Co jest kosztem podatkowym?
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.
Powyższy przepis wskazuje, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został on poniesiony. Wydatek zostanie bowiem uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem, a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy.
W interpretacjach podatkowych oraz orzeczeniach sądów administracyjnych podnosi się, że podatnicy (spółki) nie mają możliwości rozpoznania kosztu podatkowego z tytułu sfinansowania ubezpieczenia – członków zarządu lub pozostałych osób pełniących w spółce kluczowe stanowiska – chroniącego tak naprawdę te osoby fizyczne a nie daną spółkę, przed odpowiedzialnością cywilną. Argumentem, który przekonuje za uznaniem takich wydatków za niestanowiących kosztu uzyskania przychodów jest właśnie to, że takie ubezpieczenie chroni nie samą spółkę lecz podmioty trzecie. Tym samym brak jest wymaganego związku między poniesieniem wydatku na takie ubezpieczenie a przychodem samej spółki lub zabezpieczeniem bądź zachowaniem źródła przychodów. Poza tym uznawane jest, że taki wydatek został poniesiony na rzecz ubezpieczonych osób, a nie na rzecz spółki.
Na powyższe wskazuje np. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 7 marca 2018 r., nr 0111-KDIB1-2.4010.29.2018.1.AW czy w interpretacji indywidualnej z dnia 31 sierpnia 2018 r., nr 0111-KDIB2-3.4010.160.2018.3.PB.
W kontekście powyższego, dodatkowo warto wskazać na wyłączenia znajdujące się w art. 16 ustawy o CIT, które odnoszą się wprost do wydatków ponoszonych na rzecz osób pełniących określone funkcje w spółce, czy też na rzecz pracowników.
Składki ubezpieczeniowe – członkowie władz spółki
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 38a ustawy o CIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na rzecz osób wchodzących w skład rad nadzorczych, komisji rewizyjnych lub organów stanowiących osób prawnych oraz spółek komandytowo-akcyjnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium RP, z wyjątkiem wynagrodzeń wypłacanych z tytułu pełnionych funkcji.
Z powyższego wynika więc, że tylko wynagrodzenia członków tych organów są kosztem podatkowym spółki, natomiast inne wydatki ponoszone na ich rzecz już nie.
Składki ubezpieczeniowe – osoby pełniące określone funkcje (księgowość, kadry, itp.)
Jak stanowi art. 16 ust. 1 pkt 59 ustawy o CIT, nie uważa się za koszt uzyskania przychodów składek opłaconych przez pracodawcę z tytułu zawartych lub odnowionych umów ubezpieczenia na rzecz pracowników, z wyjątkiem umów dotyczących ryzyka grup 1, 3 i 5 działu I oraz grup 1 i 2 działu II wymienionych w załączniku do ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124, poz. 1151), jeżeli uprawnionym do otrzymania świadczenia nie jest pracodawca i umowa ubezpieczenia w okresie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym ją zawarto lub odnowiono, wyklucza:
a) wypłatę kwoty stanowiącej wartość odstąpienia od umowy,
b) możliwość zaciągania zobowiązań pod zastaw praw wynikających z umowy,
c) wypłatę z tytułu dożycia wieku oznaczonego w umowie.
Kosztem uzyskania przychodów mogą być więc opłacone przez pracodawcę składki z tytułu zawartych lub odnowionych na rzecz pracowników umów ubezpieczenia, ale tylko niżej wskazanych:
- na życie (grupa 1, dział I),
- na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (grupa 3, dział I),
- wypadkowego i chorobowego, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń grupy 1-4 działu I (grupa 5, dział I),
- wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej (grupa 1, dział II),
- choroby (grupa 2, dział II).
Składki z tytułu ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej mieszczą się zaś w dziale II, grupa 10-13, a więc nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodu spółki opłacającej takie składki na rzecz objętych ubezpieczeniem członków zarządu czy osób pełniących określone funkcje w spółce na podstawie umowy o pracę.
Ważne!
Nie stanowią zatem kosztów uzyskania przychodów składki płacone z tytułu umów ubezpieczenia OC, bez względu na to, czy takie ubezpieczenie obejmuje pracowników, czy osoby funkcjonujące w spółce na podstawie innych stosunków prawnych (np. członków zarządu, rad nadzorczych, itp.).
Podobnie omawiany problem interpretują również sądy administracyjne, które wyłączają takie wydatki z kosztów na podstawie samego ogólnego przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Przykładowo w wyroku NSA z 15 września 2013 r., sygn. akt II FSK 2924/11, Sąd zauważył, że: „(…) zasadniczą zatem - w świetle regulacji art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. - pozostaje odpowiedź na pytanie, czy wydatki poniesione przez Spółkę z tytułu ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej osób wchodzących w skład zarządu Spółki - mogą przyczynić się do powstania przychodu bądź zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodu. Zdaniem składu orzekającego na tak postawione pytanie odpowiedź może być tylko negatywna. Poniesiony bowiem przez Spółkę wydatek de facto to nie Spółce przyniesie ewentualne korzyści ale ubezpieczonym tj. członkom zarządu, gdyż to te osoby - jak wskazała Spółka we wniosku o udzielenie interpretacji - będą beneficjantami ubezpieczenia. W konsekwencji oznacza to, że Spółka poniesie wydatek, który w żaden sposób nie przyczyni się do powstania po jej stronie przychodu czy zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodu, a to oznacza, że wydatek nie zostanie poniesiony w celu, który stanowi warunek sine gua non uznania go za koszt podatkowy w świetle art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.”
