Osoba prowadząca działalność gospodarczą zawarła umowę zlecenia na wykonywanie usług księgowych z podmiotem gospodarczym. Zleceniobiorca w zakresie prowadzonej działalności nie ma usług księgowo-rachunkowych (brak ustawowych uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych). Czy wymieniona umowa jest opodatkowana VAT?
Umowa ta nie będzie opodatkowana VAT, ponieważ odpowiedzialność z tytułu takiej umowy pozostanie przy zlecającym prowadzenie ksiąg rachunkowych.
Podmiot gospodarczy ponosi pełną odpowiedzialność wobec organów podatkowych za prawidłowe prowadzenie księgowości i prawidłowe sporządzanie deklaracji związanych z działalnością gospodarczą. Usługi księgowe świadczone w ramach umowy zlecenia nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ elementem decydującym o uznaniu konkretnej umowy zlecenia za umowę podlegającą opodatkowaniu VAT jest ponoszenie przez zleceniobiorcę odpowiedzialności wobec osób trzecich za działania podejmowane w ramach umowy zlecenia.
Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą opodatkowaną VAT nie uznaje się czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2–9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli w związku z wykonaniem tych czynności osoby te są związane ze zlecającym umową określającą:
• warunki wykonywania tych czynności,
• odpowiedzialność zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich (art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT).
Jeżeli zatem istnieje stosunek prawny, w ramach którego zleceniodawca ponosi odpowiedzialność za działania zleceniobiorcy, to nie są to usługi podlegające opodatkowaniu VAT. Chodzi o taki stosunek prawny między usługodawcą a usługobiorcą, który wykazuje cechy właściwe stosunkowi pracy, tj. obciążenie zatrudniającego ryzykiem za wykonanie tych czynności oraz podporządkowanie usługodawcy co do warunków realizacji umówionych czynności, jak również wynagrodzenia.
Jeżeli zostaną spełnione opisane warunki, zleceniobiorca nie stanie się w tym zakresie podatnikiem w myśl ustawy o podatku od towarów i usług.
W podanym przez Czytelnika stanie faktycznym przychody uzyskiwane z tytułu świadczenia usług księgowych, wykonywane na podstawie zawartej umowy zlecenia, należy zakwalifikować do przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. do przychodów z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwanych wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
W przedstawionej przez Czytelnika sytuacji istnieją więzy prawne tworzące stosunek prawny pomiędzy wykonującym zlecane czynności i zlecającym wykonanie tych czynności co do warunków wykonania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego za wykonanie tych czynności. Elementem decydującym o uznaniu konkretnej umowy zlecenia za umowę podlegającą opodatkowaniu VAT jest ponoszenie przez zleceniobiorcę odpowiedzialności wobec osób trzecich za działania podejmowane w ramach umowy zlecenia.
Należy stwierdzić, że to podmiot gospodarczy ponosi odpowiedzialność za prawidłowe prowadzenie księgowości i prawidłowe sporządzanie deklaracji wobec organów podatkowych.
W przedstawionej sprawie nie można mówić, iż zleceniobiorca (świadcząc usługi księgowe na podstawie umowy zlecenia) wykonuje działalność niezależną i na własną odpowiedzialność, ponieważ nie ponosi odpowiedzialności za swoje działania wobec osób trzecich.
Usługi księgowe świadczone w ramach umowy zlecenia na warunkach opisanych przez Czytelnika nie są traktowane jako samodzielna działalność gospodarcza i tym samym nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Brak ustawowych uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych nie jest czynnikiem decydującym w kwestii opodatkowania podatkiem od towarów i usług, ponieważ czynności wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.
Należy jednak przypomnieć, że działalność usługowa w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych bez wymaganych uprawnień jest zagrożona sankcjami karnymi: grzywną lub karą ograniczenia wolności (art. 79 ustawy o rachunkowości).
• art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 90, poz. 756
Krystyna Dziedzic
specjalista w zakresie VAT