższego zaświadczenia w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania do naczelnika urzędu skarbowego.

Ta ogólna zasada obowiązuje podatników nabywających samochody osobowe i pojazdy samochodowe o ładowności nieprzekraczającej 3,5 t począwszy od 22 sierpnia 2005 r.

Dla dotychczas użytkowanych samochodów w art. 4 noweli ustawy o VAT wprowadzono zasadę, zgodnie z którą, dodatkowe badanie techniczne powinno być przeprowadzone w terminie najbliższego obowiązkowego badania technicznego, nie później jednak niż przed upływem 12 miesięcy od dnia wejścia w życie tej ustawy. Jeżeli jednak podatnik zamierza sprzedać samochód przed upływem terminu najbliższego badania technicznego lub przed upływem 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizowanych przepisów, musi dokonać dodatkowego badania nie później niż przed dniem dostawy. Trzeba dodać, że tę grupę pojazdów dotyczy także 14-dniowy termin dostarczenia kopii zaświadczenia do naczelnika urzędu skarbowego.

Należy się zastanowić, jaką funkcję ma pełnić takie zaświadczenie oraz czy jego brak lub uchybienie terminowi jego przeprowadzenia (w przypadku pojazdów użytkowanych przed wejściem w życie noweli) lub uchybienie terminowi dostarczenia jego kopii do urzędu skarbowego wpływa na prawo do odliczenia VAT od nabycia samochodów i paliwa do ich napędu.

Moim zdaniem, zaświadczenie o spełnieniu przez dany samochód wymagań ujętych w art. 86 ust. 4 pkt 1-4 ustawy o VAT jest niczym więcej jak tylko potwierdzeniem istniejącego stanu faktycznego. W żadnym wypadku nie można mu przypisać roli decydującej o istnieniu czy nie prawa podatnika do odliczenia podatku. Takie stanowisko nie ma oparcia w obowiązujących przepisach prawa podatkowego. Prawo do odliczenia podatnik nabywa w momencie zakupu samochodu lub jego przeróbki na pojazd, który spełnia ustawowe wymagania dla odpowiedniej kategorii.

Nabycie tego prawa jest faktem obiektywnym. Ustawodawca nie zawarł żadnego dodatkowego przepisu, który wskazywałby, że brak zaświadczenia lub uchybienie terminowi do jego dostarczenia do urzędu skarbowego pozbawia podatnika prawa do odliczenia podatku. Oznacza to także, że trudno też twierdzić, że podatnicy mają bezwzględny obowiązek przeprowadzenia dodatkowego badania technicznego.

W art. 86 ust. 5 wyraźnie uregulowano, że spełnienie wymagań (…) stwierdza się na podstawie tego badania. Zatem jest to swego rodzaju dowód dla podatników, którzy mają wątpliwości, czy aby na pewno ich samochód zalicza się do danej kategorii pojazdów wymienionych w art. 86 ust. 4 pkt 1-4, dających prawo do pełnego odliczenia podatku VAT. Przy czym należy wskazać na pewną niekonsekwencję takiego podejścia.

Otóż, można mieć uzasadnione podejrzenia, w przypadku samochodów mających co najmniej dwa rzędy siedzeń i trwałą przegrodę oddzielającą część ładunkową od części pasażerskiej, czy spełniony jest warunek przekraczania połowy długości pojazdu przez część ładunkową. Długość takiego pojazdu ustala się w dość skomplikowany sposób, co może rodzić podejrzenia o jego niewłaściwe zastosowanie.

Wydaje się jednak, że powodem wprowadzenia takiego zaświadczenia jest uproszczenie prowadzenia kontroli organom podatkowym lub skarbowym. Posiadanie przez podatnika stosownego zaświadczenia zwalnia pracowników tych organów z dociekania, jaki jest naprawdę stan faktyczny. Dlatego też często można usłyszeć opinie od przedstawicieli fiskusa, że brak takiego zaświadczenia nie daje podatnikowi prawa do odliczenia podatku.

Ustawodawca nie wskazał terminu przeprowadzenia dodatkowego badania technicznego dla nowo nabywanych pojazdów. Nie ma zatem podstaw, aby ograniczać prawa podatnika do odliczenia podatku, jeżeli jego pojazd spełnia wymagania, a podatnik nie przeprowadził jeszcze dodatkowego badania. Zauważyły to także organu podatkowe. W wydawanych przez siebie interpretacjach stwierdzały, że zaświadczenie tylko potwierdza prawo podatnika do odliczenia VAT od nabywanych pojazdów samochodowych i paliwa do ich napędu, jeśli spełniają odpowiednie warunki art. 86 ust. 4 pkt 1-4 ustawy o VAT.

Michał Wojtas

Autor jest konsultantem podatkowym w EOL Kancelaria Doradców Podatkowych Elżbieta Olechowska i Bartosz Olechowski w Szczecinie