Jak zaewidencjonować objęcie udziałów w zamian za wkład niepieniężny

Objęcie udziałów w spółce w zamian za wkład niepieniężny, w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, spowoduje powstanie u obejmującej je spółki przychodu w wysokości wartości nominalnej objętych udziałów. Na dzień objęcia udziałów należy określić koszt uzyskania tego przychodu, którego wysokość zależy od przedmiotu wkładu. Szczegóły w uzasadnieniu.

Zagadnienie dotyczące obejmowania udziałów w tworzonym lub podwyższanym kapitale zakładowym zostało uregulowane w Kodeksie spółek handlowych. Zgodnie z zawartymi tam uregulowaniami udziały w spółkach kapitałowych mogą być obejmowane w zamian za wkłady pieniężne lub niepieniężne, czyli aporty. Kodeks spółek handlowych nie definiuje pojęcia aportu, nie określa również przykładowego katalogu elementów mogących stanowić przedmiot aportu. Dlatego odpowiedzi na pytanie o zakres tego pojęcia należy szukać w orzecznictwie sądowym.

Zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie warunkiem koniecznym do spełnienia jest posiadanie przez przedmioty mające stanowić wkład niepieniężny tzw. zdolności aportowej. Oznacza to, że muszą być one zbywalne, posiadać ustaloną w wiarygodny sposób wartość ekonomiczną oraz kwalifikować się do ujęcia w księgach spółki jako aktywa.

Jako spełniające te warunki należy wymienić:

• rzeczy (środki trwałe, towary, materiały),

• grunty oraz prawo wieczystego użytkowania gruntów,

• wierzytelności (jeżeli są wymagalne i możliwe do uzyskania),

• aktywa finansowe (akcje, obligacje, udziały),

• zbywalne prawa majątkowe (licencje, prawa autorskie, patenty),

• przedsiębiorstwo jako całość zgodnie z art. 55¹ Kodeksu cywilnego.

Wartość wniesionego do spółki przedmiotu aportu nie może być niższa od nominalnej wartości wydanych w zamian za ten wkład akcji lub udziałów. Dlatego, zgodnie z art. 158 § 1 k.s.h., jeżeli wkładem do spółki w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części wkład niepieniężny (aport), umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu oraz osobę wspólnika wnoszącego aport, jak również liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów.

Wniesienie aportu do spółki (wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część) powoduje powstanie przychodu. Przychodem tym jest nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce kapitałowej albo wkładów w spółdzielni (art. 12 ust. 1 pkt 7 updop). Wartość przychodu należy ustalić zgodnie z art. 14 ust. 1–3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Ustawodawca stanowi w nim, że przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli jednak cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.

Momentem powstania przychodu z tytułu wniesienia do spółki z o.o. wkładu niepieniężnego jest:

• dzień zarejestrowania spółki – jeżeli wkład wniesiono na poczet utworzenia spółki,

• dzień dokonania w KRS wpisu o podwyższeniu kapitału zakładowego – jeżeli wniesienie aportu związane było z podwyższeniem kapitału zakładowego.

Opodatkowaniu z tytułu objęcia udziałów w spółce z o.o. podlega jednak dochód. Zatem na dzień objęcia udziałów należy ustalić koszt uzyskania przychodu, który z kolei zgodnie z art. 15 ust. 1j updop jest obliczany:

• dla środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych – w wartości początkowej przedmiotu wkładu, zaktualizowanej zgodnie z odrębnymi przepisami i pomniejszonej o sumę odpisów amortyzacyjnych,

• dla udziałów lub akcji – w ich wartości nominalnej (w sytuacji gdy zostały wcześniej objęte za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część) lub też rzeczywistych wydatków na ich nabycie (w sytuacji gdy nie były objęte za wkład niepieniężny),

• dla innych składników majątku – w wysokości faktycznie poniesionych, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodu, wydatków na nabycie innych niż wymienione składników majątku.

Rozchód składników majątku w związku z wniesieniem ich w formie aportu ujmujemy na tych samych kontach, na których księgowalibyśmy ich rozchód w związku ze sprzedażą.

Objęte w zamian za wniesiony wkład udziały księgujemy (w wartości nominalnej otrzymanych udziałów – niezależnie od wartości przedmiotu wkładu) na koncie inwestycji. Drugostronnie wartość otrzymanych w zamian za wkład niepieniężny udziałów ujmujemy na właściwym (w zależności od przedmiotu aportu) koncie przychodów z tytułu sprzedaży.

Dodatkowo w sytuacji, w której wartość rynkowa wniesionego wkładu (równa wartości nominalnej objętych udziałów) będzie wyższa od jego wartości księgowej, należy dokonać dodatkowych księgowań odnoszących powstałą różnicę na kapitał z aktualizacji wyceny.

Jeżeli natomiast wartość księgowa przedmiotu aportu przewyższa wartość nominalną otrzymanych w zamian udziałów, może to oznaczać, że w okresie wcześniejszym nie dostrzeżono utraty wartości będącego przedmiotem wkładu składnika aktywów i nie dokonano we właściwym terminie odpisu aktualizującego jego wartość. W takiej sytuacji uzasadnione wydaje się dokonanie odpisu – doprowadzającego wartość wkładu do jego wartości rynkowej – jeszcze przed wniesieniem go w formie aportu.

• stanowiący środek trwały samochód ciężarowy o wartości początkowej 120 000 zł i dotychczasowym umorzeniu 72 000 zł,

• towary o wartości według ceny zakupu 45 000 zł,

• akcje spółki „GAMMA” o wartości nominalnej 10 000 zł.

• samochód ciężarowy 46 000 zł,

• towary 50 000 zł,

• akcje spółki „GAMMA” 14 000 zł.

     Ma konto 010 „Środki trwałe” 120 000 zł

 nieumorzona część wartości początkowej (120 000 zł – 74 000 zł = 46 000 zł)

     Wn konto 765 „Pozostałe koszty operacyjne” 46 000 zł

     Ma konto 760 „Pozostałe przychody operacyjne” 46 000 zł

     Wn konto 030 „Długoterminowe aktywa finansowe” 50 000 zł

     Ma konto 807 „Kapitał z aktualizacji wyceny” 4000 zł

     Wn konto 040 „Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych” 4000 zł

Izabela Grochola

główna księgowa w spółce z o.o.