Czy obejmować sprawozdaniem skonsolidowanym spółkę w likwidacji
REKLAMA
REKLAMA
RADA
Spółkę ABC w likwidacji należy wyłączyć z konsolidacji, ponieważ nastąpiła utrata kontroli nad tą jednostką (zgodnie z art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości). Fakt ten należy ujawnić we wprowadzeniu do skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
UZASADNIENIE
Z informacji zawartych w pytaniu wynika, że spółka ABC, wskutek niepowodzeń gospodarczych, znalazła się w sytuacji, gdy posiadany majątek nie tylko nie wystarcza na spłatę zobowiązań, lecz także na przeprowadzenie procesu upadłości połączonej z likwidacją majątku. Ponadto należący do spółki ABC majątek nieruchomy obciążony jest hipotekami na rzecz wierzycieli i zostanie wkrótce sprzedany w drodze egzekucji komorniczej. Majątek trwały ruchomy (czyli maszyny produkcyjne) obciążony jest przewłaszczeniem na rzecz wierzycieli, którzy prawdopodobnie skorzystają ze swoich praw i zaspokoją roszczenia (a maszyny zostaną im wydane). Dodatkowo należy przypomnieć, że w okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać wspólnikom zysków ani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań.
Opisana sytuacja wskazuje, że występują nie tylko znaczne ograniczenia w dysponowaniu aktywami spółki ABC, lecz zupełna utrata kontroli nad jej majątkiem. Należy zauważyć, że stan ten nie jest przejściowy, lecz ma charakter stały. Spółka ABC nie wypracuje w przyszłości zysku netto. Celem dalszego działania spółki ABC jest jedynie zlikwidowanie majątku w celu zaspokojenia przerastających go zobowiązań. Następnie likwidator wystąpi o wykreślenie spółki ABC z Krajowego Rejestru Sądowego przedsiębiorców (co oznacza zakończenie istnienia spółki ABC).
Wymienione powody wskazują, że Państwa spółka utraciła kontrolę nad spółką ABC. Zatem należy ją całkowicie wyłączyć spod konsolidacji. Fakt ten należy ujawnić we wprowadzeniu do skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
Utrata zdolności sprawowania kontroli
Sprawowanie kontroli nad inną jednostką oznacza zdolność jednostki do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki, w celu osiągania korzyści ekonomicznych z jej działalności (art. 3 ust. 1 pkt 34 ustawy o rachunkowości). Skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej oznacza sprawozdanie sporządzone dla jednostki dominującej wraz z jednostkami zależnymi i niebędącymi spółkami handlowymi jednostkami współzależnymi. Jednostką zależną jest spółka handlowa, kontrolowana przez jednostkę dominującą. Jednostka, w stosunku do której spółka dominująca utraciła zdolność sprawowania kontroli, w zamyśle przepisów o rachunkowości przestaje być jednostką zależną.
WAŻNE!
Jednostka, w stosunku do której spółka dominująca utraciła zdolność sprawowania kontroli, w myśl przepisów o rachunkowości przestaje być jednostką zależną.
W szczególności dotyczy to spółek znajdujących się w upadłości oraz spółek w likwidacji. Jednostek takich, w których nastąpiło ustanie kontroli, nie należy obejmować skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym.
Ograniczenie kontroli
Przepisy prawa bilansowego rozróżniają pojęcia ustania kontroli i ograniczenia kontroli (przy czym ograniczenie kontroli może być trwałe bądź odwracalne). Ustanie kontroli oznacza utratę zdolności do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki, w celu osiągania korzyści ekonomicznych z jej działalności, natomiast ograniczenie kontroli to ograniczenie tej zdolności.
W przypadku ograniczenia kontroli, gdy istnieje prawdopodobieństwo jego przejściowego charakteru (zgodnie z § 5 ust. 4 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń sprawozdania finansowego jednostek powiązanych), udział jednostki podporządkowanej należy wycenić w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym w kolejnych latach obrotowych w wartości wynikającej z zastosowania metody praw własności, o której mowa w art. 62 ustawy, na dzień wystąpienia tych ograniczeń. Jednak w przypadku gdy wartość udziału posiadanego w tej jednostce, stanowiąca część jej kapitału własnego, jest ujemna lub zerowa, a znaczący inwestor nie jest zobowiązany do pokrycia jej strat, udział w jednostce podporządkowanej należy wykazać w wartości zerowej (§ 18 pkt 7 ww. rozporządzenia).