Ważne jest, że powyższe interpretacje i wyroki dotyczą sytuacji, w których wskazane zostało, że wnioskodawca – spółka, finansująca ubezpieczenie jest ubezpieczającym zaś ubezpieczonym są określone osoby fizyczne (np. członkowie zarządu bądź osoby pełniące kluczowe stanowiska w spółce). Dzięki temu ewentualna realizacja praw z tytułu tego ubezpieczenia powoduje uniknięcie odpowiedzialności cywilnej tylko tych osób, a nie samej spółki, przez co uznawane było, że sam wnioskodawca nie odnosi żadnych korzyści z tytułu płacenia takich składek.
Ważne!
Nie da się zatem ukryć, że wysoce ryzykowne jest zaliczanie przedmiotowych składek do kosztów uzyskania przychodów przez podatników, ponieważ należałoby uznać, że składki takie są płacone po części w interesie spółki, a po części mimo wszystko w interesie osób fizycznych.
Kiedy można zaliczyć składki na ubezpieczenie OC do kosztów uzyskania przychodów?
Jest jednak pewne rozwiązanie. Organy podatkowe dopuszczają bowiem w niektórych sytuacjach zaliczenie wydatku ponoszonego na składkę ubezpieczeniową do kosztów uzyskania przychodów.
Możliwość taka dotyczy po pierwsze sytuacji, w której dana spółka ma możliwość ustalenia kwoty składki odnoszącej się do poszczególnych zakresów ubezpieczenia – a więc odpowiednio do ubezpieczenia spółki i do ubezpieczenia osób fizycznych. W takim przypadku wskazuje się, że płacona składka, w części dotyczącej bezpośrednio ubezpieczenia spółki, może stanowić koszt uzyskania przychodu.
Powyższe potwierdza wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi interpretacja indywidualna z dnia 20 października 2011 r. nr IPTPB3/423-128/11-4/GG. Organ podatkowy wskazał, że: „(…) jeżeli Wnioskodawca opłaca składkę na ubezpieczenie pracowników w pakiecie i nie ma możliwości ustalenia kwoty składki odnoszącej się do poszczególnych zakresów ubezpieczenia, opłacona składka nie stanowi dla Wnioskodawcy kosztu uzyskania przychodu na podstawie przepisu art. 16 ust. 1 pkt 59 w związku z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Natomiast opłacona przez Wnioskodawcę składka, w części obejmującej koszty leczenia i assistance może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów Wnioskodawcy przy spełnieniu warunków wynikających z regulacji art. 16 ust. 1 pkt 59 ustawy o podatku dochodowym
od osób prawnych oraz art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych”.
Również, jeżeli spółka jest w stanie wyodrębnić do osobnej polisy ochronę dotyczącą jej samej, to wydatki poniesione w związku z taką polisą będą mogły stanowić koszt podatkowy.
Aprobatę dla uznania takiej składki ubezpieczeniowej za koszt podatkowy, wyraził Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 29 marca 2018 r. nr 0111-KDIB2-2.4010.33.2018.1.MZ, w której wskazał: „(…) W kontekście powyższego, umowa ubezpieczenia od strat poniesionych przez Spółkę na skutek uchybień w działaniu osób wchodzących w skład jej organów (zarządu lub rady nadzorczej), którą zamierza zawrzeć Spółka (Wnioskodawca) będzie chronić jej interesy a nie interesy osób odpowiedzialnych za szkodę. Podmiotem uprawnionym do odbioru ubezpieczenia również będzie Spółka (Wnioskodawca). Objęcie umową ubezpieczeniową jest zatem racjonalnym działaniem podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, który zabezpiecza swój interes dostępnymi na rynku ubezpieczeniowym produktami ubezpieczeniowymi. Reasumując, w myśl przepisów art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, składka na ubezpieczenie z tytułu umowy ubezpieczenia Spółki od strat poniesionych na skutek uchybień w działaniu jej organów, będzie stanowić dla Spółki koszt uzyskania przychodów. Tym samym Wnioskodawca będzie uprawniony do zaliczenia w koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z opłaceniem przez Spółkę składki na ubezpieczenie z ww. tytułu.”
Sandra Przybylska-Pałka, starszy konsultant podatkowy w TAX-ES kancelaria doradztwa podatkowego dr Ewelina Skwierczyńska