REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak zaoszczędzić na amortyzacji

REKLAMA

Środki trwałe zużywają się w wyniku uczestnictwa w procesie gospodarczym i tracą swoją wartość w wyniku ich użytkowania, przenosząc ją na wytwarzany produkt. Jednostki gospodarcze zobowiązane są dokonywać co miesiąc odpisów amortyzacyjnych. Obecnie obowiązujące przepisy z zakresu rachunkowości pozwalają na dużą swobodę w ustalaniu odpisów amortyzacyjnych. Inaczej jest natomiast w przypadku ustaw podatkowych, które w zakresie amortyzacji określają bezwzględne zasady. Odmienne uregulowanie amortyzacji przez przepisy podatkowe i bilansowe powoduje wiele problemów i niejasności związanych zarówno z prawidłowym obliczeniem podstawy opodatkowania, jak i wyniku finansowego firmy.
Wybór metody amortyzacji z jednej strony ma wpływ na wysokość kosztów, z drugiej zaś powinien zapewniać właściwe relacje pomiędzy funduszem amortyzacyjnym a potrzebami odtworzeniowymi jednostki. Przy wyborze metody należy pamiętać o tym, że ustawa nie dopuszcza zmiany metody amortyzacji przez cały okres amortyzowania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej. Zastosowanie odpowiedniej dla firmy metody naliczania odpisów amortyzacyjnych ma na celu rozłożenie wartości środka trwałego na przewidywany okres jego użytkowania.
Opracowanie kierujemy przede wszystkim do służb księgowych odpowiedzialnych za ewidencję podatkową i księgową środków trwałych oraz prawidłowe naliczanie amortyzacji. Naszym celem jest wyjaśnienie istoty amortyzacji, poznanie metod amortyzacji oraz wskazanie na skutki przyjęcia określonej metody. Dodatkowo „Poradnik” wzbogacony został przykładami liczbowymi oraz wzorami niektórych ważnych w praktyce dokumentów.
Składniki majątku trwałego
We wszystkich podmiotach gospodarczych wyróżnia się dwie podstawowe grupy składników majątku trwałego: środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne.
Wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz ulepszenie środków trwałych nie można zaliczyć bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów. Kosztem uzyskania przychodów będą natomiast odpisy z tytułu zużycia środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych (tzw. odpisy amortyzacyjne). Dla pełnego zrozumienia zagadnienia amortyzacji niezbędne jest zrozumienie podstawowych pojęć i definicji związanych z majątkiem trwałym zawartych w przepisach podatkowych i księgowych. Szczególnie istotne przepisy prawa regulujące zagadnienie amortyzacji środków trwałych zawarte są w:
• ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. nr 10, poz. 66),
• ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. nr 57, poz. 491, dalej u.p.d.o.p.),
• ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2005 r. nr 25, poz. 202, dalej u.p.d.o.f.).
Kryteria kwalifikowania danego składnika do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych znajdują się w całości w przepisach podatkowych. Dla pełnej jasności po omówieniu przepisów podatkowych wskażemy także na zagadnienie kwalifikacji składnika do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych także w przepisach księgowych.
Struktura majątku trwałego zobrazowana jest w bilansie (załącznik nr 1 do ustawy o rachunkowości) po stronie aktywów.
Aktywa 
A. Aktywa trwałe
I. Wartości niematerialne i prawne
1. Koszty zakończonych prac rozwojowych
2. Wartość firmy
3. Inne wartości niematerialne i prawne
4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa trwałe
1. Środki trwałe
a) grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu)
b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej
c) urządzenia techniczne i maszyny
d) środki transportu
e) inne środki trwałe
2. Środki trwałe w budowie
3. Zaliczki na środki trwałe w budowie
Środki trwałe – ujęcie podatkowe
Zgodnie z przepisami podatkowymi (art. 22a ust. 1 i 2 u.p.d.o.f., art. 16a ust. 1 i 2 u.p.d.o.p.), środki trwałe to składniki majątku, które spełniają następujące warunki:
• stanowią własność lub współwłasność podatnika,
• zostały nabyte lub wytworzone we własnym zakresie,
• są kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania,
• przewidywany okres używania przekracza rok,
• są wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo zostały oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy.
Zalicza się do nich:
• nieruchomości – budowle, budynki, w tym lokale będące odrębną własnością,
• ruchomości – maszyny, urządzenia, środki transportu oraz inne, stopniowo się zużywające przedmioty.
Do środków trwałych należy również zaliczyć i amortyzować, niezależnie od przewidywanego okresu ich używania:
• przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych (inwestycje w obcym środku trwałym zmierzają do ulepszenia cudzego środka trwałego, wykorzystywanego przez firmę na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu),
• wybudowane na cudzym gruncie budynki i budowle,
• środki trwałe niestanowiące własności lub współwłasności podatnika, przyjęte do używania (odpłatnego korzystania) na podstawie umowy leasingu, zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami tych środków trwałych, jeżeli umowa ta zawiera postanowienie, że odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający.
Okres użytkowania może więc być krótszy od fizycznej użyteczności środka trwałego wskutek szybkiego postępu technicznego czy technologicznego powodujących jego przestarzałość i zużycie, a także z powodu zamiaru sprzedaży środka trwałego w związku z jego przejściową przydatnością, np. do wykonania jednorazowego zamówienia. Przepisy podatkowe pozwalają nie zaliczać do środków trwałych składników majątku, których wartość początkowa nie przekracza 3500 zł.
Przepisy podatkowe zaliczają do środków trwałych również inwestycje w obcych środkach trwałych, jeżeli zostały przyjęte do używania.
Obowiązującym od 1 stycznia 2000 r. wykazem środków trwałych dla celów ewidencji, dokumentacji i sprawozdawczości jest Klasyfikacja Środków Trwałych. Wyróżnia ona 10 grup środków trwałych (od 0 do 9):
0 – grunty,
1 – budynki i lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu niemieszkalnego,
2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej,
3 – kotły i maszyny energetyczne,
4 – maszyny, urządzenia, aparaty ogólnego zastosowania,
5 – specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty,
6 – urządzenia techniczne,
7 – środki transportu,
8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie,
9 – inwentarz żywy.
ZAPAMIĘTAJ
Podatnik ma obowiązek wprowadzenia danych składników majątkowych do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania.
PRZYKŁAD
Samo ogrodzenie budynku nie jest samodzielną budowlą (a jedynie obiektem pomocniczym obsługującym dany budynek), nie jest środkiem trwałym. A zatem nakłady poniesione na budowę ogrodzenia należy traktować jako inwestycję związaną z ulepszeniem. Tym samym wydatki na budowę ogrodzenia zwiększają wartość budynku, który został ogrodzony i automatycznie podnoszą podstawę dokonywania odpisów amortyzacyjnych.
Środki trwałe – ujęcie księgowe
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości, przez środki trwałe rozumie się rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:
• nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
• maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
• ulepszenia w obcych środkach trwałych,
• inwentarz żywy.
Środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy.
Porównanie bilansowego i podatkowego ujęcia środka trwałego
Tab. 1. Bilansowe i podatkowe ujęcie środka trwałego
PRZYKŁAD
Firma GARA kupiła samochód, w którym w następnym roku założyła klimatyzację za 5000 zł. Klimatyzacja nie stanowi jednak środka trwałego, ponieważ nie spełnia warunku samodzielnego działania (warunek zawarty w art. 16a ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p.). Oznacza to, że klimatyzacja, przekraczając wartość 3500 zł, powiększa wartość początkową samochodu, w którym jest zamontowana.
Ewidencja środków trwałych w księgach rachunkowych
Środki trwałe ujmowane są w księgach rachunkowych według wartości początkowej. Zmiana wartości początkowej środka trwałego może wynikać z dwóch powodów:
• aktualizacji wartości środka trwałego (w związku z inflacją),
• poniesienia kosztów na ulepszenie środka trwałego (rozbudowa, przebudowa, rekonstrukcja, adaptacja lub modernizacja). Tak powstała różnica pomiędzy zaktualizowaną wartością środka trwałego a jego dotychczasową wartością (historyczną) jest odnoszona na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.
ZAPAMIĘTAJ
Zgodnie z przepisami podatkowymi, wartość początkową środka trwałego zwiększa się o wydatki związane z nabyciem części składowych lub peryferyjnych o jednostkowej cenie nabycia powyżej 3500 zł.
Ewidencja księgowa środków trwałych prowadzona jest na wydzielonych kontach syntetycznych i analitycznych oraz na kontach pozabilansowych. W ewidencji uwzględnia się więc wartość początkową, dotychczasowe umorzenie, odpisy umorzeniowe i amortyzacyjne. Środki trwałe ewidencjonuje się na koncie syntetycznym 010 „Środki trwałe”. Po stronie Wn tego konta księguje się operacje powodujące zwiększenie wartości początkowej oraz stanu środków trwałych, natomiast po stronie Ma zmniejszenie wartości początkowej oraz stanu środków trwałych.
Tab. 2. Konto 010 „Środki trwałe”
