Decyzja podatkowa, Przedawnienie zobowiązań podatkowych

Zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej zobowiązanie podatkowe przedawnia się (co do zasady) z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. To podstawowa zasada prawa podatkowego, która zapewnia podatnikowi ochronę jego praw nabytych oraz gwarancję tzw. stanów zastanych. Organy podatkowe próbują podważyć tę zasadę odwołując się (perzy określaniu biegu terminów przedawnienia) do ustawy antycovidowej (ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych).

Zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką przymusową powinny ulegać przedawnieniu, a termin przedawnienia tych zobowiązań liczy się na zasadach ogólnych. Po upływie terminu przedawnienia danego zobowiązania podatkowego, podatnik może podjąć działania w celu wykreślenia hipoteki przymusowej.

Niekorzystne dla obywateli zmiany co do przedawniania karalności, przerzucenia ciężaru dowodu na oskarżonego, zaostrzenia kar – takie m.in. propozycje zmian w kodeksie karnym skarbowym (kks) krytycznie ocenia Rzecznik Praw Obywatelskich. Mogą one wzbudzać szczególne obawy podatników wobec skomplikowanych przepisów podatkowych „Polskiego Ładu", których wykładnia nastręcza wątpliwości nawet organom podatkowym. W opinii dla resortu sprawiedliwości RPO wyraża nadzieję na uwzględnienie swych uwag w dalszych pracach legislacyjnych.

Mimo, jak się wydaje, utrwalonej linii orzeczniczej sądów, zgodnie z którą prawo do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe ulega przedawnieniu po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym postanowienie spadkowe stało się prawomocne, organy podatkowe nadal nie dają za wygraną i mają odmienne zdanie w tej kwestii.

Rygor natychmiastowej wykonalności w celu zabezpieczenia zobowiązania podatkowego. Wydane przeciw spółce postanowienie o rygorze natychmiastowej wykonalności upadło, bo wydał je niewłaściwy organ.

Nadwyżka VAT naliczonego nad należnym a przedawnienie. Na jakich zasadach i w jakim terminie ulega przedawnieniu nadwyżka podatku (VAT) naliczonego nad należnym przenoszona na następne okresy rozliczeniowe? Na to pytanie odpowiedział Naczelny Sąd Administracyjny.

Wniosek o sprostowanie decyzji podatkowej. Ustawodawca przewidział, że nawet w oficjalnych dokumentach i decyzjach mogą pojawić się błędy. Instytucją, która ma pomagać podatnikom w takich trudnych sytuacjach, jest możliwość sprostowania decyzji podatkowej. Jak złożyć wniosek o sprostowanie decyzji podatkowej? Na jakich podstawach prawnych oprzeć wniosek? Jaki termin obowiązuje podatników oraz na jakie warunki należy zwrócić uwagę?

Odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych i opłata prolongacyjna. Jak liczyć odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych? Jak obliczać wysokość opłaty prolongacyjnej?

Odwołanie od decyzji podatkowej. Jedną z kluczowych zasad postępowania administracyjnego jest zasada dwuinstancyjności, wyrażona wprost w art. 15 k.p.a., gdzie ustawodawca stwierdził, że postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przechodząc na grunt przepisów stricte podatkowych, w art. 220 Ordynacji podatkowej ustawodawca potwierdził, że od decyzji organu podatkowego (decyzja pierwszej instancji) służy odwołanie. Istota tego rozwiązania polega na możliwości skorzystania z dwukrotnego rozpatrzenia tej samej sprawy i wydania rozstrzygnięcia przez dwa różne organy. Wiedząc o tym uprawnieniu strona, która nie zgadza się z treścią wydanej wobec niej decyzji podatkowej, może więc wnieść odwołanie. Jak prawidłowo przygotować taki dokument? Na co zwrócić uwagę? Gdzie szukać informacji oraz wskazówek?

Od kilku lat widoczna jest naganna praktyka organów podatkowych masowego, „profilaktycznego” wszczynania postępowań karnoskarbowych wszędzie tam, gdzie istnieje ryzyko przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jak oceniają to sądy administracyjne?

Zawieszanie biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Podatnicy skarżą się, że skarbówka wszczyna postępowania karne skarbowe tylko po to, aby zawieszać bieg przedawnienia zobowiązań podatkowych. Skutkiem jest niepewność podatników, czy ich zobowiązanie podatkowe wygasło. Konstytucyjności tych przepisów Ordynacji podatkowej wciąż nie rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny, choć RPO złożył wniosek w tej sprawie już w 2014 r. Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje do ministra finansów o działania w celu ich usunięcia.

