Od 2016 r. niektóre jednostki non profit mogą zrezygnować z pełnej rachunkowości
REKLAMA
REKLAMA
Wcześniej, bo w 2014 r. zaczęły już obowiązywać zmiany pozwalające tym jednostkom sporządzać m.in. bardzo uproszczone sprawozdanie finansowe, nie stosować zasady ostrożności, rozliczać nadwyżkę przychodów i kosztów w kolejnych latach jako zwiększenie przychodów lub kosztów kolejnego roku.
Obecnie ustawodawca poszedł o krok dalej. Na mocy dodanego od 1 stycznia br. ust. 5 w art. 2 ustawy o rachunkowości, część z organizacji non profit będzie mogła, mimo że są one osobami prawnymi, zrezygnować z prowadzenia ksiąg rachunkowych. Będą one prowadziły uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów, bardzo zbliżoną do podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Z tym że będzie obowiązkowe sporządzanie zestawienia przepływów finansowych w organizacjach pozarządowych prowadzących ewidencję uproszczoną.
Przewodnik po zmianach w ustawie o rachunkowości 2015/2016 (PDF)
Katalog jednostek uprawnionych do zastosowania takich uproszczeń jest ujęty w art. 10a ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (też obowiązującym od 1 stycznia br.). Są to organizacje pozarządowe, z wyłączeniem spółek kapitałowych, oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. Według informacji Ministerstwa Finansów z omawianego uproszczenia może skorzystać aż 69 631 jednostek będących podatnikami podatku dochodowego jako organizacje non profit.
Warunki do spełnienia
Będą one mogły prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów, jeśli spełnią łącznie następujące warunki:
● działają w sferze zadań publicznych określonych w art. 4 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
● nie prowadzą działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej,
● nie posiadają statusu organizacji pożytku publicznego,
● osiągają przychody wyłącznie z określonych źródeł.
Ponadto źródłami przychodów, jakie będą mogły uzyskiwać ww. organizacje, będą wyłącznie:
● działalność nieodpłatna pożytku publicznego,
● składki członkowskie,
● darowizny i zapisy oraz spadki,
● dotacje i subwencje oraz przychody pochodzące z ofiarności publicznej,
● działalność odpłatna pożytku publicznego z tytułu sprzedaży towarów i usług,
● sprzedaż, najem lub dzierżawa składników majątkowych,
● odsetki od środków pieniężnych na rachunkach bankowych lub rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych prowadzonych w związku z wykonywaną działalnością, w tym także odsetki od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania tworzonych na tych rachunkach.
OPP wyodrębnią w ewidencji księgowej środki pochodzące z 1 proc.
Warunkiem zastosowania wskazanego uproszczenia jest także to, że w roku poprzedzającym rok wyboru prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów jednostki osiągnęły przychody wyłącznie z tytułów, o których mowa powyżej, w wysokości nieprzekraczającej 100 000 zł. Ograniczenia w zakresie wielkości przychodów nie stosuje się w roku, w którym jednostka rozpoczęła działalność. [przykłady 1 i 2]
Zasady szczegółowe
Sposób prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów w celu określenia zobowiązania podatkowego w CIT określił minister finansów w rozporządzeniu z 18 grudnia 2015 r. Określił w nim także warunki, jakim powinna odpowiadać uproszczona ewidencja.
Uproszczona ewidencja obejmuje zbiory zapisów, obrotów (sum zapisów), które tworzą:
1) zestawienie przychodów i kosztów określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia;
2) zestawienie przepływów finansowych określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia;
3) karty przychodów pracownika;
4) wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych związanych z prowadzoną działalnością.
Generalnie organizacje te będą prowadziły ewidencję na zasadach bardzo zbliżonych do podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Będą się skupiały na ujmowaniu zdarzeń pozwalających ocenić, czy i w jakim zakresie działalność takiej jednostki może korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego. Na podstawie ww. rozporządzenia jednostki te będą musiały m.in. zamiast sprawozdań finansowych przygotowywać zestawienie przepływów finansowych.
Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata
Należy podkreślić, że zgodnie z rozporządzeniem uproszczona ewidencja powinna zawierać sporządzony w języku polskim opis zasad jej prowadzenia, w szczególności w zakresie:
● określenia roku podatkowego w rozumieniu art. 8 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.),
● systemu przetwarzania danych,
● systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów.