Ewidencja księgowa, która prowadzona jest zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości (dla przedsiębiorstw stosujących ustawę o rachunkowości, u.p.d.o.p. lub u.p.d.o.f.), spełnia także wymagania ewidencji podatkowej.
Wartości niematerialne i prawne
Kolejną grupę majątku trwałego stanowią wartości niematerialne i prawne. Zgodnie z przepisami podatkowymi (art. 22b ust. 1 i 2 u.p.d.o.f., art. 16b ust. 1 i 2 pkt 2 lit. a), b), c), pkt 3 i 4 u.p.d.o.p.), wartości niematerialne i prawne to nabyte prawa majątkowe, nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania. Zalicza się do nich:
• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
• spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
• autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,
• licencje, np. programy komputerowe,
• prawa do: wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych i użytkowych,
• wartość stanowiącą równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how).
Nabyte prawa majątkowe można zaliczyć do wartości niematerialnych i prawnych pod warunkiem, że:
• przewidywany okres ich używania jest dłuższy niż rok,
• wykorzystywane są przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane przez niego do odpłatnego używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub leasingu.
Jest jednak grupa wartości niematerialnych i prawnych, które zaliczamy również do wartości niematerialnych i prawnych, niezależnie od przewidywanego okresu używania. Są to następujące prawa majątkowe:
• wymienione wartości niematerialne i prawne, używane przez podatnika dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej na podstawie umowy leasingu, zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami albo uprawnionymi do korzystania z tych wartości, jeżeli umowa zawiera postanowienie, że odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający,
• wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze kupna lub przyjęcia do odpłatnego korzystania, a odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający,
• koszty prac rozwojowych, zakończonych wynikiem pozytywnym, który może być wykorzystany na potrzeby działalności gospodarczej podatnika, jeżeli:
– produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone, oraz
– techniczna przydatność produktu lub technologii została przez podatnika odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie podatnik podjął decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii, oraz
– z dokumentacji dotyczącej prac rozwojowych wynika, że koszty tych prac zostaną pokryte spodziewanymi przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.
PRZYKŁAD
Pracownicy firmy KARA napisali dla potrzeb firmy program finansowo-księgowy. Jednak program komputerowy w tej sytuacji nie może stanowić wartości niematerialnej i prawnej, ponieważ jednym z warunków, który musi być spełniony, aby zaliczyć składnik majątku do wartości niematerialnych i prawnych, jest nabycie tych wartości, a nie ma mowy o wytworzeniu ich we własnym zakresie.
Wartości niematerialne i prawne w przepisach księgowych
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o rachunkowości, przez wartości niematerialne i prawne rozumie się nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności:
• autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
• know-how.
W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, wartości niematerialne i prawne zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych.
Ewidencja księgowa wartości niematerialnych i prawnych
Wartości niematerialne i prawne księguje się na koncie 020 „Wartości niematerialne i prawne”. W zależności od rodzajów i ilości występujących w jednostce tytułów wartości niematerialnych i prawnych, jednostka ma do wyboru dwa rozwiązania.
Po pierwsze, może prowadzić jedno wspólne konto syntetyczne 020, a dane niezbędne do sporządzenia bilansu grupować w ewidencji analitycznej do konta 020. Przyjmując to rozwiązanie jednostka powinna w ramach ewidencji analitycznej do tego konta zapewnić:
• takie ugrupowanie wartości niematerialnych i prawnych, które niezbędne jest do sporządzenia bilansu,
• wyodrębnienie poszczególnych tytułów i danych o nich, które niezbędne są do prawidłowego ustalenia odpisów amortyzacyjnych i weryfikacji ich stanów.
Po drugie, może ona wyodrębnić oddzielne konta syntetyczne odpowiadające układowi przyjętemu w bilansie w aktywach trwałych (grupa A.I), czyli:
• konto 021 „Koszty zakończonych prac rozwojowych”,
• konto 022 „Wartość firmy”,
• konto 023 „Inne wartości niematerialne i prawne”1.
Tab. 3. Funkcjonowanie konta 020 „Wartości niematerialne i prawne”
Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych powinna zawierać następujące dane:
• numer kolejny w ewidencji,
• nazwę wartości niematerialnych i prawnych,
• numer dowodu i datę rozpoczęcia używania,
• wartość początkową,
• miejsce używania,
• odpis amortyzacyjny,
• umorzenie (datę pełnego umorzenia),
•  informację o ewentualnym zbyciu, oddaniu do używania obcej jednostce lub informację o likwidacji.
Wartość początkowa środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Niezwykle ważne jest prawidłowe ustalenie wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ponieważ poprzez odpisy amortyzacyjne wpływa ona na wielkość kosztów uzyskania przychodów.
W zależności od sposobu pozyskania danego składnika majątku oraz jego rodzaju, wartość początkową należy ustalić według zasad zaprezentowanych w tabeli 4.
Tab. 4. Wartość początkowa środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Tab. 5. Wartość początkowa środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w przypadku nabycia przedsiębiorstwa
Tab. 6. Wartość początkowa środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w przypadku zmiany formy prawnej podmiotu
Przepisy księgowe
Zgodnie z brzmieniem przepisów ustawy o rachunkowości, środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy.
Tab. 7. Zasady wyceny majątku trwałego
Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o rachunkowości, wartość początkową stanowiącą cenę nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego powiększają koszty jego ulepszenia, polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową. Wartość użytkową mierzy się między innymi okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji.
PRZYKŁAD
Zestaw komputerowy kosztował 4000 zł netto, jego instalacja i montaż 200 zł. Do ustalenia wartości początkowej takiego zestawu należy przyjąć kwotę 4200 zł, co oznacza, że należy w miesiącu przekazania do użytkowania ująć go w ewidencji środków trwałych.
Do wyceny wartości niematerialnych i prawnych oraz sposobów dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące środków trwałych (art. 31 ust. 2 i art. 32 ust. 1–4 i ust. 6 ustawy o rachunkowości). Jeśli zaś chodzi o koszty zakończonych prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, to koszty poniesione jeszcze przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii można zaliczyć do wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli spełniają następujące wymagania:
• produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone,
• techniczna przydatność produktu lub technologii została stwierdzona i odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie jednostka podjęła decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii,
• koszty prac rozwojowych zostaną pokryte, według przewidywań, przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.
Ulepszenie i remont
Wiele problemów w praktyce nasuwa prawidłowe zaklasyfikowanie wydatków na używane już środki trwałe, tzn. czy wydatki mają charakter wydatków remontowych czy też wydatków powodujących ulepszenie środka trwałego.
W przypadku remontu wydatki traktowane są jak nakłady zwiększające koszty bezpośrednio. Natomiast wydatki powodujące ulepszenie środka trwałego mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów dopiero poprzez odpisy amortyzacyjne.
Remont wiąże się z odtworzeniem (przywróceniem) pierwotnego stanu technicznego lub użytkowego maszyny, urządzenia czy też innego środka trwałego. Remont stanowi również częściowy bądź całkowity montaż, demontaż, naprawę lub wymianę części wymiennych, zużywających się w procesie produkcyjnym. Wydatki na remont mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, pod warunkiem że efektem wykonanych prac nie jest zwiększenie wartości technicznej, użytkowej, a w konsekwencji wartości początkowej środka trwałego, stanowiącej podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych. Istotną cechą remontu jest to, że następuje on w toku eksploatacji środka trwałego przez podatnika i jest wynikiem tej eksploatacji (zużycia).
Podobnie jak remont – z punktu widzenia przepisów podatkowych – traktowana jest konserwacja. Konserwacja jest okresową czynnością mającą na celu utrzymanie danego środka w należytym stanie technicznym i zapobieganie przedwczesnemu niszczeniu.
ZAPAMIĘTAJ
Prace związane z remontem nie zmieniają sposobu używania maszyn, ich przeznaczenia oraz konstrukcji, w związku z czym wydatki poniesione na remont składnika majątku stanowią dla podatnika bezpośredni koszt uzyskania przychodu.
Jeżeli więc podatnik dokonuje remontu środka trwałego, to wydatki z tego tytułu podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodu w całości bez ograniczeń.
CO NA TO PRAKTYKA?
