Luka podatkowa w VAT, Przestępstwa karuzelowe w VAT

Zgodnie z danymi Ministerstwa Finansów, w pierwszych dziewięciu miesiącach br. w toku kontroli podatkowych i celno-skarbowych wykryto 127,5 tys. fikcyjnych faktur, czyli o ok. 9% mniej niż w analogicznym okresie ub.r. Z kolei ich wartość netto wyniosła 5,6 mld zł. To spadek rdr. o 49,5% rdr. W ocenie resortu, wprowadzone w ostatnich latach zmiany w prawie podatkowym i skuteczne działania KAS, w tym prowadzące do zlikwidowania wielu tzw. fabryk faktur, zniechęcają do popełnienia przestępstw VAT-owskich. Do tego wg szacunków resortu, dzięki lepszemu przestrzeganiu przez podatników obowiązujących regulacji, poprawa dochodów z VAT wyniosła w ub.r. 14,3 mld zł. Opinie ekspertów komentujących ww. dane są jednak podzielone. Niektórzy uważają, że nowe narzędzia fiskusa i ostrzejsze przepisy karne faktycznie spełniły rolę prewencyjną. Ale nie brak też komentarzy, że tzw. fabryki faktur to często uczciwi przedsiębiorcy, którzy są karani za to, że np. nie ze swojej winny wplątali się w podejrzane transakcje.

Na karę grzywny w wysokości 60 tys. została skazana Marcelina Zawadzka (wyraziła PAP zgodę na podanie nazwiska i pokazanie wizerunku), prezenterka telewizyjna i była Miss Polonia. Taki wyrok w sprawie karuzeli VAT-owskiej ogłosiła 11 maja 2022 r. sędzia Sądu Okręgowego w Kaliszu Katarzyna Maciaszek. Zdaniem obrońców wyrok jest "niezwykle krzywdzący".

Luka w VAT. W perspektywie 2-3 lat chcemy obniżyć lukę VAT do poziomu, jaki jest we Francji, czyli ok. 5 proc. - powiedział 5 października 2021 r. wiceminister finansów Jan Sarnowski. Dodał, że dziś wynosi ona ok. 8,5 proc.

Luka VAT. Podmioty wyłudzające VAT są na uprzywilejowanej pozycji finansowej. Unikając płacenia podatku mają możliwości dumpingu cenowego, a co za tym idzie zwiększają swoją siłę przetargową. Tym samym uczciwi przedsiębiorcy i firmy są wypychane z rynku przez podmioty nieuczciwe.

Skuteczne działania legislacyjne państw członkowskich mające na celu wyeliminowanie oszustw podatkowych okazują się być (w świetle orzecznictwa TSUE) sprzeczne z prawem wspólnotowym – pisze profesor Witold Modzelewski. Najlepszym tego przykładem jest wyrok z 9 września 2021 r., który na podstawie jakiś mętnych wywodów uzasadnia pogląd, że wprowadzenie w Polsce w 2016 roku granicznej płatności podatnika z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów w celu eliminacji oszustw na rynku paliwowym, jest sprzeczny z prawem unijnym.

Polski Ład - gospodarka. Propozycje zaprezentowane przez koalicję rządzącą w ramach tzw. Polskiego Ładu w krótkim horyzoncie będą miały pozytywny wpływ na gospodarkę, ale nie rozwiążą wielu strukturalnych problemów – ocenia wiceprezes, dyrektor naukowy ds. polityki fiskalnej CASE, Grzegorz Poniatowski. Jego zdaniem, jeżeli wszystkie proponowane zmiany zostaną wdrożone, konsolidacja fiskalna od 2023 r. jest mało prawdopodobna.

Zwalczanie luki VAT. Dane pokazują, że luka VAT w Polsce sukcesywnie się zmniejsza, ale w walce o uszczelnianie systemu nierzadko rykoszetem dostaje też uczciwy biznes. Jedną z głośnych medialnie spraw jest przypadek gliwickiej spółki Marketing, której urząd skarbowy od dwóch lat wstrzymuje zwrot podatku VAT na kwotę blisko 17 mln zł, choć kolejne postępowania nie wykazały żadnych nieprawidłowości. W efekcie firma zaczęła mieć problemy z płynnością finansową i musiała wstrzymać działalność, a w tej chwili jest już na skraju bankructwa. Podobne sprawy dość często trafiają do Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Odmowa zwrotu VAT. Organ podatkowy powinien jednoznacznie wyrazić, czy podstawą do odmowy prawa do odliczenia VAT i jego zwrotu było operowanie przez nią pustymi fakturami, czy też jej uczestnictwo w karuzeli VAT - tak uznał WSA w Łodzi.

Odmowa zwrotu VAT. Przedsiębiorca prowadzi swoją działalność, dokonuje dostaw, w ramach których w przypadku wystąpienia nadpłaty w podatku od towarów i usług, zgodnie z prawem, standardowo, występuje o jego zwrot w 60-dniowym terminie. Ale gdy organy skarbowe powezmą podejrzenie, iż jego dostawy mogły mieć jakiś związek z szerszą karuzelą VAT, automatycznie, bez udowodnienia winy, wstrzymują, a następnie odmawiają mu prawa do zwrotu VAT. To nagminna praktyka fiskusa, której ostatnio sprzeciwił się głos orzecznictwa. Jak bowiem podkreślił sąd w Białymstoku, zarzucając firmie oszustwo, „Organ powinien rozważyć, czy jest w stanie wskazać dowody na świadomy udział skarżącej w nielegalnym procederze” (wyrok z 7 października 2020 r., sygn. I SA/Bk 399/20).

Dowód na świadomość przedsiębiorcy co do uczestnictwa w karuzeli VAT, w postaci korespondencji e-mail zawierającej opis trasy samochodu dostawczego, nie jest wystarczający. Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku.

Z powodu recesji wywołanej koronawirusem SARS-CoV-2, wywołującym chorobę COVID-19, tegoroczna luka VAT w Polsce może wzrosnąć o około 4,9 pp. w stosunku do 2019 r., czyli do 14,5 proc. wartości teoretycznych zobowiązań - uważa Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych (CASE). Jest za wcześnie, by mówić o wielkości luki VAT za ten rok, chociaż po lockdownie obserwujemy dynamiczną odbudowę dochodów z tego podatku - tak minister finansów Tadeusz Kościński skomentował szacunki CASE.

Organ podatkowy uznał, że firma brała udział w karuzeli VAT i zakwestionował wiele działań przedsiębiorcy. Pośród zarzutów mających uzasadnić odmowę prawa do odliczenia VAT znalazł się również taki, że nie dochował on należytej staranności przy przeprowadzaniu transakcji, bo nie poddał swojego dostawcy weryfikacji, uznając go za wiarygodnego na podstawie wieloletniej współpracy. Jak podsumował to Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu: „Stwierdzenie takie jest oczywiście sprzeczne z logiką, doświadczeniem życiowym i realiami funkcjonowania obrotu gospodarczego” (wyrok z 17 marca 2020 r., sygn. akt I SA/Wr 768/19).

Przedsiębiorca złożył w urzędzie skarbowym wniosek o umorzenie zaległości podatkowych. Naczelnik urzędu skarbowego obciążył go tym zobowiązaniem za udział w karuzeli VAT. Przedsiębiorca tłumaczył, że nie jest przestępcą, a o tym, że jest ogniwem łańcucha oszustwa podatkowego, nie wiedział. Jak zakończyła się ta historia?

Jesteśmy w fazie zmiany biegów, która pozwoli jeszcze bardziej poprawić ściągalność VAT w dziedzinach takich jak np. nielegalna sprzedaż w internecie - powiedział w rozmowie z PAP wiceminister finansów Leszek Skiba. Zdaniem wiceministra e-faktura - to instrument, który z jednej strony ułatwi przedsiębiorcom działanie, bo faktury będą gromadzone w chmurze. Z drugiej - szybciej dotrą do nich urzędnicy skarbowi. "Pliki JPK są wysyłane 25 dnia każdego miesiąca, a w nowym e-systemie faktury byłyby dostępne on-line" - przekonywał.

Całkowita wartość szarej strefy w Polsce wyniosła 10,8% PKB, czyli 229 mld PLN, w 2018 r. Gotówkowa szara strefa stanowiła 9,9% PKB, a resztę (0,9% PKB) stanowiła niemonetarna szara strefa (związana przede wszystkim z produkcją gospodarstw domowych na własny użytek). Straty dla finansów publicznych z tytułu gotówkowej szarej strefy szacowane, w postaci utraconych dochodów z VAT oraz z podatków dochodowych od działalności gospodarczej, szacowane są na 38,4 - 48,8 mld PLN (1,82% - 2,31% PKB w 2018 r.). Tak wynika z badań przeprowadzonych przez EY Polska.

Można jeszcze zmniejszyć lukę w VAT - mówi w wywiadzie dla PAP minister finansów Tadeusz Kościński. W jego ocenie ustalenie daty brexitu to pozytywna wiadomość dla biznesu, skończy się bowiem okres niepewności.

16 października 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie Glenkore Agriculture Hungary Kft. C-189/18, który może się okazać dla wielu podatników pomocny w prowadzonych postępowaniach podatkowych oraz stanowić dobrą przesłankę do wzruszania sprawy na etapie decyzji ostatecznej. Wyrok powinien zmienić podejście organów podatkowych do możliwości przytaczania bezrefleksyjnie decyzji wymiarowych wobec innych podatników w ramach prowadzonych postępowań.

Przedsiębiorcy, którym zostały postawione zarzuty udziału w karuzeli VAT często zaskoczeni argumentują: wszystko było w porządku, kontrahent został przeze mnie zweryfikowany, sprawdziłem go w VIESie, był czynnym podatnikiem, towar przyjechał, został rozładowany u mnie w magazynie, sprawdzony, czasami nawet dla pewności znaczyliśmy towar i nigdy nie zauważyłem, żeby przyjechała do mnie ta sama partia. Czy mogę być uczestnikiem karuzeli i nie wiedzieć o tym?

Szef Krajowej Administracji Skarbowej Piotr Walczak powiedział, że aspiracją Krajowej Administracji Skarbowej jest zmniejszenie luki VAT-owskiej o kilka kolejnych punktów procentowych, aby była mniej więcej taka, jak w krajach skandynawskich.

Zdaniem prof. Dominika Gajewskiego, dyrektora Centrum Analiz i Studiów Podatkowych z SGH, technologię blockchain można wykorzystać do większego uszczelnienia luki w VAT. Profesor Gajewski zauważył też, że od 1 stycznia 2019 r. roku uregulowano kompleksowo opodatkowanie (na gruncie podatków dochodowych i PCC) obrotu kryptowalutami.

Zostanie utworzona jedna elektroniczna baza podatników VAT - takie rozwiązanie zakłada najnowsza nowelizacja ustawy o VAT. Nowe regulacje mają przyczynić się do dalszego uszczelnienia systemu podatku VAT oraz zminimalizować ryzyko nieświadomego udziału w karuzelach podatkowych. Nowela wchodzi w życie 1 września 2019 r.

Ministerstwo Finansów będzie ostrzegało (w formie zwykłych listów) firmy zagrożone nieświadomym udziałem w karuzeli VAT - zapowiedział 7 maja 2019 r. wiceminister finansów, zastępca szefa Krajowej Administracji Skarbowej Paweł Cybulski. "Przewidujemy, że w ciągu kilku tygodni przedsiębiorcy powinni zacząć otrzymywać takie informacje" - wyjaśnił Cybulski.

W Sejmie trwają prace nad wprowadzeniem długo oczekiwanego wykazu czynnych podatników VAT – tzw. białej listy podatników VAT. W dniu 11 kwietnia 2019 r. odbyło się drugie czytanie projektu nowelizacji ustawy o VAT, która miała obowiązywać już od połowy ubiegłego roku. Sam projekt nowelizacji pojawił się 20 września 2017 roku i od tamtego czasu uległ niewielkim modyfikacjom.

Wyłudzanie VAT z budżetu państwa na masową skalę stało się niemal niemożliwe - mówił 15 marca 2019 r. w Sejmie wiceminister finansów Filip Świtała. Poinformował, że zgodnie z szacunkami MF 2018 rok zamknął się luką w VAT w wysokości - 1,1 proc. PKB.

Dyrektor ds. podatków pośrednich i administracji podatkowej w Komisji Europejskiej Maria Teresa Fabregas powiedziała 19 lutego 2019 r., że KE widzi i docenia starania Polski w zakresie redukcji tzw. luki w VAT. Jej zdaniem polskie doświadczenia mogą pomóc innym krajom UE w podjęciu właściwych działań w walce z oszustwami podatkowymi.