REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu - wywiad z Dyrektorem Departamentu Informacji Finansowej MF

dr Maciej Aleksander Kędzierski, Dyrektor Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów
dr Maciej Aleksander Kędzierski, Dyrektor Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów

REKLAMA

REKLAMA

Materia prawna związana z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu jest trudna i skomplikowana. Odnosi się ona do wielu kwestii związanych z narażaniem systemów finansowych i gospodarczych, reprezentowanych w szczególności przez podmioty zaufania publicznego, na wykorzystywanie ich na potrzeby legalizowania środków pochodzących z przestępczej działalności bądź też takiej działalności dedykowanych. Niemniej wspólny wysiłek zarówno organu w postaci Generalnego Inspektora, zapisy ustawy, jak i aktywność instytucji obowiązanych powinien przyczynić się znacząco do poprawy bezpieczeństwa w kraju, jak i w skali międzynarodowej - powiedział dr Maciej Aleksander Kędzierski, Dyrektor Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów, w wywiadzie udzielonym dla Infor.

Infor: Czy osoba prowadząca  usługowo księgi podatkowe, tj. księgę przychodów i rozchodów podlega rygorom ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu?

Autopromocja

dr Maciej Aleksander Kędzierski, Dyrektor Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów: Podstawowe założenie jest takie, że prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce związane jest z koniecznością dokumentowania działalności podmiotu. Dokumentowanie może być realizowane w postaci: karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów oraz Księgi Handlowej, inaczej jest ona określana jako „pełna księgowość” albo „księga rachunkowa”. To jakiego rodzaju dokumentację powinna prowadzić firma regulują odrębne przepisy, w tym ustawa o rachunkowości. Zakładając, że w pytaniu chodzi o Podatkową Księgę Przychodów i Rozchodów, to ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu posługuje się pojęciem (tzw. ustawa AML): „podmiotów prowadzących działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych”, a więc odnosi się jedynie do określonego rodzaju realizowanej obsługi (usługi), której przedmiotem jest określonego rodzaju „dokumentacja”. Ustawodawca świadomie wybrał odniesienie do tego rodzaju dokumentowania działalności finansowo-gospodarczej firmy, ponieważ w ramach księgi rachunkowej, księgujemy każdą operację przedsiębiorstwa, w tym dokumenty sprzedaży, zakupu, udziały w firmie, operacje magazynowe ale również operacje finansowe jak przelewy wychodzące i przychodzące, operacje kasowe, podatki itd. Z punktu widzenia przeciwdziałania praniu pieniędzy, ale także wykorzystania podmiotu na cele związane z działalnością terrorystyczną, każda taka operacja jest ważna i może nosić znamiona symptomów jednego i drugiego działania. Pozostałe sposoby dokumentowania nie są pełne a tym samym nie zapewniają dostatecznej wiedzy o uczestnictwie podmiotu w „przestępczej transakcyjności”. Jednocześnie należy wskazać, że osoba prowadząca usługowo księgi rachunkowe jest instytucją obowiązaną, odpowiedź znajduje się w art.2 ust.1 pkt 17 ustawy AML-owej. W tym przypadku nie jest w niej mowa o „osobach” lecz o „podmiotach prowadzących działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych”. W tym zakresie należy mieć na uwadze rozporządzenie ministra finansów z 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Dlatego też taki podmiot podlega przepisom niniejszej ustawy, w tym nałożonym na niego obowiązkom.

Mówienie o „rygorach” w takim przypadku jest raczej niezrozumiałe a przynajmniej pejoratywne, w szczególności, że ustawa w relacji Generalny Inspektor Informacji Finansowej a instytucje obowiązane opiera się w dużej mierze na partnerstwie publiczno-prywatnym. Oczywiście w ramach ustawy mamy także przepisy dotyczące kontroli, niemniej, nie ma ona za zadanie karania instytucji realizujących obowiązki z ustawy, co zresztą posiada swoje odzwierciedlenie w podejściu ustawodawcy do konstrukcji przepisów z rozdziału 13-tego i 14–tego tej ustawy. Odpowiedzialność karna dotyczy skrajnych przypadków nierealizowania ustawy i ujawniania osobom nieuprawnionym informacji. W nowej ustawie, wyeliminowano część przepisów karnych na rzecz odpowiedzialności administracyjnej. Dlatego też, należałoby raczej mówić o udziale pomiotów w systemie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w którym zarówno Generalny Inspektor, jak i każda instytucja obowiązana spełnia określoną prawem rolę w tym systemie.

Wracając do zadanego pytania należy stwierdzić, że wszystkie podmioty, które zajmują się usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych są instytucjami obowiązanymi. Z ustawy o rachunkowości wiadomo, że zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną. Stanowi więc ona swoiste „EKG serca finansowego podmiotu gospodarczego”, który jest zobowiązany do prowadzenia księgi rachunkowej. Może być ona prowadzona w danym podmiocie gospodarczym, ale także usługa ta realizowana jest w ramach outsourcingu księgowości. I w tym drugim przypadku mamy do czynienia z omawianym przypadkiem. Wszystkie te podmioty, które wykonują co najmniej jedną z czynności uznawanych przez ustawę o rachunkowości za usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych, powinny w ramach tej części prowadzonej działalności realizować obowiązki nałożone ustawą AML-ową. Dla przykładu jednym z takich obowiązków jest między innymi posiadanie stosownej wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Stosownie do wymogów ustawy, od instytucji obowiązanej wymagane jest także przeprowadzenie odpowiednich szkoleń dla pracowników wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem. Jeżeli natomiast w podmiocie prowadzącym zewnętrzną obsługę księgową firmy realizowana jest obsługa dokumentowania działalności gospodarczej z wyłączeniem prowadzenia księgi rachunkowej, nie jest ona instytucją obowiązaną w rozumieniu ustawy AML-owej a tym samym nie realizuje zawartych w niej obowiązków.

