Urzędnicy surowo karzą nieuczciwych

Ministerstwo Finansów opublikowało raport o kontroli skarbowej za okres od stycznia do sierpnia 2006 roku. Ustalenia z decyzji wydanych przez organy kontroli skarbowej w tym okresie wskazują na uszczuplenia na poziomie 1,5 mld zł. Podatnicy najczęściej oszukają na stawkach akcyzy oraz w rozliczeniach VAT, PIT i CIT. O tym, że kontrole były szczegółowe, świadczy też liczba mandatów karnych. Tylko w pierwszych ośmiu miesiącach tego roku urzędnicy wydali ich ponad 15,5 tys. na kwotę prawie 3 mln zł.

Urzędnicy w tym roku odważniej nakładali kary. Inspektorzy chętnie sięgali po środki przewidziane w kodeksie karnym skarbowym wymierzając kary na kwotę 7 mln zł. Nowością było też zastosowanie odpowiedzialności posiłkowej.

– Pozwala ona na obciążenie osoby prawnej grzywną wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego, która z popełnionego przestępstwa uzyskała korzyść majątkową – wyjaśnia Maria Pietrzyk, prawnik z kancelarii Magnusson. Dodaje, że zastosowanie przez urzędników odpowiedzialności posiłkowej wcześniej zdarzało się rzadko. W tym roku została ona zastosowana w postępowaniu w sprawie jednej z sieci hipermarketów.

Na stosowanie odpowiedzialności posiłkowej uwagę zwraca również Magdalena Mucha-Prymas, menedżer BDO Polska.

– Istotne jest sięgnięcie przez Urząd Kontroli Skarbowej w Warszawie do rzadko stosowanej instytucji odpowiedzialności posiłkowej.

– Opublikowane przez resort wyniki kontroli potwierdzają fakty i ogólną wiedzę znaną już od dawna – twierdzi dr Janusz Fiszer, partner w Kancelarii Prawnej White & Case i adiunkt UW. Najwięcej nieprawidłowości ma miejsce w sferze podatków pośrednich: 54 proc. całości tzw. ustaleń podatkowych dotyczy podatku akcyzowego, a 28 proc. – podatku od towarów i usług. Ponad połowa ustaleń w wyniku nieprawidłowego naliczania i poboru akcyzy pojawiła się w sprawach prowadzonych we współpracy z prokuraturą. Z kolei nieprawidłowości dotyczące podatków dochodowych to jedynie 17 proc. wszystkich ustaleń (PIT – 11 proc. i CIT – 6 proc.).

– Na podstawie tych liczb można stwierdzić, że nieprawidłowości i naruszenia prawa podatkowego mają miejsce głównie tam, gdzie sam system to ułatwia, stwarzając pokusę, np. w postaci różnych stawek akcyzy na podobne produkty, np. olej napędowy i olej opałowy – twierdzi dr Janusz Fiszer. Dodaje, że nieprawidłowości występują szczególnie w zakresie obrotu paliwami, a także tam, gdzie niezwykle skomplikowane regulacje i mało przejrzyste interpretacje tworzą prawdziwy gąszcz, i to zarówno pułapek dla uczciwych podatników, jak i możliwości nadużyć dla nieuczciwych podatników.

Na fakt popełniania największych nadużyć w zakresie akcyzy uwagę zwraca również Małgorzata Sobońska, adwokat współpracujący z MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy.

– Najwyższe wpływy do skarbu państwa wynikające z decyzji urzędów kontroli skarbowej dotyczą podatku akcyzowego. Stanowią one ponad połowę wszystkich ustaleń podatkowych – twierdzi nasza rozmówczyni. Jej zdaniem jest to konsekwencją tego, że podatek ten obciąża dobra tradycyjnie narażone na działalność grup przestępczych. Najbardziej powszechnymi pod tym względem towarami zawsze były paliwa i wyroby tytoniowe.

– Opublikowany raport dowodzi, że sytuacja pod tym względem nie zmieniła się – dodaje.

Ministerstwo Finansów na początku tego roku po raz pierwszy podało informacje na temat obszarów, w których prowadzone będą kontrole. Zwraca na to uwagę Maria Pietrzyk, prawnik z kancelarii Magnusson. W raporcie znalazły się też informacje o priorytetach kontroli.

– Jednym z priorytetowych celów stawianych na ten rok kontroli skarbowej miało być uczynienie z niej służby bardziej sprawnej i przyjaznej uczciwym podatnikom – twierdzi Małgorzata Sobońska, adwokat współpracujący z MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy.

Kontrola jest sprawniejsza. Trudno jednak powiedzieć, że jest przyjazna podatnikom. Zdaniem Małgorzaty Sobońskiej za niepokojące należy uznać doniesienia o tym, że ponad jedna trzecia środków ściąganych od podatników na podstawie wydawanych decyzji jest im następnie zwracana po ostatecznym wyjaśnieniu sprawy.

Kontrola skarbowa w tym roku koncentrowała się przede wszystkim na ujawnianiu szarej strefy. Raport wskazuje zasadniczy odwrót od badania podatników w ramach szerokich kontroli prawidłowości rozliczeń z budżetem.

– Dużo działań, o których mowa w raporcie, było nakierowanych do wewnątrz, w tym między innymi na zajęcie się brakami w archiwizowanej dokumentacji z kontroli, a także na fundamentalnej zmianie uprawnień organów skarbowych polegającej na przywróceniu im prawa do kontrolowania tzw. dużych podatników – zauważa Agnieszka Tałasiewicz, partner Ernst & Young. Jej zdaniem raport obrazuje też zjawisko swoistej kompensaty: ośrodki, które mają niewielkie ustalenia w zakresie podatków, przodują w karach stosowanych na podstawie kodeksu karnego skarbowego, zaś tam, gdzie zaległych podatków ujawniono więcej, procentowy udział kar okazuje się znacznie niższy.

– Najsłabszym punktem raportu są opisane w nim konkretne sprawy – ich natura jest tak specyficzna, że dla przeciętnego, uczciwego podatnika nie płynie z nich żadna nauka – uważa Agnieszka Tałasiewicz.

Eksperci są zgodni, że wcześniejsze publikowanie danych dotyczących planowanych obszarów kontroli skarbowej w dłuższej perspektywie czasu ma sens.

– Takie informacje w połączeniu z lekturą samego raportu mogą sprawiać, że dla uczciwych podatników kontrola skarbowa stawać się będzie bardziej przewidywalna – o takich ambicjach wspominają zresztą autorzy podsumowania – twierdzi Maria Pietrzyk, prawnik z kancelarii Magnusson.

Biorąc pod uwagę zarówno wyniki kontroli, jak i opinie ekspertów, można wysunąć wniosek, że kontrola skarbowa zmierza do sprawniejszej obsługi podatników. Nie oznacza to jednak, że kontrola ta będzie szybsza czy też mniej wnikliwa. Świadczą o tym liczby. 1,5 mld zł uszczupleń podatkowych i liczne mandaty karne wskazują, że urzędnicy będą sprawdzać działania podatników jeszcze bardziej szczegółowo niż do tej pory.