Ustawa o rachunkowości wskazuje, że w przypadku gdy występują ograniczenia w sprawowaniu kontroli nad jednostką, które wyłączają swobodne dysponowanie jej aktywami, w tym wypracowanym przez tę jednostkę zyskiem netto, lub które wyłączają sprawowanie kontroli nad organami kierującymi tą jednostką, nie należy stosować metody praw własności (art. 57 ust. 1 pkt 3, art. 63a). Wówczas, tak jak w przypadku ustania kontroli, taką spółkę należy wyłączyć ze sprawozdania skonsolidowanego.
Utrata kontroli według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej
Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 27 „Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowe” w punkcie 21 wyjaśnia, że:
jednostka dominująca traci kontrolę, kiedy traci możliwość kierowania polityką finansową i operacyjną jednostki gospodarczej w celu osiągania korzyści wynikających z jej działalności. Utrata kontroli może nastąpić w połączeniu ze zmianą lub bez zmiany wysokości udziału w danej jednostce gospodarczej. Może, na przykład, nastąpić, jeżeli jednostka zależna znajdzie się pod kontrolą rządu, sądu, administratora lub organu nadzoru. Może również nastąpić na skutek zawarcia odpowiedniej umowy.
Skonsolidowane sprawozdania finansowe spółek sporządzających swoje sprawozdania zgodnie z MSSF (dostępne w Internecie) dostarczają licznych przykładów spółek w likwidacji i spółek w upadłości połączonej z likwidacją, kiedy to wskutek utraty bądź ograniczenia kontroli przez jednostkę dominującą dane spółek, w których jednostka dominująca ma ponad 50% udziałów, nie są ujmowane w sprawozdaniu skonsolidowanym bądź są ujmowane metodą praw własności. Często jednak jako przyczyna wyłączeń podawany jest art. 58 ust. 1 ustawy o rachunkowości, wskazujący na nieistotność danych finansowych, a nie utrata czy ograniczenie kontroli (czyli art. 57 ust. 1).
PRZYKŁAD 1
Grupa Kapitałowa Optimus S.A. Wyciąg z raportu uzupełniającego opinię z badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego za okres obrotowy od 1 stycznia do 31 grudnia 2006 r.
Z powodu braku sprawowania kontroli przez jednostkę dominującą nie podlegały konsolidacji dane finansowe następujących jednostek zależnych:
• Megabis S.A. w likwidacji,
• Optimus Enterprise S.A. w upadłości,
• Optimus Koszyce,
• Przedsiębiorstwo Optimus Sp. z o.o.,
• Eon Sp. z o.o.
Wymienione wyżej spółki nie prowadziły działalności gospodarczej.
Ze względu na utratę znaczącego wpływu w przypadku niżej wymienionych spółek zaniechano stosowania metody praw własności:
• Optimus Holandia,
• SlovoOptimus,
• Optimus Szczecinek Sp. z o.o. w likwidacji,
• TB Inrach Sp. z o.o. w likwidacji.
PRZYKŁAD 2
Z działalności grupy kapitałowej Mostostal Zabrze za IV kwartał 2005 r.
Przy sporządzaniu danych według MSSF zastosowano przepisy MSSF1.
W sprawozdaniu finansowym Grupy Kapitałowej Mostostal Zabrze za IV kwartał 2005 r. nie objęto konsolidacją następujących spółek:
• EKO Sp. z o.o w likwidacji - była wyłączona z obowiązku konsolidacji w oparciu o MSR 27 pkt 21 (wielkości wykazane w sprawozdaniu są nieistotne z punktu widzenia jasności i rzetelności wykazania danych w sprawozdaniu).