Jak rozróżnić remont od ulepszenia środka trwałego
Jeśli firma dokonuje „remontu” środka trwałego, który to środek nabyła w stanie pogorszonym, to w rzeczywistości dokonuje ulepszenia tego środka trwałego. O remoncie mówilibyśmy wtedy, gdyby firma naprawiła środek trwały, który wcześniej sama posiadała w stanie takim, jak po przeprowadzeniu remontu. W przypadku gdy firma dokonuje remontu najmowanego lokalu, to w rzeczywistości wytwarza środek trwały – inwestycję w obcym środku trwałym.
Ulepszenie
Ministerstwo Finansów w piśmie z 13 marca 1995 r (Nr PO–3/722–160/94) wyjaśniło pojęcia związane z ulepszeniem środków trwałych. Zgodnie z tym pismem, ulepszenie środka trwałego stanowi:
• przebudowa, tj. zmiana (poprawienie) już istniejącego stanu,
• rozbudowa, czyli powiększenie składników majątkowych, w szczególności: budynków, linii technologicznych itp.,
• rekonstrukcja, tj. odtworzenie (odbudowanie) zużytych całkowicie lub częściowo składników majątku,
• adaptacja, tj. przystosowanie (przerobienie) go do wykorzystania w innym celu niż wskazywało jego pierwotne przeznaczenie albo nadanie mu nowych cech użytkowych,
• modernizacja, czyli unowocześnienie.
Przepisy ustaw podatkowych ustaliły zasadę powiększania wartości początkowej środka trwałego o wydatki na jego ulepszenie. Zatem środki trwałe uważa się za ulepszone, jeśli:
• suma wydatków poniesionych na jego przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 3500 zł,
• poniesione wydatki powodują wzrost wartości użytkowej tego środka w stosunku do wartości z dnia przyjęcia do używania, mierzonej w szczególności: okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji.
Ulepszenie środków trwałych powoduje konieczność zwiększenia wartości początkowej o wartość nakładów na ulepszenie w następujących sytuacjach:
• do środka trwałego dołączono części składowe (elementy innego środka trwałego) lub części peryferyjne (urządzenia współpracujące), których cena jednostkowa przekracza 3500 zł,
• dokonano wydatków na przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację i wydatki te łącznie przekroczą w danym roku podatkowym 3500 zł oraz powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji.
Tak więc ulepszenie lub zakup części składowych lub peryferyjnych o wartości poniżej 3500 zł może stanowić bezpośredni koszt uzyskania przychodu.
ZAPAMIĘTAJ
Podwyższenie wartości początkowej środka trwałego spowoduje podwyższenie wysokości miesięcznego odpisu amortyzacyjnego.
Odłączenie czy przyłączenie określonych elementów do środka trwałego również powoduje konieczność zmian w zasadach amortyzowania. A zatem nie każda przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja lub modernizacja stanowi ulepszenie, powodujące konieczność powiększenia wartości początkowej środka trwałego.
PRZYKŁAD
W styczniu 2004 r. firma AGA wydała 2500 zł na ulepszenie środka trwałego i zaliczyła te wydatki bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodu. W czerwcu tego samego roku dyrektor firmy AGA podjął decyzję o wydaniu kolejnych 2000 zł na ulepszenie tego samego środka trwałego.
A zatem suma wydatków na ulepszenie danego środka trwałego w 2004 r. wyniosła 4500 zł (2500 zł + 2000 zł = 4500 zł), czyli przekroczyła graniczną kwotę 3500 zł. Oznacza to, że firma AGA ma obowiązek w czerwcu 2004 r. zmniejszyć koszty uzyskania przychodu o 2500 zł i jednocześnie podwyższyć wartość początkową środka trwałego o 4500 zł. Tym samym odpisów amortyzacyjnych od lipca 2004 r. firma będzie dokonywać od zwiększonej wartości początkowej środka trwałego.
W sytuacji kiedy nastąpi trwałe odłączenie od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej, wartość początkową tego środka należy zmniejszyć, począwszy od następnego miesiąca po odłączeniu, o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią, w okresie połączenia, sumą odpisów amortyzacyjnych obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tego środka trwałego.
Ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Warunkiem koniecznym zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych jest nie tylko znajomość wartości początkowej środka trwałego i obowiązujących stawek amortyzacyjnych, ale przede wszystkim prowadzenie przewidzianej przepisami prawa ewidencji.
Przepisy podatkowe nie określają formy i treści ewidencji sporządzanej przez osoby prawne. Nałożono jedynie obowiązek uwzględniania w tej ewidencji informacji niezbędnych do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych zgodnie z przepisami podatkowymi.
W razie braku ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywane odpisy amortyzacyjne nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. A zatem prowadzenie ewidencji (wykazu) środków trwałych jest niezbędnym warunkiem zaliczenia dokonanych odpisów amortyzacyjnych do kosztów uzyskania przychodów.
Tab. 8. Sposób prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Dokumentacja zasad prowadzenia ewidencji
Składniki majątku będące środkami trwałymi lub wartościami niematerialnymi i prawnymi należy wpisać do ewidencji (wykazu) środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. Wszystkie operacje gospodarcze, które mają wpływ na wysokość odpisów amortyzacyjnych, muszą znajdować potwierdzenie w dokumentach źródłowych. Zapisy w ewidencjach powinny być dokonane najpóźniej w miesiącu przekazania składników majątku do używania. Istotne jest także prowadzenie ewidencji pozabilansowej rzeczowych składników majątku, które z powodu przewidywanego okresu używania krótszego niż rok nie zostały zaliczone do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Jeśli jednak okaże się, że firma użytkuje te środki dłużej niż rok, wówczas ma obowiązek przeklasyfikować te środki, czyli zaliczyć je do środków trwałych albo do wartości niematerialnych.
Nie należy wpisywać do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych: budynków mieszkalnych, lokali mieszkalnych, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, których wartość początkowa obliczona została metodą uproszczoną.
CO NA TO PRAKTYKA?
Podstawowe dokumenty
Istnieją trzy podstawowe dokumenty służące do ewidencji środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych:
• OT (zakup lub wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego lub wartości); dokument ten służy do wprowadzenia nowego środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej; dzięki niemu będziemy mogli wprowadzić nowy środek trwały do kartoteki środków trwałych; dokument ten zawiera następujące dane: nazwa środka trwałego, jego identyfikacja, charakterystyka techniczno-użytkowa, data produkcji, czas wcześniejszego używania, numer dowodu i data nabycia, źródło nabycia, data nabycia, data i miejsce wprowadzenia do używania, wartość początkowa i sposób wyceny, imię i nazwisko osoby przyjmującej środek trwały do używania oraz dane ewidencyjno-księgowe; przepisy ustaw podatkowych określają moment wprowadzenia środka trwałego do ewidencji jako podstawę do ustalenia początku dokonywania odpisów amortyzacyjnych, czyli od następnego miesiąca po wprowadzeniu środka trwałego do ewidencji; ważne jest więc ustalenie momentu przekazania, czyli przyjęcia środka trwałego,
• MT – dokument ten służy do modernizacji (ulepszenia) środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych (powoduje zwiększenie wartości inwentarzowej po dokonaniu amortyzacji za miesiąc, w którym modernizacja miała miejsce),
• LT – dokument ten służy do likwidacji środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych; dzięki niemu możemy wycofać z ewidencji środek trwały lub wartość niematerialną i prawną; nie jest to jednak jednoznaczne z usunięciem środka trwałego z ewidencji w danym roku podatkowym; zlikwidowany środek fizycznie zostanie usunięty z ewidencji dopiero w następnym roku podatkowym (zmiana wartości inwentarzowej będzie miała miejsce dopiero po wykonaniu amortyzacji za miesiąc, w którym likwidacja miała miejsce).
Księga inwentarzowa środków trwałych
Księga inwentarzowa środków trwałych stanowi aktualny wykaz posiadanych środków trwałych, ich charakterystyki i nadanych im numerów inwentarzowych. Celem prowadzenia księgi jest zapewnienie ciągłości ewidencji posiadanych środków trwałych w ciągu dłuższego okresu. Księga inwentarzowa, jako aktualny wykaz środków trwałych, powinna zawierać m.in.:
• datę wpisu do księgi (datę ewidencji), która jest niezbędna do ustalenia terminu rozpoczęcia amortyzacji podatkowej (odpisów amortyzacyjnych dokonuje się począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek wprowadzono do ewidencji),
• rok budowy lub produkcji środka trwałego,
• datę przyjęcia do używania, która jest niezbędna do ustalenia terminu rozpoczęcia amortyzacji bilansowej (rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania),
• numer inwentarzowy, którym każdy środek trwały powinien być trwale oznaczony, co ułatwia prowadzenie kontroli nad środkami trwałymi,
• nazwę środka trwałego oraz ewentualnie specyfikację jego części składowych lub peryferyjnych,
• wartość początkową całości lub poszczególnych części, wchodzących w skład środka trwałego, w celu ustalenia ich wartości w razie trwałego ich odłączenia,
• symbol Klasyfikacji Środków Trwałych,
• stawkę amortyzacyjną lub przewidywany czas ekonomicznej użyteczności środka trwałego,
• miejsce używania.
Karty szczegółowe środków trwałych
Karty szczegółowe środków trwałych otwiera się na podstawie dowodu przyjęcia środka trwałego do użytkowania. Zaletą kart szczegółowych jest łatwość grupowania ich wg rodzajów środków trwałych. Karta środka trwałego zakładana jest dla każdego środka trwałego oddzielnie. Zawiera w szczególności:
• numer inwentarzowy nadany przez jednostkę,
• symbol KŚT,
• nazwę,
• datę przyjęcia do używania,
• rok produkcji lub budowy środka trwałego,
• miejsce użytkowania,
• osobę odpowiedzialną za dany środek trwały,
• części składowe środka trwałego,
• formę nabycia i źródło finansowania (np. darowizna, leasing, zakup za własne środki, produkcja własna, aport),
• wartość początkową oraz składniki wyceny wartości początkowej
• zmianę wartości początkowej stanowiącej podstawę odpisów amortyzacyjnych (data zmiany, przyczyna oraz wartość po zmianie),
• metodę i stawkę amortyzacji.
Tabela amortyzacyjna
Tabele amortyzacyjne służą do obliczania amortyzacji w przekrojach dostosowanych do potrzeb rachunku kosztów i ewidencji środków trwałych. Otwiera się je na podstawie danych kart szczegółowych na początek danego roku, wpisując do nich łącznie kwoty rocznej lub miesięcznej amortyzacji.
Tab. 9. Tabela amortyzacyjna środków trwałych
Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne stopniowo się zużywają (umarzają). Środki trwałe zużywają się w wyniku uczestnictwa w procesie gospodarczym i tracą swoją wartość w wyniku ich użytkowania, przenosząc ją na wytwarzany produkt. Odpis amortyzacyjny to właśnie część wartości początkowej składnika majątku, którą firma wraz z upływem czasu ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Amortyzacja jest wyrażonym w pieniądzu rozłożeniem w czasie wartości zużycia środka trwałego (wartości niematerialnych i prawnych). Systematyczne odpisy amortyzacyjne powinny odzwierciedlać stopień zużycia majątku trwałego w czasie. Podstawą wyznaczenia amortyzacji są dwa elementy: wartość początkowa majątku, determinowana przez zasady wyceny bilansowej, oraz przewidywany okres użytkowania. To właśnie ze względu na drugi element amortyzacja jest szczególnym kosztem zarówno w rachunkowości, jak i w prawie podatkowym. Rachunkowość rozróżnia pojęcie amortyzacji i umorzenia. Umorzenie jest kategorią ewidencyjną, a amortyzacja kategorią kosztową. Amortyzacja to koszt zużycia środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Obowiązek dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych dla potrzeb bilansowych wynika z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tym artykułem poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych.
Zużycie, czy to fizyczne czy ekonomiczne, powoduje obniżenie wartości środków trwałych i jest jednocześnie zaliczane w koszty działalności danego podmiotu gospodarczego. Zużycie powinniśmy rozpatrywać w dwóch aspektach – jako umorzenie, czyli korekta wartości początkowej środka trwałego, oraz jako amortyzacja, czyli koszt zużycia środka trwałego. Wyróżniamy dwa rodzaje zużycia:
• zużycie fizyczne, powstające w toku używania środka trwałego; na jego wysokość wpływa rodzaj i jakość środka trwałego, warunki i intensywność eksploatacji, staranność obsługi, częstotliwość remontów, warunki konserwacji; fizyczne zużycie środków trwałych jest wynikiem normalnej ich eksploatacji,
• zużycie ekonomiczne (moralne), wynikające z postępu technicznego, co powoduje konieczność wymiany dobrych jeszcze fizycznie obiektów na lepsze, a często tańsze w eksploatacji; zużycie ekonomiczne jest niezależne od zużycia fizycznego; najbardziej dostrzegalne jest ono w przypadku środków trwałych, wyprodukowanych na podstawie nowoczesnej i szybko rozwijającej się technologii produkcji, np. komputerów i ich oprogramowania.
Amortyzacja ujęta w księgach rachunkowych na podstawie ustawy o rachunkowości może być ustalona z uwzględnieniem stawek wynikających w przepisów podatkowych, wówczas amortyzacja księgowa będzie zgodna z amortyzacją podatkową. Jeżeli w planie amortyzacji zostaną przyjęte stawki odbiegające od stawek zawartych w przepisach podatkowych, to amortyzacja księgowa będzie różnić się od amortyzacji podatkowej. Jeśli więc podatnik wpisze do kosztów uzyskania przychodu amortyzację ustaloną na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości, to w tej części, w której są one niezgodne z przepisami podatkowymi, musi uznać ten odpis jako niestanowiący kosztu uzyskania przychodu.
Tab. 10. Odpis amortyzacyjny a umorzeniowy
Amortyzacja podatkowa to amortyzacja uznawana za koszt uzyskania przychodu przez przepisy podatkowe. Amortyzacja podatkowa stanowi koszt uzyskania przychodu tylko wtedy, gdy jest obliczona według zasad określonych w prawie podatkowym. Amortyzację podatkową ogranicza zakres dozwolonych odpisów amortyzacyjnych poprzez ustawowe ustalenie stawek amortyzacyjnych. Ten rodzaj amortyzacji służy zupełnie innemu celowi niż amortyzacja bilansowa. Jest wyrazem polityki fiskalnej państwa, a celem tej polityki jest przecież pozyskiwanie dochodów budżetowych. Podmiot rozliczający się z fiskusem respektuje przepisy podatkowe, także te dotyczące amortyzacji. Oznacza to, że musi przestrzegać stawek i metody amortyzacji podatkowej, a te nie są tak dowolne, jak w przypadku prawa bilansowego.
Stawka amortyzacyjna wyraża wielkość zużycia środków trwałych przypadającą na dany rok. Obliczana jest na podstawie okresu użytkowania środka trwałego lub rozmiarów pracy przez niego wykonanej. Wielkość rocznej amortyzacji środka trwałego, tym samym jego stawka amortyzacyjna, uzależniona jest od przyjętej metody amortyzacji. Stawka amortyzacji np. 20% oznacza, że w ciągu kolejnych 12 miesięcy amortyzacja wyniesie 20% wartości początkowej. Wobec tego miesięczna rata amortyzacji wyniesie 1/12 z 20% czyli 1,66% wartości początkowej środka trwałego. Podatnicy mogą zdecydować o naliczaniu amortyzacji: miesięcznie, kwartalnie lub rocznie.
Zasady amortyzacji bilansowej
Odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego dokonujemy drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie – nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego. Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają w szczególności:
• liczba zmian, na których pracuje środek trwały,
• tempo postępu techniczno-ekonomicznego,
• wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,
• prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,
4 kroki do rozpoczęcia amortyzacji podatkowej
1 Nabyty składnik majątku, zaliczany do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od którego podatnik chce dokonywać odpisów amortyzacyjnych, wprowadzamy do ewidencji (wykazu) środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania go do używania.
2 Wybieramy odpowiednią metodę amortyzacji. Wybraną metodę stosujemy do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego.
3 Dokonujemy pierwszego odpisu amortyzacyjnego w miesiącu następującym po miesiącu, w którym składnik majątku wprowadzono do ewidencji (wykazu), a w przypadku amortyzacji jednorazowej – w miesiącu oddania go do używania albo w miesiącu następnym.
4 Dokonujemy odpisów amortyzacyjnych według zasad określonych w ustawie podatkowej.
• przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.
Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji. Poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych. W wyniku weryfikacji od początku następnego roku obrotowego może nastąpić:
• wydłużenie okresu amortyzacji, a więc obniżenie rocznej stawki i zmniejszenie kosztów z tytułu amortyzacji niektórych środków trwałych,
• skrócenie okresu amortyzacji, a więc podwyższenie stawki i wzrost kosztów z tytułu amortyzacji niektórych środków trwałych,
• pozostawienie okresów amortyzacji i stawek rocznych na niezmienionym poziomie, jeżeli nie zaistniały okoliczności wymagające dokonania zmian.
W przypadku zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości środka trwałego, dokonuje się – w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych – odpowiedniego odpisu aktualizującego jego wartość. Odpisy dotyczące środków trwałych, których wycena została zaktualizowana na podstawie odrębnych przepisów, zmniejszają odniesione na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny różnice spowodowane aktualizacją wyceny. Ewentualną nadwyżkę odpisu nad różnicami z aktualizacji wyceny zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych. Dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe w sposób uproszczony, przez dokonywanie zbiorczych odpisów dla grup środków zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub jednorazowo odpisując wartość tego rodzaju środków trwałych.
Umorzenie na koncie księgowym
W miarę upływu czasu jednostka dokonuje odpisu umorzeniowego, który zmniejsza wartość brutto do wartości netto. Zazwyczaj odpis amortyzacyjny jest równy odpisowi umorzeniowemu, czyli ta sama kwota zarachowywana jest w koszty działalności operacyjnej i na zmniejszenie wartości początkowej (pamiętajmy, że nie zawsze jest możliwa amortyzacja w rozumieniu przepisów podatkowych). Księgowanie jest następujące:
Do ewidencji odpisów umorzeniowych środków trwałych służy konto 071 „Umorzenie środków trwałych”.
Tab. 11. Wykaz kont analitycznych do konta „071 Umorzenie środków trwałych”
Do ewidencji odpisów umorzeniowych wartości niematerialnych i prawnych służy konto 072 „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”.
Tab. 12. Wykaz kont analitycznych do konta 072 „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”
Amortyzacja na koncie księgowym
Do ewidencji kosztów amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych służy konto 400 „Amortyzacja”. Na koncie tym ujmujemy amortyzację wyliczoną na podstawie stawek i metod amortyzacji ustalonych na dzień przyjęcia składnika majątku do używania. W ramach ewidencji analitycznej można wyodrębnić amortyzację w podziale na: środki trwałe, ulepszenia w obcych środkach trwałych oraz wartości niematerialne i prawne. Na tym koncie ujmuje się również wartość środków trwałych odpisanych w koszty w całości w chwili przekazania ich do używania (gdy ich wartość nie przekracza 3500 zł – zgodnie z zasadami amortyzacji podatkowej). Konto to jest kontem wynikowym, czyli na zakończenie roku bilansowego obroty tego konta przeksięgowywane są na wynik finansowy. Na koncie tym nie występuje na początek i na koniec roku saldo. Ważne jest, aby w ramach konta 400 wyodrębnić w ewidencji amortyzację stanowiącą koszty uzyskania przychodu oraz amortyzację, która nie jest kosztem uzyskania przychodu. W większości jednostek odpis amortyzacyjny jest równy odpisowi umorzeniowemu, tzn. ta sama kwota zarachowywana jest w koszty działalności operacyjnej i na zmniejszenie wartości początkowej, zapisem:
Tab. 13. Zapisy na koncie 400 „Amortyzacja”
ZAPAMIĘTAJ
Ustawa o rachunkowości nie odwołuje się już do stawek amortyzacyjnych wynikających z przepisów podatkowych.
Metody amortyzacji środków trwałych
Ustawa o rachunkowości nie precyzuje, jakimi metodami należy dokonywać odpisów amortyzacyjnych. Wybór metody ustawodawca pozostawił w gestii jednostki. Z uwagi jednak na fakt, iż ustawy podatkowe dopuszczają amortyzację wyłącznie metodą liniową lub degresywną, to dla celów bilansowych najczęściej stosowane są te właśnie metody. Wybierając metodę amortyzacji, należy wziąć pod uwagę również aspekt podatkowy, ponieważ odpisy dokonane zgodnie z ustawą z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych mają wpływ na podstawę opodatkowania i wysokość podatku.
To, jaką metodę amortyzacji stosuje jednostka, powinno być określone w zakładowym planie kont (jeśli przedsiębiorstwo prowadzi pełną księgowość). Jeśli zaś jednostka prowadzi księgowość uproszczoną, metodę amortyzacji środków trwałych określa w ewidencji środków trwałych. Firma dokonuje wyboru jednej z metod amortyzacji określonych w przepisach podatkowych dla poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzacji. Wybraną metodę zobowiązana jest stosować do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego. W Polsce stosuje się zasadniczo dwie metody, a mianowicie liniową i degresywną. Nie stosuje się natomiast metody naturalnej i metody progresywnej. Amortyzacja jest także instrumentem zarządzania finansami firmy. Swoboda, jaką mają jednostki w wybieraniu metod amortyzacji, powoduje, że istnieje możliwość sterowania kosztami, a więc i wynikiem finansowym firmy.
W prawie podatkowym obowiązuje założenie, że sam zakup lub wytworzenie środka trwałego i prawa nie stanowi kosztu. Kosztem jest natomiast ekonomiczna utrata wartości w wyniku używania, którą ustala się przez amortyzację podatkową. Wyrazem tego jest reguła, że wydatki na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok) nie są zaliczane do kosztów uzyskania przychodów. Do kosztów uzyskania przychodów zalicza się natomiast odpisy amortyzacyjne z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Wysokość odpisów amortyzacyjnych podatnik ustala na podstawie ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do której prowadzenia jest obowiązany.
Tab. 14. Dopuszczalne metody amortyzacji podatkowej
Przepisy podatkowe nakładają obligatoryjny obowiązek dokonywania odpisów amortyzacyjnych metodą liniową lub degresywną w odniesieniu do środków trwałych, których wartość początkowa przekracza 3500 zł w dniu przyjęcia do użytkowania. W przypadku gdy wartość początkowa jest równa albo niższa niż 3500 zł, podatnicy mogą dokonywać odpisów według przedstawionych zasad albo zastosować jednorazowy odpis całej wartości środka trwałego w miesiącu oddania do używania albo w następnym.
Tab. 15. Zestawienie dopuszczalnych metod amortyzacji podatkowej dla środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych
Stosowanie metody liniowej
Jak już wspominaliśmy, przyjmując metodę liniową dokonujemy odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu stawek z Wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych stanowiących załącznik nr 1 do ustaw podatkowych. W tej metodzie odpisów dokonuje się:
• w równych ratach co miesiąc,
• w równych ratach co kwartał albo
• jednorazowo na koniec roku podatkowego
– począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały lub wartość niematerialną i prawną wprowadzono do ewidencji, do końca miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową, lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.
PRZYKŁAD
Firma KOS kupiła nowy środek trwały, dla którego podstawowa stawka amortyzacyjna wynosi 2%. Oznacza to, że istnieje obowiązek dokonywania odpisów amortyzacyjnych przez 50 lat.
Stawki amortyzacyjne mogą ulegać zmianie. Mogą być przez firmę podwyższane w sytuacji, gdy środek trwały wykorzystywany jest w pogorszonych warunkach, jest intensywnie używany, czy też gdy środek trwały poddany jest szybkiemu postępowi technicznemu. Stawki amortyzacji mogą też być przez firmę obniżane. Można też stosować stawki indywidualne dla środków trwałych używanych, ulepszonych oraz dla inwestycji w obcych środkach trwałych. Decydując się na metodę liniową trzeba uwzględniać specyfikę amortyzowanych obiektów. Na przykład budynki należą do obiektów, które zużywają się równomiernie i w tym przypadku wybór metody liniowej jest zasadny.
PLUSY I MINUSY
+ Metoda linowa jest prosta do zastosowania w praktyce.
Możemy podwyższać przy niej stawki amortyzacyjne, a koszty są równomiernie rozłożone w czasie.
Nie odzwierciedla faktycznego zużycia środków trwałych.
Metoda liniowa – podstawowe stawki amortyzacji z Wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych
Miesięczną wielkość odpisu amortyzacyjnego, zgodnie z tą metodą, obliczamy według następującego wzoru:
PRZYKŁAD
Firma KORA zakupiła w marcu 2004 r. środek trwały za kwotę 7200 zł. Za transport tego środka zapłacono firmie transportowej 160 zł. Zatem wartość początkowa środka trwałego wynosi 7360 zł. Środek trwały został przekazany do użytkowania w kwietniu, a odpisy amortyzacyjne naliczane są od miesiąca następnego, czyli od maja. Firma przyjęła stawkę amortyzacji, tj. 14%, z Wykazu rocznych stawek amortyzacji.
Obliczenia dla roku 2004
Wartość początkowa środka trwałego = 7360 zł
Stawka amortyzacji = 14%
Okres dokonywania odpisów wyniesie 7 lat i 2 miesiące.
Odpis za miesiąc: (7360 zł x 14%) / 12 = 85,87 zł
Odpis za rok (8 miesięcy, tj. od maja do grudnia): 85,87 zł x 8 = 686,96 zł
Obliczenia dla roku 2005
Odpis za miesiąc: (7360 zł x 14%) / 12 = 85,87 zł
Odpis za rok: 85,87 zł x 12 = 1030,44 zł
2005 –2011
W kolejnych latach, tj. aż do czerwca 2011 r., firma będzie dokonywać odpisów amortyzacyjnych tak jak w 2005 r. Środek trwały zamortyzuje się w pełni, czyli nastąpi zrównanie się kwoty odpisów z wartością początkową maszyny w czerwcu 2011 r.
PRZYKŁAD
Firma FOKS zakupiła w czerwcu 2003 r. środek trwały o wartości 100 000 zł. Dyrektor firmy zadecydował, że do używania środek trwały będzie przyjęty w tym samym miesiącu, czyli w czerwcu 2003 r., i amortyzowany metodą liniową. Stawka amortyzacyjna została ustalona na poziomie 20%. W grudniu 2004 r. firma przeprowadziła modernizację tego środka trwałego z uwagi na zmieniające się parametry produkcji.
3 kroki do amortyzacji liniowej
1 W wykazie stawek amortyzacyjnych należy znaleźć stawkę dla środka trwałego, który chcemy amortyzować.
2 Obliczamy roczną kwotę odpisów amortyzacyjnych, która jest iloczynem stawki amortyzacyjnej i wartości początkowej środka trwałego.
3 Tak ustaloną kwotę należy podzielić przez dwanaście. Otrzymujemy w efekcie kwotę amortyzacji miesięcznej, która stanowi co miesiąc koszt uzyskania przychodu. Ten sposób naliczania odpisów możemy nazwać liniowym – kwoty odpisów w całym okresie amortyzacji nie ulegają zmianie.
Koszt przeprowadzonej modernizacji wyniósł 30 000 zł.
Rok 2003
Wartość początkowa: 100 000 zł
Odpis amortyzacyjny miesięczny: (100 000 zł x 20%)/12 = 1666,67 zł
Odpis amortyzacyjny za rok 2003 (za 6 miesięcy, tj. od czerwca do grudnia): 10 000 zł
Rok 2004
Wartość początkowa: 100 000 zł
Odpis amortyzacyjny za rok: 100 000 zł x 20% = 20 000 zł
Rok 2005
Wartość początkowa: 100 000 zł + 30 000 zł = 130 000 zł
Odpis za rok od podwyższonej wartości początkowej:
(100 000 zł + 30 000 zł) x 20% = 26 000 zł
Odpisy amortyzacyjne w kolejnych latach firma będzie dokonywać tak jak w roku 2005 r., aż do momentu, kiedy kwoty odpisów amortyzacyjnych zrównają się z podwyższoną wartością początkową środka trwałego.
Metoda liniowa – stawki podwyższone
Podatnik ma również możliwość podwyższenia podstawowych stawek amortyzacyjnych dla niektórych grup środków trwałych wykorzystywanych w warunkach wskazujących na ich szybszą eksploatację. Podwyższenia dokonuje się przez pomnożenie stawki amortyzacji podanej w Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych przez właściwy współczynnik. Podwyższeniu podlegać mogą tylko stawki amortyzacyjne przyjęte przez podatnika z wykazu.
PRZYKŁAD
Firma KOS kupiła nowy środek trwały, który będzie używany w złych warunkach. Stawka podstawowa (z Wykazu) dla tego środka trwałego wynosi 2,5%. Stawka ta zostaje więc podwyższona o współczynnik 1,4. Stawka podwyższona wynosi więc: 2,5% x 1,4 = 3,5%.
Metoda liniowa – stawki obniżone
Istnieje również możliwość obniżania podanych w wykazie stawek dla poszczególnych środków trwałych. Zmiany stawki dokonujemy począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego. Pamiętajmy, że – zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy o rachunkowości – poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych.
Tab. 16. Współczynniki podwyższenia stawek amortyzacyjnych
PRZYKŁAD
Firma KALAP posiada środek trwały o wartości 12 000 zł. Główny księgowy otrzymał polecenie od kierownictwa firmy, aby obniżyć stawkę amortyzacji z 14% do 7% począwszy od stycznia 2005 r. Środek trwały przyjęty był do używania i amortyzowany od maja 2004 r.
Rok 2004 (stara stawka amortyzacyjna, tj. 14%)
Odpis amortyzacyjny miesięczny: (12 000 zł x 14%) / 12 = 140 zł
Odpis amortyzacyjny za rok 2004: 140 zł x 8 miesięcy = 1120 zł
Rok 2005 (stawka amortyzacyjna obniżona, czyli 7%)
Odpis amortyzacyjny miesięczny: (12 000 zł x 7%) / 12 = 70 zł
Odpis amortyzacyjny za rok 2005: 70 zł x 12 miesięcy = 840 zł
W kolejnych latach użytkowania środka trwałego firma będzie dokonywać rocznych odpisów amortyzacyjnych, które będą kształtowały się na takim poziomie jak w 2005 r. Okres amortyzacji wyniesie 13 lat i 8 miesięcy.
Indywidualne stawki amortyzacyjne
Kolejną możliwością, którą mają firmy, jest ustalenie indywidualnych stawek amortyzacyjnych (stosownie do danego rodzaju składnika majątku). Dotyczy to jednak tylko używanych lub ulepszonych środków trwałych, pod warunkiem że są to środki trwałe po raz pierwszy wprowadzone do ewidencji lub wykazu. Tym samym oznacza to, że nie ma możliwości ustalenia indywidualnej stawki amortyzacji dla składników majątku, które kiedykolwiek figurowały w ewidencji podatnika lub zostały z tej ewidencji wykreślone i ponownie wprowadzone.
Tab. 17. Okres amortyzacji przy wykorzystaniu indywidualnych stawek amortyzacyjnych
PRZYKŁAD
Firma KABA posiada środek trwały o wartości początkowej 12 000 zł, który był wykorzystywany przez 10 miesięcy. Środek trwały należy do grupy 3–6 i 8 KŚT. Kierownik jednostki polecił ustalić indywidualną stawkę amortyzacyjną dla tego środka trwałego. Wartość początkowa środka trwałego nie przekracza 25 000 zł, a zatem dopuszczalny okres amortyzacji wynosi nie mniej niż 24 miesiące, tj. 2 lata (zgodnie z zasadami przedstawionymi w tabeli 17). Tym samym roczna stawka amortyzacji nie może przekroczyć 50%, tj. 100%/2 = 50%.
Roczny odpis amortyzacyjny:
12 000 zł x 50% = 6000 zł
Miesięczny odpis amortyzacyjny:
6000 zł / 12 = 500 zł
Amortyzacja środka trwałego będzie więc trwała przez 2 lata.
Stosowanie metody degresywnej
Kolejna metoda amortyzacji dopuszczona przez przepisy to metoda degresywna. Stosowanie tej metody oznacza stosowanie w pierwszym okresie amortyzacji podwyższonych stawek amortyzacyjnych naliczanych od wartości początkowej, a w następnym okresie amortyzacja naliczana jest od wartości netto, tzn. od wartości początkowej pomniejszonej o dokonane odpisy amortyzacyjne. Przepisy podatkowe dopuszczają stosowanie metody degresywnej wyłącznie do maszyn i urządzeń zaliczanych do grup 3–6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, a także środków transportu, z wyjątkiem samochodów osobowych. Przy zastosowaniu metody degresywnej stawki podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych należy podwyższyć w pierwszym podatkowym roku ich używania o odpowiedni współczynnik podany w poniższej tabeli.
Tab. 18. Współczynniki w amortyzacji degresywnej
3 kroki jak amortyzować metodą degresywną
1 W pierwszym roku podstawę stanowi wartość początkowa, a w następnych latach jest to wartość netto środka, czyli wartość początkowa pomniejszona o dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne (wartość tę ustalamy zawsze na początek każdego roku podatkowego).
2 Począwszy od roku, w którym kwota rocznej amortyzacji dokonanej według metody degresywnej byłaby niższa od wielkości rocznego odpisu ustalonego metodą liniową (wartość początkowa z pierwszego roku amortyzacji), dalszych odpisów amortyzacyjnych dokonuje się metodą liniową.
3 Odpisów metodą liniową dokonuje się aż do całkowitego zrównania się wartości początkowej z wielkością odpisów amortyzacyjnych. Odpisy amortyzacyjne kontynuuje się aż do miesiąca, w którym środek trwały zostanie całkowicie umorzony.
Metoda ta zakłada, że środek trwały traci na wartości więcej w pierwszych okresach używania, potem spadek jego wartości jest już mniejszy (chodzi tu zarówno o wartość użytkową, jak i finansową). Wybór tej metody powinien wynikać z charakteru amortyzowanych środków trwałych i ich podatnością na szybsze zużywanie się (np. sprzęt komputerowy). W praktyce zastosowanie tej metody pozwala na szybsze odzyskanie środków finansowych na odtworzenie konkretnych obiektów.
PLUSY I MINUSY
+ Przy amortyzacji metodą degresywną przyśpieszone jest amortyzowanie w pierwszych latach eksploatacji środka trwałego, czyli wtedy, gdy środek trwały ma największą wydajność.
Możliwość podwyższenia stawki amortyzacji, gdy przedsiębiorstwo położone jest na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo w gminie zagrożonej recesją i degradacją społeczną.
Metoda odzwierciedla rzeczywiste zużycie środków trwałych (wzmożona eksploatacja w pierwszych latach).
Przesunięcie w czasie zapłaty podatku dochodowego (obniża więc podstawę do opodatkowania).
Zwiększone koszty i niższy w początkowych okresach zysk.
Nieodpowiednio wykorzystana nadwyżka finansowa w początkowym okresie użytkowania środka trwałego może doprowadzić do sytuacji, w której w późniejszych latach, gdy środki trwałe będą wymagały remontów, jednostka nie będzie posiadała wystarczających środków.
PRZYKŁAD
Firma GAMA obliczyła, jak będzie wyglądał rozkład amortyzacji dla środka trwałego, którego wartość początkowa wynosi 12 000 zł, przewidywany okres używania 5 lat, natomiast stawka amortyzacji jest na poziomie 20% i może być podwyższona zgodnie z przepisami podatkowymi o współczynnik 2. Przy stawce liniowej odpis amortyzacyjny wynosiłby 2400 zł rocznie.
Zastosowanie współczynnika podwyższającego spowoduje, że środek trwały szybciej się zużyje, tzn. będzie go można eksploatować przez krótszy okres.
PRZYKŁAD
Firma KORA zakupiła w lutym 2004 r. maszynę do produkcji serów za 11 040 zł. Maszyna została oddana do używania w marcu. Kierownik jednostki podjął decyzję, że maszyna będzie amortyzowana od marca degresywną metodą amortyzacji. Stawka amortyzacji z Wykazu wynosi 14%. Firma znajduje się na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym. W związku z tym stawki podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych firma może podwyższyć stosując współczynnik 2,0:
• wartość początkowa środka trwałego – 11 040 zł,
• podstawowa roczna stopa amortyzacji – 14%,
• wskaźnik podwyższenia – 2,0,
• stawka podwyższona – 14% × 2,0 = 28%.
Rozpocznijmy od wyliczenia odpisu amortyzacyjnego metodą liniową:
Odpisy w kolejnych latach, tj. aż do maja 2011 r., kiedy to kwota odpisów zrówna się z wartością początkową maszyny, będą dokonywane tak jak w roku 2005 (przy założeniu stosowania metody liniowej).
Amortyzacja degresywna
Odpis amortyzacyjny 30%
Zgodnie z art. 16k ust. 4–6 u.p.d.o.p., podatnik ma jeszcze możliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych w wysokości 30% wartości początkowej. Korzystając z tego prawa, znacznie skraca się okres amortyzacji. Odpis ten można stosować jednak tylko w odniesieniu do fabrycznie nowych środków trwałych, zaliczonych do grup 3–6 Klasyfikacji Środków Trwałych, w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji. Ten sposób amortyzowania dotyczy więc wyłącznie fabrycznie nowych środków trwałych grup 3–6 Klasyfikacji Środków Trwałych, czyli:
• kotłów i maszyn energetycznych,
• maszyn ogólnego zastosowania, np.: maszyn do robót ziemnych, budowlanych i drogowych oraz maszyn rolniczych i gospodarki leśnej itp.,
• obrabiarek,
• maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej metali i tworzyw sztucznych,
• maszyn, urządzeń i aparatów ogólnego zastosowania używanych w przemyśle rolnym i spożywczym,
• maszyn i urządzeń do przetłaczania i sprężania cieczy i gazów,
• pieców przemysłowych,
• urządzeń do wymiany ciepła,
• maszyn i urządzeń do operacji i procesów materiałowych,
• zespołów komputerowych (w tym zestawów),
• urządzeń do regulacji i sterowania procesami, robotów itp.,
• specjalistycznych maszyn, urządzeń i aparatów, obejmujących maszyny, urządzenia i aparaty technologiczne specjalnie dostosowane do technologii wytwarzania w poszczególnych działach wytwórczości, tj. maszyny, urządzenia i aparaty przemysłu chemicznego, maszyny i urządzenia wiertnicze, górnicze, hutnicze, gazownicze, odlewnicze, torfiarskie,
• aparatów oraz urządzeń do pomiarów i zabiegów geofizycznych,
• maszyn do obróbki surowców mineralnych i produkcji wyrobów z nich,
• maszyn do produkcji wyrobów z metali i tworzyw sztucznych,
• maszyn do obróbki i przerobu drewna, produkcji wyrobów z drewna oraz maszyny papiernicze i poligraficzne,
• maszyn włókienniczych i odzieżowych,
• maszyn do obróbki skóry i produkcji wyrobów ze skóry,
• maszyn, urządzeń i aparatów przemysłów rolnych i spożywczych,
• urządzeń technicznych obejmujących: zbiorniki naziemne wewnątrz budynków i budowli,
• urządzeń rozdzielczych i aparatury energii elektrycznej (np. urządzenia rozdzielcze i aparaturę prądu zmiennego i stałego, urządzenia nastawcze prądu zmiennego i stałego, stacje transformatorowe itp.), urządzeń telewizyjnych i radiotechnicznych (np. urządzeń nadawczych i odbiorczych radia i telewizji),
• urządzeń elektroakustycznych, transmisji przewodowej i bezprzewodowej, urządzeń sygnalizacyjnych i alarmowych; urządzeń telefonicznych, urządzeń elektroenergetycznych przetwórczych i zasilających, jak np. transformatory, zespoły prostownikowe, kondensatory statyczne i baterie akumulatorów elektrycznych; dźwigi i przenośniki (transportery),
• pozostałych urządzeń przemysłowych, jak np.: przekładnie, urządzenia klimatyzacyjne i wentylacyjne; urządzenia do oczyszczania wody, powietrza, ścieków i gazów oraz odpopielania i odżużlania,
• akumulatorów hydraulicznych, urządzeń pralni, wag pojazdowych, wagonowych i innych wbudowanych,
• urządzeń projekcyjnych i teatralnych,
• urządzeń do przeprowadzania badań technicznych oraz pozostałych urządzeń technicznych.
Zaletą tej metody amortyzacji jest możliwość wliczenia 30% odpisu amortyzacyjnego do kosztów uzyskania przychodu już w miesiącu przekazania środka trwałego do używania, co pozwala na znaczące obniżenie podatku za dany rok podatkowy przy dokonaniu zakupu i przekazaniu środka trwałego do używania nawet w ostatnim dniu roku – 31 grudnia. Mając więc na uwadze, że w listopadzie płaci się podwójną zaliczkę, można ją obniżyć przez dokonanie zakupu i uruchomienie środka trwałego 30 listopada.
Co na to urząd?
W piśmie z 12 maja 2003 r., odpowiadając na interpelację poselską, Ministerstwo Finansów udzieliło wyjaśnień w sprawie odpisów amortyzacyjnych nowych środków trwałych zaliczanych do grup 3–6 Klasyfikacji w pierwszym roku podatkowym w wysokości 30% wartości początkowej.
Resort finansów wyjaśnił, że przedstawiona wyżej metoda ma zastosowanie do środków trwałych wprowadzonych do ewidencji, począwszy od 5 września 2002 r., tj. z chwilą ogłoszenia wyżej wymienionej ustawy z dnia 27 lipca 2002 r., nawet jeżeli zostały one nabyte lub wytworzone we własnym zakresie przed dniem wejścia w życie nowelizowanej ustawy. Jednocześnie ministerstwo podkreśliło, że wejście w życie od 1 stycznia 2003 r. art. 16h ust. 4 u.p.d.o.p. nie przekreśliło prawa podatnika do skorzystania z 30% odpisu amortyzacyjnego, o którym mowa w art. 16k ust. 4 u.p.d.o.p., od środków trwałych wprowadzonych do ewidencji po 1 stycznia 2003 r., a dodatkowo umożliwiło podatnikom dokonywanie 30% odpisu również w równych ratach miesięcznych (kwartalnych) bądź jednorazowo na koniec roku podatkowego. Przed wejściem w życie tego przepisu podatnik mógł tego dokonać tylko jednorazowo, nie wcześniej niż w miesiącu, w którym środki trwałe zostały wprowadzone do ewidencji.
Zdaniem ministerstwa, prawa tego nie przekreśla również wyrażona w tym przepisie zasada, iż suma dokonanych odpisów amortyzacyjnych w pierwszym roku podatkowym, w którym środki trwałe (wartości niematerialne i prawne) zostały wprowadzone do ewidencji, nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres od wprowadzenia ich do ewidencji do końca tego roku podatkowego. W przypadku fabrycznie nowych środków trwałych oznacza to tylko, że przypadająca w okresie pierwszego roku podatkowego suma dokonanych odpisów nie może przekroczyć 30% wartości początkowej tych środków, o której mowa w art. 16k ust. 4 u.p.d.o.p.
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów na interpelację nr 3464, zamieszczona na stronach sejmowych (www.sejm.gov.pl).
Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych
Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy o rachunkowości, do sposobów dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych wartości niematerialnych i prawnych stosuje się odpowiednio art. 31 ust. 2 i art. 32 ust. 1–4 i ust. 6 ustawy obowiązujące dla środków trwałych. Oto podstawowe zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych wartości niematerialnych i prawnych zgodnie z ustawą o rachunkowości:
• wartość początkową aktywów zaliczonych do wartości niematerialnych i prawnych zmniejszają odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości, na skutek używania lub upływu czasu,
• odpisów dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej poszczególnych tytułów wartości niematerialnych i prawnych na ustalony – na dzień przyjęcia ich do używania – okres amortyzacji, a rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu do używania,
• przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności wartości niematerialnych i prawnych, na określenie którego wpływają różne czynniki. Istotnym czynnikiem wpływającym na okres amortyzacji i roczną stawkę będzie w tym przypadku prawne lub umowne ograniczenie czasu używania poszczególnych tytułów wartości niematerialnych i prawnych, czy tempo postępu techniczno-ekonomicznego.
Czego nie amortyzujemy podatkowo?
Amortyzacji nie podlegają:
• grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów,
• budynki mieszkalne wraz ze znajdującymi się w nich dźwigami lub lokale mieszkalne służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na podstawie umowy, jeżeli podatnik nie podejmie decyzji o ich amortyzowaniu,
• dzieła sztuki i eksponaty muzealne,
• wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w inny sposób niż w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze kupna lub przyjęcia do odpłatnego korzystania, na podstawie umowy leasingu, z której wynika, że odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający,
• składniki majątku, które nie są używane na skutek zaprzestania działalności, w której składniki te były używane (w tym przypadku składniki te nie podlegają amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaprzestano tej działalności).
Tab. 19. Okres amortyzacji bilansowej
Tab. 20. Amortyzacja podatkowa wartości niematerialnych i prawnych
Nie można dokonywać odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych, które są niesprawne. Jeżeli w trakcie używania środka nastąpiła konieczność wycofania go z eksploatacji, np. na pełny miesiąc, w tym miesiącu nie dokonuje się odpisu amortyzacyjnego.
Amortyzacja bilansowa a amortyzacja podatkowa
Tab. 21. Porównanie przepisów podatkowych i bilansowych
Tab. 22. Amortyzacja podatkowa a amortyzacja bilansowa na przykładzie
Jeżeli firma nabędzie lub wytworzy we własnym zakresie składniki majątku (środki trwałe, wartości niematerialne lub prawne) o wartości początkowej przekraczającej 3500 zł i ze względu na przewidywany przez nich okres używania równy lub krótszy niż rok nie zaliczy ich do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych, a faktyczny okres ich używania przekroczy rok – wówczas firma jest obowiązana (zaraz w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym ten rok upłynął) do:
• zaliczenia tych składników do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych – przyjmując je do ewidencji lub wykazu w cenie nabycia albo koszcie wytworzenia,
• zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o różnicę między ceną nabycia lub kosztem wytworzenia a kwotą odpisów amortyzacyjnych, przypadającą na okres ich dotychczasowego używania, obliczonych przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych,
• stosowania stawek amortyzacji w całym okresie dokonywania odpisów amortyzacyjnych,
• wpłacenia, do 20. dnia tego miesiąca, do właściwego urzędu skarbowego kwoty odsetek naliczonych od dnia zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie składników majątku do dnia, w którym okres ich używania przekroczył rok.
Tę samą zasadę stosuje się odpowiednio w przypadku zaliczenia wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie składników majątku o wartości początkowej przekraczającej 3500 zł do kosztów uzyskania przychodów, a następnie zaliczenia tych składników do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych przed upływem roku od dnia ich nabycia lub wytworzenia; w tym przypadku odsetki nalicza się do dnia zaliczenia ich do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Jeżeli różnica jest wyższa od kosztów danego miesiąca, nierozliczona nadwyżka kosztów pomniejsza koszty w następnych miesiącach. Tabele stawek amortyzacyjnych stanowią załączniki do ustaw podatkowych. W przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych jest to załącznik do ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 104, poz. 1104 z późn. zm; ost. zm. Dz.U. z 2003 r. nr 202, poz. 1956). W przypadku podatku od osób prawnych tabela stanowi załącznik do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Tabele te grupują środki trwałe ze względu na stawkę amortyzacji. Klasyfikacja ta jest jednak dość ogólna – ustawodawca odsyła do dokładnego podziału, jaki stanowi Klasyfikacja Środków Trwałych. Stanowi ona załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (Dz.U. nr 112, poz. 1317 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2004 r. nr 260, poz. 2589).
1 M. Pałka, Zakładowy plan kont od 2002 r. z komentarzem , Wrocław, Ekspert 2001.
Grzegorz Mazur

Autopromocja

REKLAMA

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Podatek PIT - część 2
    certificate
    Jak zdobyć Certyfikat:
    • Czytaj artykuły
    • Rozwiązuj testy
    • Zdobądź certyfikat
    1/10
    Zeznanie PIT-37 za 2022 r. można złożyć w terminie do:
    30 kwietnia 2023 r. (niedziela)
    2 maja 2023 r. (wtorek)
    4 maja 2023 r. (czwartek)
    29 kwietnia 2023 r. (sobota)
    Następne
    Księgowość
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Polska ustawa o kryptoaktywach od 30 czerwca 2024 r. Założenia i cel nowych przepisów [omówienie projektu]

    Projekt ustawy o kryptoaktywach ma zaimplementować do krajowych przepisów rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 1095/2010 oraz dyrektyw 2013/36/UE i (UE) 2019/1937 (Dz. U. UE. L. z 2023 r. Nr 150, str. 40 z późn. zm.) (dalej: MiCA) określające zasady regulacji i nadzoru emisji, handlu i świadczenia usług związanych z kryptowalutami. Rozporządzenie obowiązuje już od 29 czerwca 2023 r., ale w pełni zacznie być stosowane dopiero w grudniu 2024 r. Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie nowych rozwiązań w obszarze sektora rynku kryptoaktywów, mających na celu realizację zadań wynikających z rozporządzenia MiCA, w szczególności w zakresie skutecznego nadzoru i ochrony inwestorów. Według ustawodawcy podjęcie działań zmierzających do realizacji ww. celów zapewni rozwój rynku w perspektywie wieloletniej oraz bezpieczeństwo przez rozszerzenie kompetencji nadzorczych. Za projekt ustawy odpowiada Podsekretarz Stanu Ministerstwa Finansów. 

    Rozlicz się przez internet. Dzięki usłudze Twój e-PIT szybko i łatwo rozliczysz swój PIT

    Okres rozliczeń rocznych PIT trwa do końca kwietnia. Dzięki usłudze Twój e-PIT udostępnionej przez Ministerstwo Finansów w e-Urzędzie Skarbowym (e-US) możesz szybko i wygodnie rozliczyć swój PIT. Zwłaszcza jeśli masz Profil Zaufany. Jeśli nie masz – założysz go od ręki.

    PIT 2024. Czy można rozliczyć podatki bez Profilu Zaufanego?

    Sezon rozliczeń podatkowych jest w pełni. Dzięki usłudze e-PIT dostępnej na stronie Ministerstwa Finansów, możesz  szybko rozliczyć swój PIT. Resort zaleca, aby z rozliczeniem nie zwlekać.

    Co można sobie odliczyć od podatku 2024? Z jakich ulg podatkowych można skorzystać w rozliczeniu PIT?

    Co można odliczyć z podatku PIT? Z jakich ulg podatkowych można skorzystać w rozliczeniu w 2024 roku?

    Kto może wyjechać do sanatorium z ZUS-em w 2024 roku? Jak uzyskać skierowanie? Ile trzeba czekać?

    Nie tylko Narodowy Fundusz Zdrowia kieruje do miejscowości uzdrowiskowych, ale także Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Z leczenia może skorzystać każdy ubezpieczony, który jest zagrożony utratą zdolności do pracy. Warunkiem jest jednak, by rehabilitacja poprawiła rokowania stanu zdrowia i przyczyniła się do powrotu do aktywności zawodowej.

    Limit pomocy de minimis dla MŚP 2024 - podwyżka od 1 maja

    Ministerstwo Finansów przygotowało projekt rozporządzenia, na podstawie którego MŚP nadal udzielana będzie pomoc de minimis w formie gwarancji BGK spłaty kredytu lub innego zobowiązania - napisał resort w OSR do projektu. Rozporządzenie wdroży w życie unijne przepisy wprowadzające nowy wyższy limit takiej pomocy dla jednego przedsiębiorstwa w ciągu 3 lat.

    Ulga sponsoringowa a koszty uzyskania przychodów z zysków kapitałowych

    Po koniec 2023 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że podmioty osiągające przychody z zysków kapitałowych również mogą odliczać koszty wspierania sportu, edukacji i kultury, na podstawie art. 18ee, niezależnie od tego czy koszty te zostaną przyporządkowane do przychodów z zysków kapitałowych czy pozostałych przychodów.

    Rozrachunki w księgowości wsparte sztuczną inteligencją. Nadchodzi nowe

    Czy sztuczna inteligencja może wspomóc księgowym w rozrachunkach? Dzięki wykorzystaniu mechanizmów sztucznej inteligencji programy księgowe pozwalają na dużą automatyzację procesów w tym zakresie.

    Jak rozpoznać pellet dobrej jakości? Jak sprawdzić samemu?

    Jakość pelletu jest kluczowym czynnikiem decydującym o jego efektywności i bezpieczeństwie użytkowania. Niezależnie od tego, czy wykorzystujemy go do ogrzewania domu, czy jako surowiec w przemyśle, istnieją cechy, na które warto zwrócić uwagę, aby mieć pewność, że wybieramy produkt najwyższej jakości.

    Składki ZUS wspólników spółki z o.o. (jednoosobowej i wieloosobowej). Kto i kiedy nie zapłaci składek?

    Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych różnicują pozycję wspólników spółki z o.o. w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w zależności od tego, czy spółka jest jednoosobowa czy wieloosobowa.

    REKLAMA