Błędne zastosowanie przepisów o VAT
Od 1 stycznia 2017 r. obowiązują w polskiej ustawie o podatku od towarów i usług sankcje dla podatników, którzy zaniżają VAT. Podstawowa stawka określona w art. 112b ust. 1 ustawy o VAT wynosi 30%, może być jednak zmniejszona do 20%. Od początku obowiązywania tych regulacji pojawiają się pytania o zgodność tych przepisów z unijną dyrektywą oraz zasadą neutralności VAT. Ostatecznie kwestią tą zajął się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sprawa C-935/19, Grupa Warzywna Sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu).
W rozpatrywanej przez TSUE sprawie podatnik Grupa Warzywna sp. z o.o. kupiła nieruchomość. Sprzedawca, uznając, że transakcja powinna być opodatkowana VAT, wystawił fakturę VAT z podatkiem w wysokości ponad 3 mln zł. Podatnik zapłacił fakturę oraz odliczył VAT, który wykazał w deklaracji podatkowej i wystąpił z wnioskiem o zwrot zapłaconego podatku.
Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT zwalnia się z podatku dostawę budynków, budowli lub ich części z wyjątkiem, gdy dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim oraz gdy pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą nie upłynęły dwa lata.
W związku z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty fiskus wszczął kontrolę podatkową, po której stwierdził, że transakcja jest zwolniona z podatku, a strony nie złożyły oświadczenia o rezygnacji ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 10 ustawy o VAT.
Spółka zaakceptowała ustalenia urzędników i złożyła korektę deklaracji podatkowej. Pomimo to urząd skarbowy nałożył na nią sankcję w postaci dodatkowego zobowiązania VAT w wysokości 20% kwoty zawyżenia zwrotu VAT zgodnie z art. 112 ust. 2 ustawy o VAT. Kwota dodatkowego zobowiązania VAT wyniosła ponad 0,5 mln zł.
Spółka zakwestionowała decyzję fiskusa i zaskarżyła ją do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, który to sąd zapytał TSUE o zgodność tego przepisu z prawem unijnym.
Zakwestionowany przepis o VAT
Zgodnie z art. 112 ust. 1 ustawy o VAT, jeżeli organ podatkowy stwierdzi, że podatnik w złożonej deklaracji wykazał kwotę VAT w nieprawidłowej wysokości oraz nie złożył deklaracji podatkowej i nie dokonał wpłaty podatku, naczelnik urzędu skarbowego lub celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie w wysokości 30% kwoty VAT.
TSUE rozważał zgodność art. 112 ust. 2 ustawy o VAT z przepisami unijnymi, czyli sytuacji, gdy podatnik złożył korektę deklaracji lub deklarację podatkową i rozliczył podatek VAT najpóźniej w dniu złożenia korekty lub deklaracji podatkowej. W takich przypadkach dodatkowe zobowiązanie podatkowe wynosi 20% kwoty VAT.
Sankcje w VAT - stanowisko TSUE
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 15 kwietnia 2021 r. w sprawie C-935/19, Grupa Warzywna Sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu wskazał, że zgodnie z art. 273 dyrektywy VAT państwo członkowskie może wprowadzić przepisy zapewniające prawidłowość poboru podatku VAT, w tym przepisy sankcyjne. Warunkiem zastosowania art. 273 dyrektywy VAT jest zapewnienie równego traktowania transakcji krajowych i międzynarodowych oraz niepowstawanie formalności związanych z przekraczaniem granic. TSUE wskazał, że co do zasady państwa unijne mogą wdrażać przepisy sankcyjne, jednak powinny być one zgodne z założeniami i zasadami systemu VAT.
Trybunał odniósł się do stanu faktycznego zaistniałego w sprawie. TSUE podkreślił, że biorąc pod uwagę treść art. 273 dyrektywy oraz zasadę proporcjonalności, nie można nakładać przepisów sankcjonujących w VAT nierozróżniających przyczyn powstania nieprawidłowości. TSUE wskazał, że powstała w zaistniałej sprawie nieprawidłowość nie była działaniem nakierowanym na oszustwo podatkowe i uszczuplenie wpływów do budżetu państwa.
Celem wprowadzenia przepisów sankcjonujących do ustawy o VAT było karanie oszustów podatkowych oraz podmiotów nadużywających przepisów. Zasadniczo takie przepisy nie powinny być wymierzane w przypadku oczywistych omyłek, błędów lub zwykłych spóźnień.
W konsekwencji TSUE orzekł, że polskie organy podatkowe w zaistniałych okolicznościach nie miały prawa do nałożenia sankcyjnej stawki podatku VAT, ponieważ przyczyna nieprawidłowości był inna niż oszustwo podatkowe, a wyżej opisana sankcja nie może być stosowana automatycznie.
Konsekwencje wyroku TSUE
Podatnicy, wobec których zostało wymierzone dodatkowe zobowiązanie VAT, mogą teraz przeanalizować sprawę i nałożoną sankcję pod kątem przyczyny, będącej podstawą nałożenia sankcji. Jeżeli nie było to oszustwo lub nadużycie, a zwykły błąd, pomyłka czy spóźnienie, podatnicy mogą wystąpić z wnioskami o zwrot nadpłaty. Pomimo że wyrok dotyczy art. 112 ust. 2 ustawy o VAT, jego wnioski można zastosować także do 30% sankcji, która również nie powinna być sprzeczna z regulacjami unijnymi.
Dodatkowo wyrok ten ograniczy możliwość stosowania art. 112 ustawy o VAT w stosunku do uczciwych podatników, którzy chcą dokonywać prawidłowych rozliczeń podatkowych.