Ponadto przy tak zadanym pytaniu, wydaje się, że należy wyjaśnić jeszcze pewne dodatkowe kwestie. Pojęcie „księgi podatkowej” jest szerszym pojęciem od pojęcia „księgi rachunkowej”, która jest również „księgą podatkową”. Księga rachunkowa jest księgą podatkową, ale księgi podatkowe nie muszą być księgami rachunkowymi. Ponadto obydwa te pojęcia zostały zdefiniowane przez dwie różne ustawy. Zgodnie z Ordynacją podatkową, księgi podatkowe to księgi rachunkowe, a także podatkowa księga przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia, do celów podatkowych, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązani są podatnicy, płatnicy czy inkasenci. Zgodnie natomiast z ustawą o rachunkowości – księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą dziennik, księgę główną, księgi pomocnicze, zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych, wykaz składników aktywów i pasywów (tzw. inwentarz).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Tym samym jeszcze bardziej uszczegóławiając odpowiedź na zadane pytanie, można stwierdzić, że obowiązkom AML-owym podlegają także te podmioty, które prowadzą działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg podatkowych jako ksiąg rachunkowych. Ustawa AML-owa nie wspomina o podmiotach, które miałyby być instytucjami obowiązanymi z racji usługowego prowadzenia ksiąg podatkowych jako podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Czy biura rachunkowe mają jakieś szczególne obowiązki, inne niż pozostałe podmioty wymienione w art. 2 ustawy?

W ustawie AML-owej nie ma żadnego szczególnego artykułu, który w jakiś szczególny sposób wyróżniałby obowiązki „biur rachunkowych” na tle obowiązków innych rodzajów instytucji obowiązanych.

Co do zasady biura rachunkowe wykonywały już obowiązki nałożone poprzednio obowiązującą ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Co się dla nich zmieni w związku z wejściem w życie nowej ustawy? Czy przybywa im nowych obowiązków? Jakie działania powinny podjąć w związku z wejściem w życie nowej ustawy? Jakich formalności muszą dopełnić?

Ustawa wprowadza w pewnym sensie nowa filozofię działania dla wszystkich rodzajów instytucji obowiązanych. Przede wszystkim jako naczelną zasadę wprowadza analizę ryzyka na wszystkich poziomach działań instytucji obowiązanych w zakresie AML/CFT, począwszy od nawiązywania stosunków gospodarczych z klientem, poprzez monitorowanie relacji z klientem, do analizy dzielenia się jej wynikami z Generalnym Inspektorem. Z sytuacji raczej „statycznego” wypełniania poszczególnych obowiązków zapisanych w poprzedniej ustawie, pod rządami nowej ustawy wszystkie podmioty biorące udział w procesach AML/CFT, w tym instytucje obowiązane, będą zachowywać się bardziej „aktywnie”. Odnosząc się do kwestii związanej z „przybywaniem” obowiązków to powiedziałbym raczej, że obowiązki się nieco zmieniają, niż przybywają – większy nacisk położony jest na analizę, pojawiły się wyraźniej sformułowane wymagania w stosunku do sytuacji, w których należy stosować wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego, wprowadzamy stopniowo elektroniczny obieg informacji pomiędzy instytucjami obowiązanymi a Generalnym Inspektorem. Z drugiej strony instytucje obowiązane nie będą już musiały prowadzić specjalnie wydzielonego rejestru transakcji dla Generalnego Inspektora, a elektroniczny obieg informacji docelowo ma służyć uproszczeniu wykonywania obowiązków przez instytucje obowiązane, w tym przez „biura rachunkowe”. Inaczej zostały rozłożone akcenty i postawiono na uniwersalne rozwiązania o charakterze technicznym, które w dalszej perspektywie powinny dać wymierne, lepsze efekty systemu przeciwdziałania i analizy.

Polecamy: Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – nowe procedury

Co do działań i formalności, jakie biura rachunkowe powinny podjąć w związku z wejściem w życie nowej ustawy, to przede wszystkim zapraszam do lektury przepisów ustawy, które jasno wskazują poszczególne obowiązki. Ważne jest też zwrócenie uwagi na przepisy przejściowe, które zapewniają łagodne przejście od starych do nowych zasad raportowania do Generalnego Inspektora. Proponuję też śledzić komunikaty GIIF dla instytucji obowiązanych dostępne w portalu MF (sekcja Działalność/Generalny Inspektor Informacji Finansowej/Komunikaty i/lub Aktualności).

Nowa ustawa, podobnie jak poprzednia, nakłada na biura obowiązek posiadania tzw. „procedur wewnętrznych”. Czy w związku z wejściem w życie nowej ustawy biura powinny opracować nowe procedury?