• Hurtownia w Zabrzu w likwidacji - była wyłączona z obowiązku konsolidacji w oparciu o MSR 27 pkt 21 (wielkości wykazane w sprawozdaniu są nieistotne z punktu widzenia jasności i rzetelności wykazania danych w sprawozdaniu).
• Elektromontaż 3 Katowice S.A. - wyłączona z konsolidacji z uwagi na ogłoszoną w dniu 1 września 2004 r. upadłość obejmującą likwidację majątku spółki.
• PRInż - objęty konsolidacją metodą praw własności za okres 1.01.2005 - 30.09.2005 r., ze względu na ogłoszoną w dniu 28 października 2005 r. upadłość obejmującą likwidację majątku spółki.
PRZYKŁAD 3
Na podstawie pisma Departamentu Rachunkowości Ministerstwa Finansów z 25 lutego 2008 r., nr DR2/500/59/GC/08/341 (pismo udostępnione redakcji Mk przez spółkę):
Spółka pismem w dniu 18 lutego 2008 r. zwróciła się z prośbą o udzielenie informacji na temat interpretacji przepisów ustawy o rachunkowości. W szczególności poprosiła o informację dotyczącą obowiązku i metody sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej w odniesieniu do jednostki zależnej, znajdującej się w trakcie likwidacji od 1 stycznia 2008 r., której wniosek o upadłość z likwidacją majątku uprzednio został odrzucony, ze względu na niewystarczającą wielkość majątku do przeprowadzenia procesu upadłości połączonej z likwidacją. Spółka likwidowana posiada ujemne kapitały własne wskutek wieloletnich strat. Utraciła płynność finansową. Trwają liczne egzekucje komornicze dotyczące majątku. W sprawozdaniach skonsolidowanych do roku 2006 obejmowano tę jednostkę konsolidacją metodą pełną. Czy skoro występują znaczne ograniczenia w sprawowaniu kontroli nad jednostką, które wyłączają swobodne dysponowanie jej aktywami, to:
• zgodnie z art. 57 ustawy należy wyłączyć jednostkę w likwidacji z konsolidacji?
czy też
• zgodnie z § 5 ust. 4 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń sprawozdania finansowego jednostek powiązanych, ująć spółkę w sprawozdaniu skonsolidowanym za rok 2007 w wartości wynikającej z zastosowania metody praw własności, zgodnie z art. 62 ustawy, na dzień wystąpienia ograniczeń w sprawowaniu kontroli, i kontynuować tę metodę w kolejnych latach obrotowych, aż do wykreślenia spółki zkrajowegorejestrusądowego?
W odpowiedzi Departament Rachunkowości, przedstawiając swoje stanowisko w tej sprawie w piśmie nr DR2/500/59/GC/08/341 z 25 lutego 2008 r., zauważył, iż wniosek o upadłość obejmującą likwidację majątku został odrzucony, a spółka znajduje się obecnie w likwidacji. W wyniku powyższego jednostka dominująca utraciła kontrolę nad spółką, co zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości oznacza pominięcie jej danych w konsolidacji metodą pełną oraz podanie odpowiednich informacji we wprowadzeniu do skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
Dodatkowo wyjaśniono, że § 5 ust. 4 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń sprawozdania finansowego jednostek powiązanych ma zastosowanie w przypadku jednostek, wobec których nastąpiło wprawdzie ograniczenie sprawowania kontroli, lecz które będą kontynuowały działalność w dającej się przewidzieć przyszłości, oraz istnieje prawdopodobieństwo, że okoliczności ograniczające sprawowanie kontroli ustaną. Ponadto w opisanym przypadku zastosowanie wyceny metodą praw własności sprowadzałoby się co najwyżej do prezentacji wartości aktywów netto spółki w likwidacji w wartości zerowej.
• art. 3 ust. 1 pkt 34-47, art. 57, 58, 62 i 63a ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
• § 5 ust. 4, § 18 pkt 7 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń sprawozdania finansowego jednostek powiązanych - Dz.U. Nr 76, poz. 694
Ewa Szczepankiewicz
główna księgowa w spółce z o.o.
REKLAMA
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat