Ulgi uznaniowe dla firm

Odroczenie terminu oznacza jego przesunięcie na datę późniejszą niż ta, która wynika z przepisów prawa podatkowego. Trzeba jednak pamiętać, że odroczenie terminu płatności podatku może nastąpić jedynie przed jego końcowym upływem. Zatem jeśli podatnik chciałby, aby urząd odroczył mu termin płatności podatku, wniosek z tą prośbą musi złożyć przed jego upływem. Organ skarbowy może także umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną. Po spełnieniu pewnych warunków przywilej skorzystania z tego typu ulg przysługuje również osobom prowadzącym działalność gospodarczą.

Większość znowelizowanych przepisów Ordynacji podatkowej – w tym również te dotyczące ulg uznaniowych – obowiązuje już od 1 września 2005 r. Zgodnie z nowym art. 67a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.; dalej Ordynacja podatkowa) organ podatkowy, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:

• odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;

• odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki określone w decyzji podatkowej;

• umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

W celu uzyskania powyższych ulg podatnik musi wystąpić z odpowiednim wnioskiem.

 

Warto parę słów poświęcić na warunek, jaki Ordynacja podatkowa stawia przed podatnikiem, który chce ubiegać się o ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych. Chodzi o ważny interes podatnika lub ważny interes publiczny. Po pierwsze, podatnik musi złożyć do urzędu skarbowego odpowiedni wniosek, na podstawie którego organ podatkowy podejmie decyzję, czy ulgę podatnikowi przyzna czy też nie. Po drugie, taki wniosek powinien zawierać m.in. podstawę prawną, a także uzasadnienie prośby zawartej we wniosku (patrz formularze i wzory).

Ważny interes podatnika lub ważny interes publiczny może być różnie rozumiany. Dlatego do wyjaśnienia tych pojęć warto posłużyć się orzecznictwem sądowym.

Ważny interes podatnika to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych przypadków losowych nie jest on w stanie uregulować zaległości podatkowych (wyrok NSA z 16 stycznia 2003 r. sygn. akt SA/Sz 945/01; publikowany w POP z 2004 r. nr 4, poz. 88).

Okoliczność, że w czasie prowadzenia działalności gospodarczej podatniczka zaniedbała terminowego wpłacania podatków, nie może być utożsamiana z ważnym interesem podatnika (wyrok NSA z 20 września 2000 r. sygn. akt I SA/Wr 1540/99; niepublikowany).

 

O tym, czy wniosek podatnika zostanie uwzględniony, decyduje organ skarbowy. Jednak może on, jeśli uzna to za stosowne, wydać decyzję odmowną, czyli nie uwzględnić wniosku podatnika. Decyzja o umorzeniu (bądź odmowie umorzenia) zaległości podatkowej wraz z odsetkami ma charakter uznaniowy. Oznacza to, że do organu administracji państwowej należy wybór jednego z możliwych sposobów rozstrzygnięcia sprawy. Sądowa kontrola tego rodzaju decyzji obejmuje samo postępowanie poprzedzające jej wydanie, ale nie rozstrzygnięcie, będące wynikiem dokonania wyboru (wyrok NSA z 26 września 2003 r. sygn. akt III SA 2457/02; niepublikowany).

Wydając decyzję negatywną (np. odmawiającą umorzenia zaległości podatkowych), organ nie może jedynie wskazać, że go nie przyjmuje. Musi stosownie swoją decyzję uzasadnić. Uzasadnienie decyzji odmawiającej umorzenia zaległości podatkowej powinno szczegółowo wskazywać przyczyny, dla których organ instytucji tej nie zastosował pomimo wystąpienia szczególnych okoliczności. Ocena istnienia okoliczności uzasadniających umorzenie zaległości podatkowej powinna być dokonana według stanu z chwili rozstrzygnięcia, a zdarzenia wcześniejsze mają znaczenie drugorzędne. Stan finansowy i majątkowy dłużnika może stanowić samoistną przesłankę umorzenia zaległości podatkowej (wyrok NSA z 25 czerwca 2003 r. sygn. akt III SA 3118/01; publikowany w POP z 2004 r. nr 4, poz. 77).

Gdy organ podatkowy uwzględni wniosek podatnika i np. wyda decyzję o odroczeniu terminu płatności podatku (zaległości podatkowej) lub rozłożeniu zapłaty podatku na raty (zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę), pojawia się nowy termin płatności podatku. Jest nim dzień, w którym, zgodnie z decyzją, powinna nastąpić zapłata odroczonego podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę albo poszczególnych rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa wraz z odsetkami za zwłokę.

Niedotrzymanie odroczonego terminu przez podatnika skutkuje przyjęciem terminu płatności sprzed podjęcia decyzji o odroczeniu terminu – będą to odpowiednio terminy określone w art. 47 § 1 – 3 Ordynacji podatkowej. Jeśli podatnik nie dotrzymał odroczonego terminu płatności podatku (lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami) konsekwencją będzie naliczanie za okres od wydania decyzji o odroczeniu do wyznaczonego w niej terminu płatności odsetek za zwłokę. Tylko wpłata pełnej kwoty odroczonego podatku (zaległości podatkowej) nie skutkuje zmianą terminu płatności wynikającego z decyzji odraczającej termin płatności podatku lub zaległości podatkowej. Trzeba pamiętać, że w razie niedotrzymania terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej następuje z mocy prawa wygaśnięcie w całości decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę. Organ podatkowy nie ma zatem obowiązku wydawania decyzji stwierdzających wygaśnięcie decyzji udzielających ulgi.

Jeżeli podmiotem zobowiązanym jest spółka cywilna, w kontekście wniosku o rozłożenie podatku na raty należy ustalić sytuację majątkową spółki (wyrok NSA z 21 marca 2000 r. sygn. akt I SA/Wr 587/99; publikowany w POP z 2002 r. nr 5, poz. 128).

Trzeba pamiętać, że rozłożenie zaległego podatku na raty jest szczególnego rodzaju ulgą podatkową stanowiącą odstępstwo od zasady równości opodatkowania, a zatem jej stosowanie może mieć miejsce w okolicznościach faktycznych nadzwyczajnych, z reguły od podatnika niezależnych (wyrok NSA z 22 listopada 2000 r. sygn. akt SA/Sz 1295/99; niepublikowany). Dlatego przedsiębiorca, który będzie składał wniosek o przyznanie ulgi, musi wziąć pod uwagę nie tylko przepisy Ordynacji podatkowej, ale również regulacje dotyczące udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom. Wszystko po to, aby nie zostały zachwiane zasady wolnego rynku, bowiem stosowanie preferencji w postaci np. ulg uznaniowych wobec jednych przedsiębiorców kosztem drugich narusza wolną konkurencję. Jednak pomoc udzielana przedsiębiorcom jest w pewnych warunkach dopuszczalna. Dotyczy to m.in. tzw. pomocy de minimis (patrz słownik terminologiczny). Zgodnie z ustawą z dnia 30 kwietnia 2004 r. (Dz.U. nr 123, poz. 1291) podmiot ubiegający się o pomoc de minimis jest zobowiązany do przedstawienia podmiotowi udzielającemu pomocy, wraz z wnioskiem o udzielenie pomocy, wszystkich zaświadczeń o pomocy de minimis, jakie otrzymał w ciągu 3 ostatnich lat poprzedzających dzień wystąpienia z wnioskiem o udzielenie pomocy. Także podmiot ubiegający się o pomoc inną niż pomoc de minimis jest zobowiązany do przedstawienia określonych dokumentów. Wraz z wnioskiem podmiotowi udzielającemu pomocy należy dostarczyć informacje o otrzymanej pomocy publicznej, zawierające w szczególności dane o dacie jej udzielenia, podstawie prawnej, formie i przeznaczeniu.

Skoro umorzenie zaległości podatkowej oraz zaniechanie poboru podatku jest instytucją nadzwyczajną, to tym samym wypadki społeczne i gospodarcze muszą posiadać tę samą cechę. Za umorzeniem zaległości podatkowej oraz za zaniechaniem poboru podatku przemawiać będą wypadki niezależne od sposobu postępowania podatnika, bądź spowodowane działaniem czynników, na które podatnik nie mógł mieć wpływu (wyrok WSA z 7 kwietnia 2004 r. sygn. akt I SA/Wr 735/02; niepublikowany).

Organ podatkowy może także z urzędu udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Dotyczy to umorzenia w całości lub w części zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej. Może to jednak nastąpić tylko w ściśle określonych sytuacjach:

1) jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne,

2) jeżeli kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,

3) jeżeli kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym,

4) jeśli podatnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty 5000 zł i jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.

W piśmie z dnia 30 maja 2001 r. (nr GN-8/KK/114/2001) Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że w każdym przypadku podjęcia przez organ podatkowy decyzji odraczającej lub rozkładającej na raty płatność zobowiązania, gdy decyzja skierowana jest do podatnika będącego przedsiębiorcą, działanie to powinno być zgodne z przepisami ustawy o pomocy publicznej. Niezależnie od powołanej podstawy prawnej organ podatkowy może uznać decyzję za działanie optymalizujące. Rozgraniczenia, czy decyzja jest pomocowa czy optymalizująca, dokonuje sam organ. Przykładowo – w piśmie Ministerstwa Finansów z 3 lipca 2001 r. (nr GN 8/KK/150/2001) – nie uznano za pomoc publiczną rozłożenia na raty wymierzonego podatku od nieujawnionych źródeł przychodu (stanowiącego 75 proc. dochodu). W takich sytuacjach organ podatkowy kieruje się motywem odzyskania należności w możliwie krótkim okresie czasu.

Co do zasady w sprawach wszczętych i niezakończonych przez organy podatkowe pierwszej instancji oraz organy kontroli skarbowej przed 1 września br. stosuje się przepisy znowelizowane Ordynacji podatkowej. Jednak w przypadku wniosków o udzielenie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych złożonych przed tą datą przepisy przejściowe nakazują rozpatrywać na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym do 31 sierpnia.

Ponadto do dnia określenia szczegółowych warunków udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, jakie są udzielane z pomocy publicznej odpowiednio dla danego przeznaczenia (art. 67b § 1 pkt 3 ustawy po nowelizacji), nie stosuje się nowych przepisów dotyczących ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Tego rodzaju wnioski będą podlegały rozpatrzeniu odpowiednio na podstawie art. 48 § 1 pkt 1 i 2 oraz art. 67 Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym do 31 sierpnia 2005 r.

Do dnia 1 maja 2007 r. wobec podatników prowadzących działalność gospodarczą w sektorze transportu, w zakresie tej działalności, nie stosuje się artykułu Ordynacji podatkowej dającego możliwość:

• ubiegania się podatnika o odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie zapłaty podatku na raty;

• odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetek określonych w decyzji podatkowej;

• umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej.

Wnioski o udzielenie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych dla przedsiębiorców z sektora transportu będą podlegały rozpatrzeniu odpowiednio na podstawie art. 48 § 1 pkt 1 i 2 oraz art. 67 Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym do 31 sierpnia 2005 r.

Zmiany w Ordynacji podatkowej zostały opublikowane w Dzienniku Ustaw z 2 sierpnia 2005 r. nr 143, poz. 1199.

 

PODATEK – przymusowe, nieodpłatne, bezzwrotne świadczenia materialne pobierane przez państwo lub inny związek publiczny, zasadniczo w celu pokrycia jego wydatków. Podatek to również zaliczki na podatki, raty podatków (jeżeli przepisy prawa podatkowego przewidują płatność podatku w ratach), opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe.