Wydaje się oczywiste, że instytucje obowiązane powinny dostosować swoje procedury do zasad wynikających z nowej ustawy. Kontekst zmian wynikał nie tylko z potrzeby implementacji IV Dyrektywy AML-owej 2015/849 i zaleceń FATF dla polskiego systemu prawnego, ale także dostosowanie systemu przeciwdziałania do nowych wyzwań. Ostatnia duża nowelizacja miała miejsce dość dawno, bo w 2009 r., od tamtej pory wiele zmieniło się zarówno w działaniu samych instytucji obowiązanych, taktyce działań przestępczych, jak i patrzeniu globalnie na zjawisko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Ponadto wspomniana przeze mnie nowa filozofia samego podejścia do analizowania zagrożeń stała się kolejnym determinantem potrzeby przygotowania nowych procedur wewnętrznych w instytucjach obowiązanych, które będą odzwierciedlały to podejście.

Pod ustawę podlegają również transakcje gotówkowe dokonywane przez przedsiębiorców, o ile przekroczą limit 10 000 euro. Czy przedsiębiorca, który przyjmie płatność za towar częściowo w gotówce (zaliczka), a częściowo przelewem staje się „jednostką zobowiązaną”? Chodzi o sytuację, gdy całość transakcji przekracza limit, ale wpłata gotówkowa (zaliczka) tego limitu nie przekracza.

Sformułowanie „pod ustawę podlegają transakcje gotówkowe dokonywane przez przedsiębiorców, o ile przekroczą limit 10 000 euro” jest bardzo nieczytelne. Ustawa stanowi, że instytucją obowiązaną jest przedsiębiorca „w zakresie, w jakim przyjmuje lub dokonuje płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro”. Zatem przedsiębiorca, który przyjmie/zapłaci za towar równowartość 10 000 euro jest instytucją obowiązaną i w związku z tym musi wykonać wszystkie obowiązki nałożone na niego przez ustawę. Ustawodawca świadomie zaznaczył, że płatność dotyczy  określonej wysokości kwoty oraz iż z podjętych działań wynika, iż jest to wpłata w gotówce np. do kasy przedsiębiorcy. Nie dotyczy to zarówno przypadku podzielonej wpłaty/wypłaty za towar gdy jest to częściowa kwota w gotówce. Ponadto należy zauważyć, że zgodnie z ustawą prawo przedsiębiorcy (art. 19.)  dokonywanie  lub  przyjmowanie  płatności  związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje  za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy: stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji,  bez  względu  na liczbę  wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej  kwoty. Tym samym wpłaty i wypłaty gotówkowe w rozumieniu ustawy AML-owej powinny być wyjątkiem i to takim, który należałoby ocenić ostrożnościowo z punktu widzenia cech prania pieniędzy. Przy czym przelew, jak i wpłata gotówki na konto – w tej samej „transakcji” - nie będą sumowały się z pozostałą częścią kwoty wpłaconej w gotówce. Ale w takim przypadku wchodzi zastosowanie ustawy prawo przedsiębiorców i pytanie dlaczego do takiego zdarzenia u danego przedsiębiorcy doszło. Należy pamiętać, że w ramach wykonywanych przez urzędy celno-skarbowe zadań ustawowych, osobiście lub przy współpracy z Generalnym Inspektorem, będą one mogły uznać, że zachowanie przedsiębiorcy nosi znamiona zarówno niewłaściwych rozliczeń, w tym podatkowych, jak i ewentualnego prania pieniędzy.

Ustawa przewiduje kary za naruszenie obowiązków nałożonych jej przepisami. Czy przedsiębiorca (biuro rachunkowe) może być ukarany za to, że nie zidentyfikował podejrzanej transakcji?

Art. 147 pkt 13 ustawy przewiduje karę administracyjną za nieprzekazanie zawiadomienia, o którym mowa w art. 74, art. 86 ust. 1 lub art. 90 ust. 1, tj. nie dopełnienie obowiązku przekazania GIIF zawiadomienia o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, lub obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi zawiadomienia o powzięciu uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub wartości majątkowe będące przedmiotem tej transakcji mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu. Karze administracyjnej podlega instytucja obowiązana.

Z kolei art.156 ustawy wskazuje, że kto działając w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej nie dopełnia obowiązku przekazania do GIIF ww. zawiadomień – podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Zatem nieprzekazanie zawiadomienia o „podejrzanej transakcji” niesie zarówno zagrożenie karą administracyjną dla instytucji obowiązanej, jak i karą pozbawienia wolności dla osób działających w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej.

Ważne jest podkreślenie, że w obu przypadkach chodzi o ukaranie za niedopełnienie obowiązku przekazania informacji do GIIF o okolicznościach, które mogą wskazywać na związek z przestępstwem lub obowiązku przekazania informacji o powzięciu uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub wartości majątkowe będące przedmiotem tej transakcji mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu. Okoliczności i ewentualne podejrzenia ocenia instytucja obowiązana w ramach swoich (udokumentowanych) analiz, stosując w szczególności zasady wynikające z procedury oceny ryzyka. Instytucja obowiązana może być zatem ukarana za niezachowanie procedur, za błędne procedury, za brak analizy i wynikające z tego nieprzekazanie informacji do GIIF. Nikt natomiast nie oczekuje od instytucji obowiązanej posiadania wiedzy wykraczającej poza jej możliwości i bezbłędnego typowania podejrzanych transakcji. Przecież nie jest ona organem ścigania wyposażonym we właściwe do tego instrumenty. Tym samym nie powinna obawiać się kary ta instytucja obowiązana, która stosuje prawidłowo procedurę oceny ryzyka i procedury analizy/raportowania, ale której nie udało się wychwycić podejrzanej transakcji (zidentyfikowane później jako podejrzana np. przez Generalnego Inspektora na podstawie posiadanych przez niego dodatkowych informacji). Każdorazowo indywidualnie będzie następowała ocena, czy brak identyfikacji wynikał z braku procedur po stronie instytucji obowiązanej bądź ich niewłaściwego stosowania.

Kto finalnie (pracownik, zarząd, właściciel firmy) ponosi odpowiedzialność za nie powiadomienie o podejrzanej transakcji swojego klienta?

Przepis karny art.156, wyraźnie stanowi, że tą osobą jest każdy kto działa w imieniu instytucji obowiązanej, czyli osoba odpowiedzialna w takiej instytucji za stosowanie przepisów ustawy. Doprecyzowanie znajduje się w przepisach art. 6 – 9 ustawy AML-owej. Ponadto wewnętrzne procedury instytucji obowiązanej powinny zawierać przepisy doprecyzowujące osoby odpowiedzialne i zasady podziału obowiązków wynikających z ustawy. Co z jednej strony jest zależne od przepisów ogólnie obowiązujących w tym ALM-owych a z drugiej od specyfiki wewnątrzorganizacyjnej samej instytucji obowiązanej.


Nowa ustawa, podobnie jak poprzednia, wprowadza też obowiązek szkolenia pracowników pod kątem wypełniania obowiązków nałożonych ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Czy można uznać, że szkolenia pracowników przeprowadzone na podstawie poprzedniej ustawy są nadal ważne? Czy po wejściu w życie nowej ustawy należy wszystkich pracowników przeszkolić na nowo?

Pośrednio została już udzielona odpowiedź na to pytanie. Ponadto należałoby tu się odnieść do ogłoszonego przez Generalnego Inspektora komunikatu z dnia 19 czerwca 2018 r., w którym stwierdzono, że przepisy ustawy z dnia 1 marca 2018 r. w sposób istotny zmieniają obowiązki nałożone na instytucje obowiązane. W związku z powyższym szkolenia, które swym zakresem nie będą obejmowały przepisów nowej ustawy nie będą uznane za wystarczające w kwestii wykonania przez instytucję obowiązaną obowiązku zapewnienia udziału pracownikom w programach szkoleniowych. Jednocześnie poinformowano zainteresowanych, że śladem lat ubiegłych, trwają prace nad przygotowaniem bezpłatnego kurs e-learningowego, który zostanie udostępniony na stronie internetowej Generalnego Inspektora.

Jak wygląda praktycznie blokada rachunku przedsiębiorcy, czy może on np. wówczas wypłacić wynagrodzenia dla pracowników, zapłacić podatki i ZUS?

Zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy AML-owej, blokada rachunku polega na czasowym uniemożliwieniu korzystania i dysponowania ze wszystkich lub części wartości majątkowych gromadzonych na rachunku, w tym również przez instytucje obowiązaną.

Oznacza to zatem, że w czasie trwania blokady rachunku, dotyczącej wszystkich wartości majątkowych zgromadzonych na nim, nikt – ani właściciel rachunku, ani pełnomocnik do rachunku, ani też instytucja obowiązana – nie może realizować transakcji w ciężar zablokowanego rachunku (bez względu na rodzaj i charakter transakcji czy też kategorię beneficjenta transakcji). Między innymi nie mogą być wówczas realizowane transakcje wynikające ze zleceń stałych, transakcje na rzecz organów administracji publicznej czy też opłaty związane z prowadzeniem rachunku.

W przypadku oznaczenia, że blokada rachunku dotyczy części wartości majątkowych zgromadzonych na nim, transakcje w ciężar zablokowanego rachunku są realizowane wyłącznie w zakresie wartości majątkowych, które stanowią różnicę pomiędzy łączną sumą wartości majątkowych zgromadzonych na rachunku a sumą wartości majątkowych wskazanych w żądaniu blokady rachunku lub postanowieniu o blokadzie rachunku. Należy tu pamiętać o tym, że jedną z częstszych metod prania pieniędzy jest mieszanie wartości tych legalnie zgromadzonych z tymi, które zostały wprowadzone jako korzyści z czynu zabronionego. Dlatego też możliwym jest zarówno zablokowanie środków w całości na rachunku, którym posłużono się do zalegalizowania środków, jak i do ich części. Każdy przypadek musi być oceniany indywidualnie. O ocenie przez Generalnego Inspektora, czy blokada ma dotyczyć całości, czy części środków decyduje szereg czynników poddawanych każdorazowo analizie. W polskim kodeksie karnym przestępstwa stypizowane w art. 299 § 1 i 2 mają charakter umyślny, przy czym można je popełnić w zamiarze bezpośrednim i ewentualnym. Stąd też legalizowanie środków może się kryć także zarówno za gromadzeniem środków na wypłatę, płatnościami na rzecz Urzędu Skarbowego, czy opłatami za media czy składki ubezpieczenia społecznego. Należy pamiętać, że na takim przestępczym procederze tracimy wszyscy. Przestępstwo prania pieniędzy jest wymierzone w zasady prawidłowego obrotu gospodarczego, zasady uczciwej konkurencji , czy instytucję mienia a ponadto, jak stwierdza prokurator J. Duży proceder udaremnia stwierdzenie przestępnego pochodzenia mienia lub orzeczenia przepadku i w ten sposób godzi w prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości.

Czy GIIF wydało opis zjawisk związanych z praniem pieniędzy ? Takie materiały pewnie ułatwiłyby zrozumienie problemu przez podmioty, które muszą stosować ustawę.

Generalny Inspektor w poprzednich latach wydał podręcznik obejmujący przedmiotowe zagadnienia, który był dystrybuowany wśród instytucji obowiązanych. Oprócz tego corocznie GIIF publikuje raporty z działalności (w ogólnodostępnym portalu MF). Planowana jest nowa edycja podręcznika. Przedmiotowe materiały zawierały opisy zjawisk związanych z praniem pieniędzy.

Jak określić z jakim stopniem ryzyka mamy do czynienia? ( może jakieś przykłady z postępowań)

To jest sprawa indywidualna i zależy od konkretnej sytuacji – od sytuacji konkretnego klienta, od rodzaju stosunków gospodarczych łączących instytucję obowiązaną z klientem, od rodzaju przeprowadzanych transakcji. Nie da się wskazać uniwersalnego schematu określania stopnia ryzyka dla każdego rodzaju działalności. Właśnie dlatego Generalny Inspektor w procesie przeciwdziałania praniu pieniędzy i w procesie przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu potrzebuje sojuszniczej współpracy z instytucjami obowiązanymi. To one są „na pierwszej linii” w kontakcie z klientem i z realizowanym przez niego transakcjami. To instytucja obowiązana ma najlepszą wiedzę, która pozwoli ocenić stopień ryzyka. Generalny Inspektor na podstawie doświadczeń wielu instytucji i własnej działalności może podpowiadać na co należy zwracać szczególną uwagę. W ustawie np. w art. 43 wskazane są czynniki, które mogą świadczyć o wyższym ryzyku prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Z kolei w art. 42 ustawy AML – owej, wskazane są czynniki, które mogą świadczyć o niższym ryzyku prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Ostatecznie jednak to instytucja obowiązana najlepiej zna daną konkretną sytuację i jej ocena będzie najbardziej wiarygodna, o ile stosuje ona w odpowiedni sposób środki bezpieczeństwa finansowego.

Ustawa zobowiązuje jednostki do powstrzymania się np. od zawarcia umowy o prowadzenie ksiąg w przypadku gdy nie można zastosować środków bezpieczeństwa finansowego (np. zidentyfikować klienta). Z kolei gdy przedsiębiorca odmówi zawarcia umowy z tego powodu może narazić się potencjalnemu przestępcy. Czy przedsiębiorcy i biura rachunkowe nie narażają się stosując ustawę?

Nie rozumiem tego pytania. Czy przedsiębiorca naraża się odmawiając współpracy z szefem lokalnego gangu? W przypadku, o którym mowa w pytaniu jest nawet łatwiej – przedsiębiorca ma „łatwe wytłumaczenie” – ustawa zakazuje mu zawarcia umowy/wykonania transakcji, może się tym przepisem „zasłonić”. Pytanie o to, czy narażamy się przestępcom stosując się do przepisów jest chyba źle postawione. Przepisy AML/CFT służą wyeliminowaniu z życia publicznego zjawisk groźnych dla społeczeństwa jako całości i dla każdego z jego członków z osobna, dla naszych rodzin, naszych dzieci. Ustawa AML wprowadza szereg mechanizmów chroniących instytucje obowiązane i umożliwiających im współdziałanie z Generalnym Inspektorem w bezpieczny sposób.

Proszę pamiętać, że ustawa AML-owa wprowadziła również dodatkowo między innymi instytucję „sygnalisty”. Generalny Inspektor przygotował w tym zakresie także odpowiednie procedury zapewniające anonimowość danych osób zgłaszających się jako sygnaliści. W tym zakresie również odsyłam do komunikatu z dnia 13 lipca tego roku, umieszczonego na stronie dedykowanej Generalnemu Inspektorowi. Generalny Inspektor przyjmuje zgłoszenia rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu od pracowników, byłych pracowników instytucji obowiązanych lub innych osób, które wykonują lub wykonywały czynności na rzecz instytucji obowiązanych na innej podstawie niż stosunek pracy. Przekazanie zgłoszenia nie narusza obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.

Jakie są główne przesłanki do przekazania informacji o transakcjach do GIIF? W jakiej formie należy tego dokonać, telefonicznie, papierowo, elektronicznie?

Wszystkie te kwestie są jasno sformułowane w ustawie. Przesłanki do automatycznego przekazania informacji o transakcjach, których wartość przekracza określony próg (bez żadnych dodatkowych warunków) określone są w art.72 ustawy. Dotyczy to wpłat/wypłat gotówki do/przez instytucje obowiązane, dokonywanych przez instytucje obowiązane transferów środków pieniężnych, kupna sprzedaży przez wartości dewizowych oraz wymienionych enumeratywnie czynności notarialnych realizowanych przez notariuszy. Nie ma innych przesłanek do raportowania informacji o transakcjach ponadprogowych.

Z kolei informacje o transakcjach/wartościach wiążących się z podejrzeniami co do możliwości popełnienia przestępstwa bądź z uzasadnionym podejrzeniem popełnienia przestępstwa, są raportowane do Generalnego Inspektora bez względu na wartość, a przesłanki wskazane są w poszczególnych artykułach ustawy: art.74, art.86 ust.1, art.90 ust.1 i art. 89 ust.8 oraz w art.41 ust.2.

