Wśród ponad 16 tys. pozwów, które Polski Fundusz Rozwoju (PFR) złożył przeciwko przedsiębiorcom w ramach programu „Tarcza Finansowa”, około 2700 dotyczy firm (wg danych z 2023 r.), które po złożeniu wniosku o subwencję dokonały korekty deklaracji podatkowych.
- Dlaczego firmy korygowały deklaracje?
- PFR nie pyta, tylko pozywa
- Przykład z praktyki: jak PFR zignorował wcześniejsze ustalenia, nie PFR
- Jak bronić się przed pozwem PFR?
- Nie daj się zastraszyć. Działaj mądrze
PFR zarzuca im manipulacje – rzekome zawyżanie lub zaniżanie przychodów w celu spełnienia warunków programu. Tymczasem wiele z tych korekt wynikało z obowiązków podatkowych, działań technicznych czy braku jasności pojęć określonych w regulaminie, nie mających nic wspólnego z próbą wyłudzenia środków.
Dlaczego firmy korygowały deklaracje?
Z doświadczenia wiem, że przyczyny korekt były różnorodne i najczęściej uzasadnione:
• koniecznością wykazania zaliczki od kontrahenta otrzymanej wcześniej, ale dotyczącej miesiąca referencyjnego,
• ujęciem wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT), która pierwotnie nie była wykazana w VAT,
• korektą wynikające z późniejszych ustaleń z kontrahentami (np. zmiana państwa dostawy),
• błędami systemowymi uniemożliwiającymi uwzględnienie pełnych danych w pliku JPK.
W każdej z tych sytuacji przedsiębiorcy działali w dobrej wierze i zgodnie z przepisami – wykazywali rzeczywiste przychody, zgodne z księgami rachunkowymi. Co więcej, regulamin programu jasno wskazywał, że to przychody mają decydujące znaczenie, a nie wyłącznie podstawy opodatkowania.
PFR nie pyta, tylko pozywa
Największy problem nie leży w samej analizie korekt, lecz w sposobie działania PFR. Po otrzymaniu informacji z urzędu skarbowego o dokonanej korekcie, Fundusz nie kontaktował się z beneficjentem. Zamiast tego automatycznie wydawał decyzję o zwrocie środków i kierował sprawę do kancelarii windykacyjnej.
Wielu przedsiębiorców, nieświadomych procedur, utożsamiało PFR z organem administracji i obawiało się egzekucji bez wyroku sądu. Nie znając swoich praw, ulegali presji.
Nawet jeśli beneficjenci przesyłali wyjaśnienia – w tym szczegółowe dane księgowe – z moich obserwacji wynika, że po stronie PFR nie dochodziło do żadnej analizy. Jeśli środki nie zostały zwrócone, automatycznie kierowano pozew do sądu.
Co więcej, same pozwy są formułowane w sposób schematyczny. Nie zawierają analizy faktycznych działań przedsiębiorcy, a jedynie wskazują, że doszło do korekty i zmiany podstawy opodatkowania. Bez oceny intencji, wpływu korekty na wypłatę subwencji czy rzeczywistego stanu faktycznego.
Przykład z praktyki: jak PFR zignorował wcześniejsze ustalenia, nie PFR
W jednej z niedawno wygranych przez nas spraw PFR zarzucił klientowi zawyżenie subwencji na skutek korekty danych. Nasz klient – firma świadcząca m.in. usługi WDT – został poinstruowany przez pracowników urzędu skarbowego, że powinien ująć te transakcje w JPK, aby mogły zostać prawidłowo zaczytane przez system PFR. Korekta umożliwiła złożenie skutecznego wniosku i uzyskanie subwencji.
Kilka miesięcy później urząd nakazał jednak kolejną korektę – tym razem usunięcie transakcji WDT z pliku JPK. Przedsiębiorca zastosował się do tych zaleceń.
