Zadania i obowiązki biegłego rewidenta

Obowiązek przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego wynika z zapisów art. 64 ustawy o rachunkowości. W tym przepisie wskazano podmioty oraz warunki, po spełnieniu których badanie jest obowiązkowe. Jednak polskie prawo bilansowe nie ogranicza prawa jednostki do dobrowolnego podpisania umowy o badanie i przeprowadzenie audytu. Tym bardziej że podpis biegłego rewidenta wpływa bardzo pozytywnie przy prezentacji sprawozdania finansowego na zewnątrz np. instytucjom finansowym.

• prowadzenie ksiąg rachunkowych i podatkowych,

• przeglądy sprawozdań finansowych,

• ekspertyzy i opinie ekonomiczno-finansowe,

• doradztwo podatkowe,

• doradztwo w zakresie organizacji i informatyzacji rachunkowości,

• prowadzenie postępowania likwidacyjnego i upadłościowego,

• działalność wydawnicza i szkoleniowa w zakresie rachunkowości.

Na potrzeby badania sprawozdań finansowych, a także innych usług biegłego rewidenta, Krajowa Izba Biegłych Rewidentów wydała Normy Wykonywania Zawodu – dostępne są one na stronie: www.kibr.org.pl.

Jak wspomniano wyżej, zasadniczym przedmiotem prac biegłych rewidentów jest badanie sprawozdań finansowych. Warto przede wszystkim wskazać, iż choć badanie można porównać do innych kontroli (np. kontroli skarbowej), to w przypadku audytu finansowego należy wyraźnie wskazać, że finansującym kontrolę jest kontrolowana jednostka. I choć badanie jest obligatoryjne, to sposób finansowania powinien wpływać na charakter współpracy. Nie należy jednak zapominać, że biegły rewident działa w ściśle określonych przepisami ramach oraz normach i nie może poza nie wykraczać. Nie oznacza to, że nie może być partnerem dla jednostki.

Badanie składa się z trzech etapów:

• badanie wstępne – przeprowadzane najczęściej w IV kwartale, skupia się przede wszystkim na zapoznaniu się biegłego z jednostką oraz identyfikacją potencjalnych rodzajów ryzyka związanych z badaniem,

• udział w inwentaryzacji – faktyczny ogląd techniki przeprowadzania spisu z natury przez jednostkę, ogląd przeprowadzany w czasie jej trwania,

• badanie zasadnicze – przeprowadzane po sporządzeniu przez jednostkę wstępnej wersji sprawozdania finansowego, polegające na weryfikacji wielkości w nim zaprezentowanych, zakończone zostaje wydaniem opinii i raportu z badania.

Biegły rewident przeprowadza badanie sprawozdania finansowego w sposób staranny, zgodnie z opracowanym przez siebie planem badania, w uzgodnionym z jednostką czasie, stosując właściwe rewizji finansowej metody, przy uwzględnieniu znaczenia (istotności) badanych zagadnień i zachowaniu gospodarności rewizji. Przeprowadzając badanie biegły rewident powinien kierować się postanowieniami niniejszej normy i innych norm, wydanych przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów (KRBR) oraz osądem zawodowym wypływającym z jego wiedzy, doświadczenia i intuicji.

W praktyce często nie we wszystkich etapach badania uczestniczy biegły rewident – korzysta z pomocy asystentów i aplikantów. Ważne jest, aby przy podpisywaniu umowy o badanie określić, w jakim zakresie musi w nim uczestniczyć biegły rewident, a w jakim wystarczający jest udział asystenta lub aplikanta – pracującego pod przewodnictwem i na rachunek biegłego. Udział biegłego w większym zakresie z jednej strony zwiększa koszty samego badania, z drugiej gwarantuje, że trudne tematy nie zostaną pominięte. Należy pamiętać również o tym, że biegły rewident powinien być podczas badania również doradcą, a w przypadku gdy nie będzie on faktycznie uczestniczył w badaniu, a jedynie parafował opinie i raport – użytek z doradztwa jest niewielki.

Innym bardzo ważnym elementem badania jest rzeczywisty czas jego przeprowadzania. To samo badanie może zostać przeprowadzone w różnym czasie w zależności od „rozpoznania” firmy i jej problemów oraz mobilności prowadzących badanie. Należy jednak zwrócić uwagę na następujące czynniki:

• każde pierwsze badanie musi zawierać czas niezbędny biegłemu i jego zespołowi na zapoznanie się ze specyfiką jednostki,

• pewne procesy można zautomatyzować, przyśpieszyć, lecz znaczne ograniczenie czasu badania skutkuje brakiem czasu na doradztwo i konsultacje – czyli na czynniki, które tworzą w badaniu sprawozdania finansowego wartość dodaną.

Na charakter współpracy z biegłym rewidentem ma również jego dotychczasowe doświadczenie w badaniu sprawozdań finansowych podmiotów o podobnym profilu lub podobnych uwarunkowaniach. O ile oczywiste jest analizowanie doświadczenia podmiotu prowadzącego badanie, to już rzadziej brane jest pod uwagę doświadczenie w tym zakresie biegłego rewidenta i jego zespołu, którzy przeprowadzają badanie. Należy zwracać również uwagę, czy biegły posiada doświadczenie nie tylko branżowe, ale również w zakresie specyficznym dla danego podmiotu, np. badania spółek notowanych na rynku publicznym, posiadających zagranicznych wspólników czy sporządzających sprawozdania według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.

Z praktycznego punktu widzenia bardzo istotne znaczenie może mieć nie tylko doświadczenie i wiedza biegłego rewidenta, ale również sposób współpracy z jednostką oraz podejście do klienta jak do partnera. Tylko i wyłącznie biegły rewident nastawiony na partnerską współpracę jest odpowiednim doradcą.

Na kształt i zawartość opinii oraz raportu biegłego rewidenta jednostka zasadniczo nie ma wpływu. W niektórych firmach praktykowane jest informowanie przed wydaniem opinii o jej treści, szczególnie w przypadkach, gdy zawiera ona objaśnienia lub zastrzeżenia. W dobrym zwyczaju jest informowanie klienta o wynikach badania przed wydaniem opinii i raportu. A ponieważ nie wszystkie wnioski z badania znajdują swoje odzwierciedlenie w opinii i raporcie, tym bardziej cenne są wnioski wydane przez biegłego po zakończeniu poszczególnych elementów badania.

Opinia biegłego rewidenta może być:

• bez zastrzeżeń,

• bez zastrzeżeń z objaśnieniami,

• z zastrzeżeniem,

• negatywna.

Biegły może również wydać odmowę wydania opinii.