Co do sposobu raportowania, to zgodnie z ustawą określą go odpowiednie rozporządzenia ministra finansów i wzory dokumentów elektronicznych. Jeszcze raz zwracam też uwagę na przepisy przejściowe, które zapewniają łagodne przejście od starych do nowych zasad raportowania do GIIF. Proponuje też śledzić komunikaty GIIF dla instytucji obowiązanych dostępne w portalu MF. Zresztą zdecydowana większość instytucji obowiązanych to instytucje obowiązane, które są nimi od dawna – one współpracują z Generalnym Inspektorem od lat i doskonale znają zasady raportowania informacji do GIIF. Ze względu na wspomniane przepisy przejściowe w najbliższych dniach w tej kwestii zmieni się niewiele, w ciągu następnych miesięcy stopniowo będzie następowało przechodzenie na całkowicie elektroniczną formę przekazu informacji. Najpierw (po trzech miesiącach) w zakresie raportowania informacji o transakcjach ponadprogowych (aktualnie trwają konsultacje z instytucjami obowiązanymi w zakresie nowych wzorów dokumentów elektronicznych), następnie (lub równolegle) w zakresie raportowania informacji o transakcjach związanych z podejrzeniami. Jeszcze raz zachęcam do lektury ustawy i komunikatów GIIF (np. komunikatu dotyczącego okresów przejściowych opublikowany w dniu 4 lipca bieżącego roku).

W jakim terminie należy zawiadomić GIIF?

Nie ma jednego terminu, w którym należy zawiadomić GIIF. Jak to było wskazane przy poprzednim pytaniu są różne kategorie informacji, które raportuje się do GIIF. Dla nich obowiązują różne terminy.

Informacje o transakcjach ponadprogowych docelowo raportowane będą w terminie 7 dni od zdarzenia. W okresie przejściowym zachowany jest dotychczasowy termin.

Zawiadomienie o okolicznościach mogących wskazywać na podejrzenie (art.74) przekazuje się niezwłocznie. Zawiadomienie o przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub określone wartości majątkowe mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu przekazuje się niezwłocznie i możliwie przed wykonaniem transakcji (art.86 i art.90). Informacje o zawiadomieniach przekazanych w określonych sytuacjach przez instytucje obowiązane do prokuratury przekazywane mają być do GIIF po otrzymaniu przez taką instytucję postanowień prokuratora (art.89 ust.8). Jest jeszcze kategoria informacji (obejmuje też informacje o transakcjach) przekazywanych niezwłocznie na żądanie GIIF (art.76 ustawy).

Czy dokonując zawiadomienia do GIIF o podejrzeniu prania pieniędzy, biura rachunkowe (lub inna instytucja obowiązana) narażają się na udział w postępowaniu karnym przeciwko podejrzanej osobie (instytucji)? Czy przedsiębiorcy lub ich pracownicy mogą być wzywani w charakterze świadka, czy pozostaną dla przestępców anonimowi?

Kwestie te reguluje art.102 ustawy. Stanowi on, że „Generalny Inspektor udostępnia dane osobowe osób fizycznych dokonujących w imieniu instytucji obowiązanych zawiadomień, o których mowa w art. 74 i art. 86 ust. 1 wyłącznie na żądanie sądu lub prokuratora, gdy jest to konieczne w toku prowadzonego postępowania” oraz, że dane te „nie mogą być udostępniane innym podmiotom lub osobom, z wyjątkiem osób, o których mowa w art. 156 § 1 i 5 oraz art. 321 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, którym dane te mogą być udostępniane na zasadach określonych w tych przepisach”. Zasadniczo więc wprowadzona jest ochrona pracowników instytucji obowiązanych przed ujawnianiem ich danych osobowych. Natomiast – zgodnie z ww. przepisami – w określonych sytuacjach w toku postępowania karnego do danych tych odnoszą się reguły ochronne występujące w postępowaniu karnym a ich decydentem jest inny organ, np. prokurator.

Czy przekazując informacje o podejrzanych transakcjach swojego klienta nie naruszam ochrony danych osobowych?

Kwestie te reguluje art.96 ustawy. Stanowi on, że: „do ujawniania Generalnemu Inspektorowi informacji w trybie i zakresie przewidzianym ustawą nie stosuje się przepisów ograniczających udostępnianie informacji lub danych objętych tajemnicą, z wyjątkiem informacji niejawnych w rozumieniu przepisów o ochronie informacji niejawnych”.


Czy GIIF będzie uprzedzać o przeprowadzanych przez siebie kontrolach przedsiębiorców?

W związku z przeprowadzaniem kontroli zastosowanie mają przepisy: ustawy AML-owej jak również przepisy prawa przedsiębiorców zawartego w ustawie z 6 marca 2018 r. Art. 48 ust. 1 prawa przedsiębiorców stanowi się, że organ kontroli zawiadamia przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia. Możliwe jest wszczęcie kontroli bez dokonania zawiadomienia, ale są to sytuacje wyjątkowe, ściśle określone przepisami, np. gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia. Reguły te obowiązują także Generalnego Inspektora. W przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego czynności kontrolne Generalnego Inspektora niecierpiące zwłoki mogą być podejmowane także w dniach wolnych od pracy lub poza godzinami pracy kontrolowanej instytucji obowiązanej, po uprzednim poinformowaniu o tym osoby upoważnionej do reprezentowania kontrolowanej instytucji obowiązanej. Taki tryb zapewniają zapisy ustawy AML-owej. Organ nie może w nieskończoność prowadzić kontroli, czas jej trwania ograniczony jest przez przepis art. 55 prawa przedsiębiorców.

Jakie obowiązki ma kontrolowany?

Kwestie te wynikają z rozdziału 12 ustawy ALM-owej. Głównie należy na nie patrzeć przez pryzmat uprawnień, jakie ma zapewnione ustawowo kontrolujący. W szczególności ze względu na to, że kontroler jest uprawniony do swobodnego poruszania się w miejscach i pomieszczeniach objętych kontrolą, bez obowiązku uzyskania przepustki, oraz nie podlega rewizji osobistej, kontrolujący zapewnia mu dostęp do pomieszczeń, nieuzależnia poruszania się po instytucji obowiązanej od uzyskania jakiegoś dokumentu, czy też nie dopuszcza się przeprowadzenia rewizji osobistej kontrolującego. Zapewnia kontrolującym obecność osoby upoważnionej przez kontrolowaną instytucję obowiązaną.

Kontrolowana instytucja obowiązana ma obowiązek zapewnić kontrolerowi warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w szczególności przedstawić w wyznaczonym terminie żądane dokumenty i materiały, zapewnić terminowe udzielanie informacji, udostępnić w niezbędnym zakresie środki łączności, a także inne urządzenia techniczne, umożliwić sporządzanie kopii, filmowanie, fotografowanie, dokonywanie nagrań dźwiękowych oraz przedłożyć urzędowe tłumaczenia na język polski, sporządzonych w języku obcym dokumentów, mających znaczenie dla kontroli. Kontrolowany ma też swoje prawa, które określają jego role w trakcie kontroli, zostały one zapisany w prawie przedsiębiorców. 

Niektóre podmioty mogą nawet nie zdawać sobie sprawy, że należą do jednej z kategorii instytucji obowiązanych (np. biuro, które ma tylko jednego klienta dla którego prowadzi księgę rachunkową, albo przedsiębiorca przyjmujący wpłaty gotówkowe od klientów – osób fizycznych). Czy taka jednostka może być ukarana za same braki formalne takie jak nieposiadanie procedury, brak szkoleń pracowników, czy wyznaczenia osoby odpowiedzialnej?

Nie wyobrażam sobie sytuacji, że podmiot prowadzący działalność gospodarczą „nie zdaje sobie sprawy” że jest instytucją obowiązaną. Przedsiębiorcy stanowią raczej grupę osób dobrze rozeznanych w przepisach prawa, mających wpływ na ich działalność. Ignorantia iuris nocet – to nie jest nic szczególnego. Niezależnie od tego Generalny Inspektor w miarę możliwości informuje i propaguje informacje o obowiązkach wynikających z ustawy AML. Należy także pamiętać, że reguły określone IV Dyrektywą były już znane w 2015 roku a nowa ustawa, jako implementująca, nie mogła od nich odbiegać. Stąd też podmioty obowiązane, świadomość dostosowania się do przepisów miały już przeszło dwuletnią. Jeżeli są to nowotworzone podmioty jako instytucje obowiązane, to w „pakiecie startowym” powinny także umieścić obowiązki wynikające z ustawy AML-owej. W przypadku gdy jednak przedsiębiorca nie wypełnia obowiązków wynikających z ustawy naraża się oczywiście na kary. Tak samo jak na kary naraża się przedsiębiorca, który nie płaci należnego podatku (nawet jeśli „nie zdawał sobie sprawy” z tego, że jest płatnikiem tego podatku). W wątpliwych sytuacjach zawsze jest możliwość dochodzenia swojej racji przez sądem. Chcemy także wznowić cykl spotkań określanych jako „Poniedziałki z Generalnym Inspektorem” aby propagować wiedzę na temat trudnej problematyki związanej z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Czy od kar nałożonych przez GIIF można się odwołać? Czy podlegają one kontroli sądu?

Przy nakładaniu kar stosuje się przepisy KPA. Organem pierwszej  instancji jest Generalny Inspektor Informacji Finansowej, który wydaje decyzje w pierwszej instancji. Na taką decyzje służy odwołanie do organu drugiej instancji, którym jest Minister Finansów. Decyzja wydana przez Ministra Finansów jest decyzją ostateczną w postępowaniu administracyjnym. Na tą decyzję można złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Rozstrzygniecie wydane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny można zaskarżyć do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przy wydawaniu decyzji administracyjnej GIIF zobowiązany jest badać szereg ustawowo określonych przesłanek wpływających na wysokość kary, m.in. wagę naruszenia i czas jego trwania, możliwości finansowe instytucji obowiązanej, stopień współpracy z organami właściwymi w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.  Dlatego każda sprawa badana jest indywidualnie. Strona ma zapewniony czynny udział w postępowaniu na każdym jego etapie oraz prawo do zaskarżenia wydanych rozstrzygnięć do sądu administracyjnego.