Likwidacja środków trwałych w księgach organizacji non-profit
W przypadku prowadzenia uproszczonej ewidencji w formie elektronicznej dokumentacja ta będzie musiała zawierać także:
● opis systemu informatycznego zawierającego wykaz programów, procedur, funkcji w zależności od struktury oprogramowania, oraz
● opis programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia i dostępu do danych oraz systemu ich przetwarzania, a także określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji.
Rozporządzenie wskazuje, że w przypadku korzystania z systemu teleinformatycznego niezbędne będzie także:
● określenie na piśmie szczegółowej instrukcji obsługi programu komputerowego wykorzystywanego do prowadzenia uproszczonej ewidencji;
● stosowanie programu komputerowego zapewniającego bezzwłoczny wgląd w treść dokonywanych zapisów oraz umożliwiającego wydrukowanie wszystkich danych w porządku chronologicznym zgodnie ze wzorem uproszczonej ewidencji;
● przechowywanie zapisanych danych na informatycznych nośnikach danych, w sposób chroniący je przed zniszczeniem lub zniekształceniem, naruszeniem ustalonych zasad ich przetwarzania lub ich modyfikacją w sposób nieuprawniony;
● przypisywanie podejmowanych w uproszczonej ewidencji działań osobom fizycznym lub procesom, oraz umiejscawianie ich w czasie.
Zestawienie
Organizacje pozarządowe prowadzące uproszczoną ewidencję w zestawieniu przychodów i kosztów (załącznik nr 1 do rozporządzenia) wykazują przychody z tytułu otrzymanych środków pieniężnych i z innych środków finansowych ze źródeł określonych w art. 10a ust. 1 pkt 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. To jest z działalności nieodpłatnej pożytku publicznego, z tytułu składek członkowskich, darowizn, zapisów, spadków, dotacji, subwencji, przychodów pochodzących z ofiarności publicznej, a także z działalności odpłatnej z tytułu sprzedaży towarów i usług oraz ze sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników majątku oraz odsetek będą rozpoznawane na zasadach wynikających z ustawy o CIT. Będzie to dla wielu jednostek duża zmiana, np. w zakresie rozpoznawania przychodów z odsetek. Ustawa o rachunkowości nakazuje rozpoznawać odsetki należne, przypadające na dany okres sprawozdawczy, niezależnie od faktu ich otrzymania. Natomiast przepisy podatkowe wskazują, że rozpoznać można jedynie te odsetki, które zostały otrzymane lub zapłacone. Należy też zwracać uwagę na odsetki dotyczące należności, do których stosuje się przepisy ordynacji podatkowej – te nie będą mogły być uwzględnione jako koszty obniżające dochód podatkowy.
Koszty organizacji pozarządowej związane z realizacją zadań określonych w art. 10a ust. 1 pkt 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w tym także koszty świadczeń statutowych organizacji pozarządowej, będą rozpoznawane na zasadach określonych w ustawie o CIT. Decydującym czynnikiem pozwalającym zaliczyć dany wydatek do kosztów uzyskania przychodów jest zatem poniesienie go w celu osiągnięcia przychodu bądź zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Przy tym każdy wydatek, poza wyraźnie wskazanymi w ustawie, wymaga indywidualnej oceny pod kątem adekwatnego związku z przychodami i racjonalności działania organizacji pozarządowej. Zatem wszystkie poniesione przez organizację pozarządową wydatki, po wyłączeniu enumeratywnie wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT, mogą stanowić koszt uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiągniętymi przychodami, w tym służą zachowaniu albo zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów.
