Czy zasądzona na rzecz podatnika kwota w związku ze stwierdzeniem nieważności decyzji o przekazaniu na jego rzecz nieruchomości stanowi przychód z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, a więc nie podlega przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych?
Odpowiedź organu podatkowego
(...)
Decyzją z 10 grudnia 1989 r. nr G.IV.8226/16/132/A/89 kierownik Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Miejskiego zezwolił Wojewódzkiemu Przedsiębiorstwu Rolno-Przemysłowemu (WPRP – PZZ) na przekazanie
nieruchomości na rzecz podatnika.
W dniu 11 grudnia 1989 r.
podatnik protokołem zdawczo-odbiorczym przejął w zarząd ww.
nieruchomość. Poza tym
podatnik jako przejmujący i WPRP – PZZ jako przekazujący zawarli w dniu 11 grudnia 1989 r. umowę przekazania nieruchomości, w której wartość przedmiotu przekazania ustalono na kwotę 231 600 000 starych złotych (po denominacji 23 160 zł).
Następnie wojewoda decyzją z 26 czerwca 1991 r., nr G.IV.7222/26-V/91, stwierdził, że z dniem 5 grudnia 1990 r. podatnik z mocy prawa nabył prawo użytkowania wieczystego gruntu i prawo własności zlokalizowanych na tym gruncie budynków.
W sądzie rejonowym została założona księga wieczysta na rzecz podatnika o numerze 4807.
Po kilkuletnim okresie użytkowania przez podatnika ww. nieruchomości i ponoszeniu na ten cel nakładów Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa decyzją z 28 lutego 1994 r., nr PO3-053-R-1455/93, stwierdził nieważność z mocy prawa decyzji wojewody nr G.IV.7222/26-V/91 z 26 czerwca 1991 r. przyznającej podatnikowi prawo wieczystego użytkowania gruntów i prawo własności zlokalizowanych tam budynków.
Skarga złożona przez podatnika na ww. decyzję do NSA została wyrokiem tego sądu z 6 czerwca 1995 r. oddalona.
Po rozstrzygnięciu NSA wojewoda decyzją nr G.IV.7222-26/V/91-95 z 18 grudnia 1995 r. stwierdził nieważność decyzji kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Urzędu Miejskiego z dnia 10 grudnia 1989 r. zezwalającej na przekazanie podatnikowi nieruchomości.
Postępowanie administracyjne w tej sprawie toczyło się aż do kwietnia 1997 r., kiedy to Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w Warszawie decyzją ORZ.4.053-O-87/97 z 11 kwietnia 1997 r. utrzymał w mocy decyzję wojewody z 18 grudnia 1995 r. stwierdzającą nieważność decyzji kierownika Wydziału Geodezji Urzędu Miejskiego.
W dniu 17 sierpnia 1997 r. protokołem zdawczo-odbiorczym podatnik oddał ww. nieruchomość następcy prawnemu WPRP – PZZ Polskim Zakładom Zbożowym Spółce z o.o.
W związku z ostatecznym zakończeniem postępowań administracyjnych stwierdzających nieważność z mocy prawa wydanych decyzji podatnik wystąpił w dniu 31 lipca 1997 r. do Prezesa Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w Warszawie o przyznanie mu odszkodowania z tytułu rzeczywistej szkody, jaką poniósł w oparciu o decyzje, które uznane zostały za nieważne.
Decyzją z 17 sierpnia 1998 r. nr ORZ.M-87/97 Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast odmówił podatnikowi odszkodowania, w związku z czym wystąpił on na drogę sądową.
Ostatecznie sąd apelacyjny zasądził dla podatnika kwotę 309 620 zł wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od 13 listopada 2002 r.
Na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zasądzoną kwotę podatnik wyłączył z przychodów, do których stosuje się przepisy tej ustawy. Natomiast podstawę opodatkowania tym podatkiem zwiększył o zasądzone i otrzymane odsetki. Podatnik zwrócił się o potwierdzenie prawidłowości postępowania w powyższym zakresie.
W dniu 28 czerwca 2005 r. naczelnik Urzędu Skarbowego w Pile wydał postanowienie PD423-6/05, w którym uznał stanowisko podatnika przedstawione w zapytaniu za nieprawidłowe w części dotyczącej wyłączenia z przychodów zwaloryzowanej kwoty otrzymanej na skutek unieważnienia przekazania w użytkowanie wieczyste gruntów i prawa własności zlokalizowanych na tym gruncie budynków, uznał natomiast za prawidłowe stanowisko podatnika wyrażone odnośnie do otrzymanych odsetek.
(...)
Po rozpatrzeniu zażalenia dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu stwierdził, że nie zasługuje ono na uwzględnienie.
(...)
...przedmiotem prawnie skutecznej umowy, w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie mogą być zachowania, które ze swej istoty są sprzeczne z prawami przyrody, ustawą lub zasadami współżycia społecznego, i w konsekwencji w ogóle nie mogą być określone w treści ważnej i wywołującej zamierzone skutki umowy. Chodzi tu o czynności, które w żadnych okolicznościach i warunkach, jakie przepisy prawa przewidują dla zawarcia wolnej od wad umowy, nie mogą być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego, nawet hipotetycznie. Tylko przychody wynikające z zachowań, które w żadnych okolicznościach nie mogą być zaakceptowane przez obowiązujący porządek prawny, zostały wyłączone przez ustawodawcę spod działania ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3. Przykładem mogą tu być m.in. przychody z prostytucji czy też zachowań o znamionach czynu zabronionego określonych w kodeksie karnym, np. z kradzieży.
W zakresie tym nie mieszczą się natomiast osiągnięte przez podatnika przychody w związku z zasądzeniem na jego rzecz zwaloryzowanej kwoty w następstwie stwierdzenia nieważności opisanych wyżej decyzji. Zasądzona przez sąd na rzecz podatnika kwota jest przychodem uzyskanym w następstwie stwierdzenia nieważności decyzji o przekazaniu nieruchomości, nie jest natomiast przychodem wynikającym bezpośrednio z nieważnej decyzji. Tytułem prawnym do jej otrzymania jest wyrok sądu apelacyjnego, a nie nieważna decyzja, na mocy której podatnik nabył prawo użytkowania wieczystego gruntu i prawo własności zlokalizowanych na tym gruncie budynków. (...)
Pismo Izby Skarbowej w Poznaniu Ośrodek Zamiejscowy w Pile z 31 sierpnia 2005 r. (sygn. akt P1-D-4218-2/05)