Podsumowując i dziękując za możliwość wypowiedzenia się, chciałem stwierdzić, że zdaję sobie sprawę z tego, że materia prawna związana z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu jest trudna i skomplikowana. Odnosi się ona do wielu kwestii związanych z narażaniem systemów finansowych i gospodarczych, reprezentowanych w szczególności przez podmioty zaufania publicznego, na wykorzystywanie ich na potrzeby legalizowania środków pochodzących z przestępczej działalności bądź też takiej działalności dedykowanych. Niemniej wspólny wysiłek zarówno organu w postaci Generalnego Inspektora, zapisy ustawy, jak i aktywność instytucji obowiązanych powinien przyczynić się znacząco do poprawy bezpieczeństwa w kraju, jak i w skali międzynarodowej. Mając to na uwadze rozbudowuje się także osobowo i zadaniowo jednostka obsługująca Generalnego Inspektora w Ministerstwie Finansów. Zapraszamy więc do pracy w ramach konkursów ogłaszanych w Departamencie Informacji Finansowej.

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR
Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie - zapraszamy do subskrybcji naszego newslettera
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code

    © Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

    Podatek PIT - część 2
    certificate
    Jak zdobyć Certyfikat:
    • Czytaj artykuły
    • Rozwiązuj testy
    • Zdobądź certyfikat
    1/10
    Zeznanie PIT-37 za 2022 r. można złożyć w terminie do:
    30 kwietnia 2023 r. (niedziela)
    2 maja 2023 r. (wtorek)
    4 maja 2023 r. (czwartek)
    29 kwietnia 2023 r. (sobota)
    Następne
    Księgowość
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Składka zdrowotna przedsiębiorców - czy wróci ryczałt? Czy jeszcze w 2024 roku nastąpią zmiany?

    O przywrócenie ryczałtowej składki zdrowotnej dla przedsiębiorców (wg zasad sprzed Polskiego Ładu) apelują zarówno sami przedsiębiorcy, ich stowarzyszenia, a także Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców. Rzecznik MŚP proponuje, by koszty związane z przywróceniem poprzednich zasad rozliczania składki zdrowotnej przez przedsiębiorców częściowo pokryć przez ograniczenie beneficjentów tzw. wakacji od ZUS.

    Czy 13 i 14 emerytura wlicza się do dochodu osoby niepełnosprawnej?

    Czy 13 i 14 emerytura wlicza się do dochodu osoby niepełnosprawnej, ustalanego na potrzeby skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej?

    Będzie nowelizacja Ordynacji podatkowej. Ministerstwo pracuje nad projektem. Podatnicy zyskają.

    Oprocentowanie nadpłaty, powstałej w wyniku orzeczenia TSUE będzie przysługiwać za cały okres, aż do jej zwrotu. Podobnie będzie z nadpłatami powstałymi wskutek wyroków TK.

    Stawki VAT 2024 - zmiany w stawkach obniżonych od 1 kwietnia

    Stawki VAT od 1 kwietnia 2024 roku ulegną zmianie. Pojawi się nowa lista towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku do wysokości 8 proc. Stawka obniżona obejmie m.in. usługi kosmetyczne, manicure i pedicure.

    Fundacja rodzinna - podatkowe konsekwencje zbycia udziałów

    Otaczające nas środowisko prawno-ekonomiczne dynamiczne oddziałuje na wszystkich, dlatego wśród pojawiających się pytań coraz częstszymi są te odnoszące się do fundacji rodzinnej, która zapewnia kuszące preferencje podatkowe.

    Składka zdrowotna 2024. Min. Leszczyna: będą zmiany ale powrót do zasad sprzed Polskiego Ładu zbyt kosztowny

    Jeszcze w bieżącym tygodniu minister zdrowia razem z ministrem finansów przedstawią premierowi Tuskowi propozycje zmian w składce zdrowotnej dla przedsiębiorców. Taką informację przekazała 18 marca 2024 r. minister zdrowia Izabela Leszczyna.

    Zmiany w akcyzie od 2025 roku - opodatkowanie saszetek nikotynowych

    Ministerstwo Finansów chce zmienić od 2025 roku przepisy ustawy o podatku akcyzowym w zakresie saszetek nikotynowych. W komunikacie z 18 marca 2024 r. MF przedstawiło propozycje zmian. Resort zaprasza zainteresowanych tymi zmianami na spotkanie w celu uzgodnienia treści tej nowelizacji.

    "Nie stać nas na cztery dni pracy". Jednak skrócenie czasu pracy może ograniczyć zwolnienia

    "Skrócenie czasu pracy, np. do czterech dni w tygodniu nie zostanie zrównoważone przez wzrost zatrudnienia. Produkcja krajowa zmniejszy się, a wraz z nią zmniejszą się dochody ludności" – mówi Jeremi Mordasewicz, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan.

    Wymiana walut w firmie. Jak to robić z korzyścią dla biznesu?

    Wymiana walut? Pierwsze skojarzenia to zagraniczne wakacje czy kredyt we frankach. Patrząc jednak na oficjalne statystyki wymiany handlowej to firmy operują dziś w wielu walutach. Tym bardziej, że coraz więcej firm prowadzi ekspansję zagraniczną, wychodząc na nowe rynki.

    Zmiany w rachunkowości od 2025 roku. Oprócz JPK KR (księgi rachunkowe) będzie JPK ST (środki trwałe)

    Od 1 stycznia 2025 roku podatnicy objęci podatkiem CIT (osoby prawne) będą mieli obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w formie elektronicznej i wysyłania ich w tej formie do urzędu skarbowego (tzw. JPK CIT). Aktualnie Ministerstwo Finansów konsultuje struktury logiczne pliku JPK_KR_PD oraz pliku  JPK_ST, a także przygotowuje zmianę projektu rozporządzenia wykonawczego w sprawie dodatkowych danych dołączanych do przekazywanych ksiąg.

    REKLAMA