Przepływy finansowe
Zestawienie przepływów finansowych, stosownie do przepisów ustawy o CIT, ma na celu rozliczenie zwolnionych dochodów przeznaczonych na cele statutowe lub inne cele określone art. 17 ust. 1 ustawy. Przy czym na gruncie ustawy o CIT (art. 17 ust. 1b) zwolnienie ma zastosowanie, jeżeli dochód jest przeznaczony i – bez względu na termin – wydatkowany na cele określone w tym przepisie, w tym także na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych służących bezpośrednio realizacji tych celów oraz na opłacenie podatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodów. Równocześnie na podstawie art. 25 ust. 5 pkt 2 ustawy o CIT podatnicy, po spełnieniu warunków wynikających z tych przepisów, są zwolnieni z obowiązku wpłacania na rachunek urzędu skarbowego zaliczek miesięcznych na podatek dochodowy w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek należnych za poprzednie miesiące. Sporządzanie przez organizacje pozarządowe zestawienia przepływów finansowych w organizacji pozarządowej prowadzącej uproszczoną ewidencję (załącznik nr 2) służy zatem celom dowodowym i kontrolnym, głównie do oceny prawidłowego ustalania, deklarowania i wydatkowania dochodów zwolnionych od podatku, a także wydatkowania dochodu zwolnionego na cele inne niż preferowane w ustawie o CIT. Zestawienie to obejmuje dochody zarówno z roku bieżącego, jak i z lat poprzednich wydatkowane w bieżącym okresie na cele statutowe. Umożliwia ono obliczenie wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, poniesionych z dochodów zwolnionych od podatku na realizację celów określonych w art. 17 ust. 1 ustawy o CIT.
Pełnokrwista postać księgowego, czyli wiedza, praktyka i etyka
Rzetelność
Pozostałe przepisy rozporządzenia regulują kwestie dotyczące rzetelności i prawidłowości prowadzenia uproszczonej ewidencji oraz dokumentowania. Podstawą zapisów w ewidencji uproszczonej są dowody księgowe wymienione w par. 7–9 rozporządzenia, przede wszystkim faktury, rachunki oraz inne dowody stwierdzające dokonanie operacji zgodnie z jej rzeczywistym przebiegiem, zawierające wiarygodne dane dotyczące wystawcy dokumentu, daty jego wystawienia oraz przedmiotu zdarzenia.
Przy rezygnacji
Warto zaznaczyć, że w przypadku chęci zrezygnowania z uproszczeń jednostka zawiadamia naczelnika urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym w terminie 14 dni od końca ostatniego miesiąca roku podatkowego, w którym prowadzi uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów. Obowiązek zawiadomienia spoczywa również na organizacji, która nie spełnia warunków korzystania z tego rodzaju ewidencji, i tym samym ma obowiązek założenia ksiąg rachunkowych. ©?
Wskazania ministra
W rozporządzeniu z 18 grudnia 2015 r. zostały wskazane m.in.:
– zasady prowadzenia indywidualnych kart przychodów pracowników,
– wymogi w zakresie uproszczonej ewidencji w przypadku powierzenia jej biuru rachunkowemu,
– wymogi, jakim powinna odpowiadać ewidencja uproszczona przychodów i kosztów,
– zasady dokumentowania operacji gospodarczych w ww. ewidencji,
– zasady dokonywania zapisów w uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów,
– zasady wyceny towarów handlowych,
– zasady dokonywania zmniejszeń kosztów uzyskania przychodów oraz zwiększeń przychodów,
– zasady prowadzenia ewidencji uproszczonej przy zastosowaniu technik informatycznych.
PRZYKŁAD 1
1 proc.
Fundacja prowadzi działalność w zakresie zdrowia i sportu. Prowadzi działalność odpłatną pożytku publicznego i uzyskuje środki z 1 proc. PIT. Fundacja ta nie będzie mogła skorzystać z uproszczeń ze względu na to, że posiada status organizacji pożytku publicznego uprawniający ją do otrzymywania środków z 1 proc.
PRZYKŁAD 2
Składki
Stowarzyszenie prowadzi działalność pożytku publicznego w zakresie ochrony terenów istotnych przyrodniczo i historycznie. Utrzymuje się ze składek członkowskich oraz dotacji z gminy na zadania zlecane (działalność nieodpłatna pożytku publicznego). Stowarzyszenie będzie mogło skorzystać z możliwości prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów, jeśli przychody ze składek nie przekroczą 100 000 zł.
Katarzyna Trzpioła
Katedra Rachunkowości i Finansów UW
Podstawa prawna:
- Art. 10a ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1118 ze zm.),
- Ustawa z 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1333),
- Rozporządzenie ministra finansów z 18 grudnia 2015 r. w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów przez niektóre organizacje pozarządowe oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. poz. 2178).
Podyskutuj o tym na naszym FORUM
REKLAMA
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat