Prawo restrukturyzacyjne, Upadłość

Gdy dochodzi do niewypłacalności przedsiębiorca jest zobowiązany do złożenia, w terminie trzydziestu dni od jej powstania, wniosku o ogłoszenie upadłości. W przypadku niedochowania terminu grozi odpowiedzialność cywilna i karna oraz zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeśli majątek przedsiębiorcy nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania. I z powodu ubóstwa nie są wyciągane żadne konsekwencje. Natomiast za zatajenie lub wyprowadzenie majątku w takiej sytuacji można być pozbawionym wolności nawet na trzy lata.

Pensje, emerytury, renty czy stypendia spływają zwykle na nasze rachunki w bankach, gdzie przechowujemy także oszczędności na lokatach lub kontach. Czy w razie upadłości banku pieniądze przepadają bezpowrotnie? Na szczęście nie. Nad pokrzywdzonymi czuwa bowiem Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG).

Zanegowanie możliwości dochodzenia przez banki wynagrodzenia za korzystanie z kapitału prowadziłoby do istotnego zachwiania stabilności rynku finansowego, a w wysoce prawdopodobnym scenariuszu – w efekcie nawet do jego załamania – uważa przewodniczący KNF Jacek Jastrzębski. Podał, że jednorazowy koszt dla banków niekorzystnego rozstrzygnięcia TSUE (pierwsza rozprawa w tej sprawie ma się odbyć 12 października 2022 r.) wyniósłby łącznie ok. 100 mld zł.

W 2024 roku – wraz z implementacją przez Polskę unijnej dyrektywy drugiej szansy – wejdą w życie kolejne zmiany w prawie restrukturyzacyjnym. – Nie będzie to rewolucja w naszym systemie, ale podkreślenie polityki drugiej szansy dla firm w trudnej sytuacji ekonomicznej – ocenia radca prawny Bartosz Sierakowski. W procesie restrukturyzacji pojawi się konieczność przeprowadzenia tzw. testu zaspokojenia, czyli prognozy możliwych wariantów zaspokojenia wierzycieli. To oznacza nowe obowiązki dla doradców restrukturyzacyjnych i prawdopodobnie wzrost kosztów całej procedury.

W przypadku ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy, pracownicy stają się jego wierzycielami. Są zaspokajani w pierwszej kolejności z masy upadłości, szczególnie w zakresie zaległych pensji. Nie muszą zgłaszać swoich roszczeń syndykowi. Należności wynikające ze stosunku pracy są umieszczane na liście wierzytelności z urzędu. Sąd upadłościowy uznaje je m.in. na podstawie listy płac i obecności. Jednak pracownik może nie mieć pewności, czy dokumenty były prowadzone w prawidłowy sposób i czy sąd w ogóle nimi dysponuje. W celu weryfikacji, czy upadły ujął wierzytelności w prawidłowej wysokości, zatrudniony ma prawo sam wystąpić z roszczeniem. Jeśli pracodawca jest niewypłacalny, to należność zostanie uregulowana ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W określonych przypadkach pracownikowi przysługuje też odszkodowanie oraz odprawa.

W 2021 roku było w Polsce prawie 1650 zawiadomień o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Choć sądy rejonowe posiadają niepełne dane, to eksperci nie mają wątpliwości co do skali jego upowszechnienia. Uważają, że było mniej sformalizowane niż obecnie znowelizowane postępowanie o zatwierdzenie układu. Nowelizacja weszła w życie 1 grudnia 2021 roku wraz z Krajowym Rejestrem Zadłużonych. I dzięki niej wierzyciele zyskują na transparentności działań. Fakt, że w ub.r. nastąpił spadek liczby pozostałych postępowań, pozwala przewidywać, iż w tym roku najpopularniejsze będzie zmodyfikowane postępowanie o zatwierdzeniu układu, zapewniające ochronę przedsiębiorcy w trakcje trwania procedur. Eksperci prognozują również, że zdecydowanie więcej firm przejdzie restrukturyzację w związku z trwającą wojną w Ukrainie.

Czym jest restrukturyzacja? Jakie są przesłanki i rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego? Na czym polega to postępowanie i czym skutkuje jego otwarcie? Prawne aspekty restrukturyzacji omawia Aneta Frydrych, Aplikant radcowski z Lubasz i Wspólnicy – Kancelarii Radców Prawnych sp.k.

Upadłości i restrukturyzacje firm. W pierwszej połowie 2021 r. sądy ogłosiły upadłość wobec 201 firm. 36 proc. z nich było notowanych w Krajowym Rejestrze Długów już rok przed ogłoszeniem upadłości przez sąd, a w dniu bankructwa 58 proc. Znacznie większa liczba przedsiębiorstw została objęta postępowaniem restrukturyzacyjnym - aż 1064.

Restrukturyzacja. Dane z sądów pokazują, że w 2020 r. nastąpił dwucyfrowy spadek składanych wniosków o restrukturyzację. Dlaczego przedsiębiorcy składają mniej wniosków o restrukturyzację?

Jak członkowie zarządu odpowiadają za niewypłacalną spółkę? Zarząd niewypłacalnej spółki ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli tego nie zrobi w odpowiednim terminie, członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność cywilną i karną.

Postępowania restrukturyzacyjne. W 2020 roku bardzo dynamicznie wzrosła ilość postępowań restrukturyzacyjnych otwieranych przez polskich przedsiębiorców. Jakie branże najczęściej sięgają po narzędzia restrukturyzacyjne?

24 czerwca 2020 r. weszła w życie nowa procedura restrukturyzacyjna, dzięki której przedsiębiorcy mogą dokonać sprawnego obniżenia lub zmniejszenia wysokości długów bez znaczącej ingerencji sądu. Postępowanie ma być dzięki temu przeprowadzone szybciej, sprawniej oraz zapewniając przedsiębiorcom większą ochronę. Ustawodawca określił, że możliwość skorzystania z uproszczonego postępowania została ograniczona do dnia 30 czerwca 2021 r.

Przedsiębiorcy będący w kłopotach finansowych zbyt późno otwierają postępowania restrukturyzacyjne. Głównym powodem jest obawa o reakcje wierzycieli i szeroko rozumianego otoczenia. Tymczasem obowiązujące prawo restrukturyzacyjne daje im bardzo użyteczne narzędzia pomagające w negocjacjach z wierzycielami.

Widmo niewypłacalności i konieczności zamknięcia firmy w dobie pandemii koronawirusa zagląda w oczy coraz większej liczbie przedsiębiorców, którzy często podejmują skazane na niepowodzenie próby ratowania swojego przedsiębiorstwa za wszelką cenę. Niejednokrotnie skutkuje to jedynie pogorszeniem sytuacji. Warto rozważyć, czy przewidziane przez prawo postępowania – restrukturyzacyjne i upadłościowe nie są lepszym rozwiązaniem niż popadnięcie w długi, które mogą się za przedsiębiorcą ciągnąć latami.

W pierwszej połowie 2020 roku polskie sądy ogłosiły upadłość wobec 286 firm; bankruci narazili na straty 547 wierzycieli, zalegając im ponad 50 mln zł - wynika z danych Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej. Największym wierzycielem jest sektor budowlany.

Przyjęta 4 czerwca przez Sejm RP tarcza antykryzysowa 4.0 miała być uzupełnieniem poprzednich rozwiązań wprowadzanych przez rząd w ramach walki ze skutkami pandemii wirusa COVID-19. Zmianie uległo wiele przepisów i rozwiązań mających na celu ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej podmiotom rynkowym, notującym straty spowodowane kilkumiesięcznym zamknięciem gospodarki. Jednym z elementów tarczy antykryzysowej 4.0 było wprowadzanie uproszonego postępowania restrukturyzacyjnego, umożliwiającego nawiązanie negocjacji dłużnika z wierzycielem, bez konieczności wszczynania postępowania sądowego, w celu skrócenia postępowania (wg zapisów czas na zawarcie układu dłużnika z wierzycielem to 4 mies.) oraz nieangażowania zewnętrznych podmiotów arbitrażowych. Dłużnik w okresie trwania postępowania ma ograniczone możliwości dysponowania majątkiem.

Przedsiębiorcy przechodzący problemy z niewypłacalnością powinni przeanalizować swoją sytuację prawną przez pryzmat nowych przepisów Prawa upadłościowego. Być może zgodnie z ideą ustawodawcy zgłoszenie upadłości pozwoli wyjść z długów, a także uchronić się przed dalszym ich pogłębianiem. Zwłaszcza teraz, w tak kryzysowej dla przedsiębiorstw sytuacji spowodowanej epidemią koronawirusa.

Do końca kwietnia 2020 r. w Monitorze Sądowym i Gospodarczym zarejestrowano 150 wniosków o restrukturyzację. To o 9 mniej niż w podobnym czasie w ubiegłym roku, ale fala upadłości zapewne dopiero przed nami. Złożenie takiego wniosku oznacza ochronę przed wierzycielami, ale dla partnerów biznesowych restrukturyzowanej firmy kłopotliwe staje się odzyskanie należnych im pieniędzy. Są jednak sposoby, aby takie środki trafiły do wystawcy faktury – możliwe rozwiązania analizuje adwokat Karolina Krupińska.

Upadłość lub likwidacja firmy oznacza koniec działalności podmiotu zatrudniającego pracowników, czyli pracodawcy. Nie oznacza to jednak automatycznego rozwiązania stosunków pracy podmiotów zatrudnianych, ani braku konieczności rozliczenia się z nimi. Rozwiązanie stosunku pracy musi być zgodne z Kodeksem pracy. Wynika z nich wiele praw i obowiązków pracodawcy, jak i uprawnień pracowników zlikwidowanego pracodawcy.

Polska ustawa Prawo restrukturyzacyjne wprowadzona w 2016 roku wyprzedziła rozwiązania unijne. Jej celem jest danie niewypłacalnym firmom szansy na uniknięcie upadłości W Polsce rośnie liczba postępowań restrukturyzacyjnych i przyspieszonych postępowań układowych. Nowa dyrektywa unijna dotycząca prawa restrukturyzacyjnego zaakceptowana już przez Parlament Europejski, ma ujednolić przepisy w całej Unii i tym samym może pomóc rozwiązać największe bolączki także polskich przepisów.

Uchwała zgromadzenia wspólników o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji dopiero rozpoczyna cały proces likwidacji. Nawet jeśli na jego końcu sąd dokona wykreślenia spółki z KRS, a postanowienie w tej sprawie się uprawomocni, spełnione muszą zostać jeszcze obowiązki zgłoszenia likwidacji i wezwanie wierzycieli.

6 czerwca 2019 r. Rada UE przyjęła dyrektywę o ramach restrukturyzacji zapobiegawczej, drugiej szansie i sprawniejszych procedurach restrukturyzacji, niewypłacalności i umarzaniu długów. Nowe przepisy mają dać "drugą szansę" bankrutującym przedsiębiorcom, którzy mają dobrą opinię, i ułatwić rentownym firmom, które mają problemy finansowe dostęp do restrukturyzacji zapobiegawczej na odpowiednio wczesnym etapie, tak aby zapobiec trwałej niewypłacalności.

Niezłożenie we właściwym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości może pociągać za sobą bardzo negatywne skutki w postaci orzeczenia 10-letniego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, jak również pełnienia funkcji np. członka rady nadzorczej czy komisji rewizyjnej. Dlatego tak ważne jest odpowiednie wykorzystanie przewidzianych w prawie upadłościowym instytucji, co pozwala nie tylko na likwidację majątku firmy, ale minimalizuje także ryzyko odpowiedzialności osobistej za długi przedsiębiorstwa.

Prowadzone postępowanie upadłościowe nie jest przeszkodą do nadania klauzuli wykonalności. Oznacz to, że w przypadku przejęcia zarządu masy upadłości przez syndyka nadanie klauzuli wykonalności wobec takiego dłużnika będzie zgodne z przepisami i skuteczne.

Euler Hermes, wiodący globalny ubezpieczyciel należności handlowych, zbadał sytuację firm w Polsce pod względem niewypłacalności. W sierpniu 2018 r. w oficjalnych źródłach (Monitorach Sądowych i Gospodarczych) opublikowano informacje o 90 przypadkach niewypłacalności polskich przedsiębiorstw wobec 80 w sierpniu 2017 r. (wzrost r/r o 13%). Ta sama skala wzrostu liczby opublikowanych niewypłacalności (+13%) występuje za cały okres 8 miesięcy – w bieżącym roku było ich 670 wobec 591 w tym samym okresie 2017.