Następnie gdy po pewnym czasie złożył wniosek o subwencję z Tarczy 2.0, otrzymał pd PFR środki pomniejszone o 250 tys. zł z powodu przekroczenia limitu pomocy z obu Tarcz (72 tys. zł na pracownika), co zaakceptował. Po roku został jednak wezwany do zwrotu 270 tys. Zł tym razem z Tarczy 1.0 pod zarzutem podania nieprawdziwych danych we wniosku.
Tymczasem przedsiębiorca nie tylko nie podał nieprawdziwych danych, a wcześniej zrezygnował też z części należnych mu środków, która właściwie w całości pokrywały roszczenie PFR. Mimo to PFR pozwał go, ignorując wszystkie wyjaśnienia.
Jak bronić się przed pozwem PFR?
Z naszego doświadczenia wynika, że skuteczna obrona wymaga przede wszystkim:
• udowodnienia, że korekty były zgodne z prawem i nie wpłynęły na spełnienie warunków programu,
• wykazania, że dane wykazane we wniosku były prawdziwe w momencie jego złożenia,
• wykazania, że PFR udzielał pomocy publicznej a nie realizował swój prywatny program pomocowy, wobec czego powinien zachować wyższe standardy i swoim działaniem budować zaufanie do instytucji Państwa.
Choć mogłoby się wydawać, że sądy powinny oddalać takie pozwy, rzeczywistość bywa inna. PFR argumentuje, że dane były niezgodne z dokumentami programowymi, a przez to nieprawdziwe. Co więcej, zastrzegł sobie prawo do wprowadzania zmian w regulaminie z mocą wsteczną.
Przykład? Komunikat PFR z 17 maja 2020 r., który doprecyzował, że „przychody ze sprzedaży” to te ujawnione w deklaracjach VAT-7, a nie rzeczywiste dane ze sprawozdań finansowych. Takie działania utrudniają przedsiębiorcom obronę, zwłaszcza że sądy, widząc skalę pomocy i „darmowy” charakter subwencji, często przyznają PFR szeroką swobodę interpretacyjną dokumentów programowych.
W takiej sytuacji aby skutecznie się bronić, przedsiębiorca musi nie tylko wykazać prawdziwość danych, ale też udowodnić, że definicje używane przez PFR nie były wcześniej jasno określone i to sam PFR odpowiada za problemy interpretacyjne. Pomocne są w tym archiwalne poradniki czy wersje Q&A – problem w tym, że PFR regularnie usuwa je z sieci. Jeśli nie zostały zabezpieczone wcześniej, ich brak może znacznie utrudnić obronę.
Nie daj się zastraszyć. Działaj mądrze
Mimo, że jak słyszę od przedsiębiorców PFR wygrał wiele spraw, nasza kancelaria może pochwalić się szeregiem korzystnych wyroków, w których sądy oddalały pozwy Funduszu. Posiadamy szeroką bazę orzeczeń jakie zapadały w podobnych lub innego rodzaju sprawach z PFR, a które pomagają budować skuteczną argumentację. Zabezpieczyliśmy też dokumenty pokazujące niespójności w działaniach PFR i dowody na wprowadzanie beneficjentów w błąd.
Te orzeczenia pokazują, że skuteczna obrona jest możliwa – pod warunkiem właściwej argumentacji i doświadczenia w tego typu sprawach.
Jeśli otrzymałeś pozew z PFR w związku z korektą deklaracji – nie działaj pochopnie. Skontaktuj się z prawnikiem, który zna mechanizmy działania Tarczy Finansowej i wie, jak skutecznie bronić Twoich interesów.
Jeżeli z kolei pod wpływem nacisku PFR zwróciłeś subwencje na skutek błędu, warto przenalizować ponownie sytuację i zastanowić się, czy zasadne będzie podjęcie działań zmierzających do odzyskania niezasadnie oddanych środków.
Łukasz Chacia, adwokat, założyciel i wspólnik zarządzający w kancelarii Karaś i Wspólnicy sp.k.