Zasady przechowywania dokumentacji podatkowej. Wszelkie dokumenty konieczne do rozliczenia podatku należy przetrzymywać przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jego płatności. Po tym okresie dokumentację można zniszczyć. Pierwszego stycznia 2021 upływa termin konieczności archiwizacji części dokumentów, co pozwala na ich zniszczenie. Istnieje jednak szereg przypadków, w których termin konieczności przechowywania dokumentacji podatkowej wydłuża się. Warto się z nimi zapoznać, zanim dokona się rewizji archiwum swojego przedsiębiorstwa.

Podatnik złożył odwołanie od decyzji podatkowej, powołując się na COVID-ową specustawę, zgodnie z którą na czas trwania stanu epidemii nie biegną żadne terminy przewidziane przepisami prawa administracyjnego. I wygrał.

Organy podatkowe nie mają uprawnienia do swobodnego i niczym nieograniczonego wszczynania postępowań karnych skarbowych, jedynie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. To teza zaprezentowana przez NSA w dwóch wyrokach z lipca 2020 roku.

W zależności od tego, co podatnik zrobi z zyskiem, okres przedawnienia zobowiązań podatkowych skróci się lub przeciwnie ‒ wydłuży. Co więcej, może ono nawet nigdy nie nastąpić. Taki może być skutek nowych przepisów o tzw. estońskim CIT, czyli ryczałcie od dochodów spółek kapitałowych. Projekt zakłada bowiem nie tylko nowe zasady rozliczania się z fiskusem przez firmy o przychodzie nieprzekraczającym 50 mln zł, lecz także specyficzną zasadę przedawniania zobowiązań podatkowych.

30 lipca 2020 r. sąd zanegował dotychczasowe praktyki administracji skarbowej w kontekście wszczynania postępowań karnych skarbowych na krótko przed upływem terminu przedawnienia.

Naczelny Sąd Administracyjny ma rozpoznać dwie skargi kasacyjne wniesione w związku ze sprawami, w których równolegle do prowadzonego postępowania podatkowego wszczęto postępowanie karne skarbowe, a w konsekwencji tego powiadomiono podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 1 pkt 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900, ze zm.).

W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich przepisy, które służą do wszczynania postępowań karnoskarbowych w celu zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego są niezgodne z Konstytucją. RPO przyłączył się do kolejnej skargi konstytucyjnej obywatela dotkniętego tymi przepisami Ordynacji podatkowej. Jeszcze w 2014 r. Rzecznik zaskarżył je do Trybunału Konstytucyjnego, wnosząc o stwierdzenie ich niekonstytucyjności, bp przepisy te powodują niepewność obywateli, którzy nie wiedzą, czy ich zobowiązania podatkowe wygasły.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchylił decyzję organu podatkowego, określającą podatnikowi wysokość zobowiązania akcyzowego, bo organ ten nie uwzględnił przy jej wydawaniu dowodów przedstawionych przez podatnika. Uznał tym samym, że organy podatkowe nie mogą opierać niekorzystnych dla podatników decyzji jedynie na urzędowych dokumentach, jednocześnie nie dopuszczając dowodów przeciwnych.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich zasada demokratycznego państwa prawnego (określona w art. 2 Konstytucji RP) wymaga, aby zawieszenie biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego miało swoje uzasadnienie w stanie faktycznym. Chodzi o to, aby odmiennie traktować podatników, którzy nie popełnili czynu zabronionego oraz tych, którzy takiego czynu się dopuścili. Niezgodne z Konstytucją (wg opinii RPO) są przepisy Ordynacji podatkowej, służące do wszczynania postępowań karnoskarbowych w celu zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Taki jest wniosek Rzecznika do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie skargi konstytucyjnej obywatela dotkniętego tymi przepisami. Już w 2014 r. RPO zaskarżył te przepisy do TK, wnosząc o stwierdzenie ich niekonstytucyjności - dotąd TK nie wydał orzeczenia w tej sprawie. RPO uważa, że przepisy te skutkują niepewnością obywateli, którzy nie wiedzą, czy ich zobowiązania podatkowe wygasły.

Czas trwania terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego może zostać wydłużony na skutek zawieszenia lub przerwania biegu terminu przedawnienia. Przy czym, różnicą są nie tylko przesłanki powodujące powstanie tych sytuacji, ale także sposób liczenia terminu po ich ustąpieniu.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że pracownicy urzędów skarbowych nadużywają prawa i instrumentalnie traktują przepisy o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia wskutek wszczęcia postępowania karnego skarbowego.

Organ podatkowy nie wyda zaświadczenia o upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, w przypadku gdy nie ma wiedzy, by przedawnienie nastąpiło.

Nieświadomy swoich praw podatnik, który otrzymuje decyzję w postępowaniu podatkowym traktuje ją jak wyrok. A zgodnie z przepisami ma możliwość odwołania się od decyzji krzywdzącej lub niezgodnej z prawem.

To na organie podatkowym spoczywa obowiązek dochowania wszelkiej staranności w zawiadomieniu obywatela o toczącym się postępowaniu, zaś brak takiego działania nie może obciążać nikogo poza organem.