ZALEGŁOŚĆ PODATKOWA – to m.in. podatek niezapłacony w terminie płatności. Za zaległość podatkową uważa się także niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek lub ratę podatku.

POMOC DE MINIMIS – Zgodnie z art. 2 pkt 10 w związku z art. 2 pkt 4 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz.U. Nr 123, poz. 1291) pomoc de minimis stanowi pomoc spełniającą przesłanki, o których mowa w art. 2 rozporządzenia Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis. Z przepisów tego rozporządzenia wynika, iż łączna wartość pomocy uzyskanej przez danego przedsiębiorcę w okresie trzech lat od dnia przyznania pomocy nie może przekroczyć równowartości w złotych (PLN) kwoty 100 000 euro.

 

Ewa Matyszewska
 
Gazeta Prawna 162/2005 (Dodatek: Księgowość i Płace) z dnia 22 sierpnia 2005 r.

Analogicznie jak dotychczas, po 1 września 2005 r. można wystąpić z wnioskiem do organu podatkowego o odroczenie lub rozłożenie na raty podatku. Jeśli termin płatności podatku upłynął – można wnioskować o odroczenie płatności lub rozłożenie na raty zaległości podatkowej wraz z odsetkami. Można również złożyć wniosek o umorzenie zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej. Decyzja o umorzeniu zaległości podatkowej automatycznie rozciąga się również na odsetki od zaległości podatkowej (w części, w jakiej umorzeniu podlega należność główna, jeśli więc np. organ podatkowy wyda decyzję o umorzeniu połowy zaległości podatkowej, automatycznie umorzeniu ulegnie również połowa naliczonych odsetek za zwłokę).

 

 

 

 

Trzeba przyznać, że pojęcie ważnego interesu podatnika jest pojęciem nieostrym. Nie sposób wskazać przesłanek, których zaistnienie w określonym stanie faktycznym pozwalałoby podatnikowi stwierdzić, że wykazał we wniosku fakt istnienia ważnego interesu. Przy interpretacji tego pojęcia można wziąć pod uwagę orzecznictwo sądowe. Przykładowo w wyroku z dnia 21 maja 2005 r. (sygn. akt III SA 2752/01; niepublikowany) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że o istnieniu ważnego interesu podatnika nie decyduje subiektywne przekonanie podatnika, lecz decydować powinny kryteria zobiektywizowane, zgodne z powszechnie aprobowaną hierarchią wartości, w której wysoką rangę mają zdrowie i życie, a także możliwości zarobkowe w celu zdobycia środków utrzymania dla siebie i rodziny. Natomiast przez interes publiczny rozumie się dyrektywę postępowania nakazującą mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy, sprawność działania aparatu państwowego, korektę błędnych decyzji itp.

 

Regulacje dotyczące pomocy de minimis zawarte są m.in. w ustawie o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej z dnia 30 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 123, poz. 1291; dalej ustawa o pomocy publicznej). Zgodnie z art. 2 pkt 10 w związku z art. 2 pkt 4 ustawy o pomocy publicznej pomoc de minimis stanowi pomoc spełniającą przesłanki, o których mowa w art. 2 rozporządzenia Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis. Z przepisów tego rozporządzenia wynika, iż łączna wartość pomocy uzyskanej przez danego przedsiębiorcę w okresie trzech lat od dnia przyznania pomocy nie może przekroczyć równowartości w złotych (PLN) kwoty 100 000 euro. W konsekwencji podatnik starający się o umorzenie zaległości podatkowej będzie musiał poinformować urząd skarbowy o uzyskanej pomocy de minimis w ciągu trzech ostatnich lat liczonych od dnia złożenia wniosku. Jeśli wysokość uzyskanej pomocy de minimis w ciągu tych trzech lat wynosiła np. 60 000 tys. euro, wnioskować będzie można maksymalnie o pomoc w kwocie 40 000 euro.