REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Uchwała Sądu Najwyższego: ZUS ma prawo podważyć podstawę wymiaru składek zadeklarowaną przez przedsiębiorcę [zasada prawna]

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
 e-file sp. z o.o.
Producent aplikacji i rozwiązań pomocnych w biznesie oraz w kontaktach z urzędami
Uchwała SN: ZUS ma prawo weryfikacji podstawy wymiaru składek zadeklarowanej przez przedsiębiorcę
Uchwała SN: ZUS ma prawo weryfikacji podstawy wymiaru składek zadeklarowanej przez przedsiębiorcę
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

W 2010 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę w sprawie II UZP 1/10, z której wynikało, że ZUS nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Po kilkunastu latach (29 listopada 2023 r.) podobne zagadnienie trafiło do rozstrzygnięcia przez skład 7 sędziów Sądu Najwyższego. Tym razem nie tylko dostrzeżono warunki, w których taka weryfikacja jest jednak uzasadniona, ale nadano także uchwale w sprawie III UZP 3/23 moc zasady prawnej.

Problem ze swobodą deklarowania podstawy wymiaru składek. Były rozbieżności w orzecznictwie

Sąd Najwyższy podejmując 29 listopada 2023 r. uchwałę w sprawie III UZP 3/23, której nadano moc zasady prawnej, dostrzegł istotną rozbieżność w orzecznictwie wywołującą niepewności zarówno po stronie ubezpieczonych, jak i organu rentowego (ZUS) co do interpretacji przepisów dotyczących uprawnień przedsiębiorców do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego oraz uprawnień kontrolnych i decyzyjnych ZUS w tym zakresie.

Do sporów z ZUS-em dochodziło na tle zarzucanych ubezpieczonym nadużyć, kiedy to osoby rozpoczynające działalność od początku deklarowały maksymalną podstawę wymiaru składek, choć było prawie pewne, że w bliskim czasie będą uprawnione do pobierania zasiłku wobec niezdolności do pracy. Zarazem przedmiot działalności, jak i jej rozmiar sugerowały, że uzyskane przychody nie wystarczą nawet na pokrycie kosztów składek na ubezpieczenia społeczne. Co więcej, osoby te nie korzystały z możliwości preferencyjnego oskładkowania, a po zakończeniu okresu pobierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego likwidowały daną działalność, na którą zresztą nie ponosiły żadnych wydatków inwestycyjnych.

REKLAMA

Autopromocja

Jedną z reakcji na takie przypadki było dodanie art. 48a w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Obowiązująca od 2016 r. nowelizacja wprowadziła inny algorytm ustalania wysokości zasiłku chorobowego i macierzyńskiego, celem zapobieżenia nadużyciom w korzystaniu ze świadczeń w związku z niezdolnością do pracy. Zmieniono wówczas istotnie zasady ustalania wysokości świadczeń, w sytuacji gdy niezdolność do pracy pojawiła się przed upływem roku ubezpieczenia społecznego, w tym zwłaszcza w pierwszym jego miesiącu. Przyjęto regułę, zgodnie z którą świadczenie ma być proporcjonalne do okresu ubezpieczenia i wkładu składkowego na ubezpieczenie ryzyka chorobowego. Świadczenia w maksymalnej wysokości przysługują dopiero po 12 miesiącach płacenia składek od maksymalnej podstawy wymiaru. Jednak w stanach faktycznych dotyczących okresu sprzed 1 stycznia 2016 r. otwarta pozostaje kwestia dotycząca możliwości korekty podstawy wymiaru składki osoby prowadzącej pozarolniczą działalność.

Ważne

Uchwała Sądu Najwyższego o mocy zasady prawnej wiąże wszystkie składy Sądu Najwyższego we wszystkich sprawach. Odstąpienie od takiej zasady możliwe jest wyłącznie poprzez uchwalenie nowej zasady prawnej.

Czy doszło zatem do zmiany orzecznictwa?

W gruncie rzeczy nie, bowiem w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r. w sprawie II UZP 1/10 przedstawione zagadnienie dotyczyło osoby, która od wielu lat prowadziła działalność, a zatem jej działaniom nie można było przypisać instrumentalnego charakteru, skoro przez długi okres czasu partycypowała w funduszach ubezpieczenia społecznego. Realne funkcjonowanie działalności gospodarczej tej osoby było już ugruntowane, a więc posiadała ona uprawnienie do zadeklarowania maksymalnej podstawy wymiaru składek. Zachodziła bowiem równowaga między przychodami z działalności, a wydatkami - w tym przekazywanymi jako składki na ubezpieczenia społeczne. Sąd Najwyższy ocenił, że tylko takie odpowiedzialne korzystanie z kompetencji do ustalania podstawy wymiaru składki przyznanej ubezpieczonemu przez prawo można oceniać jako korzystanie w dobrej wierze.

Ważne

Prawu ubezpieczeń społecznych obce są oświadczenia abstrakcyjne. Każde oświadczenie musi posiadać prawnie istotną przyczynę. Zatem deklarowanie podstawy wymiaru składek musi posiadać swoje umocowanie w faktach dotyczących prowadzonej działalności gospodarczej, a fakty te mogą podlegać badaniu i ocenie.

Funkcja zasiłku chorobowego i macierzyńskiego

Dokonując wykładni funkcjonalnej przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że zasiłek chorobowy i macierzyński stanowić mają w zamyśle ustawodawcy co najmniej częściową rekompensatę za kwoty utraconego miesięcznego dochodu. Tym samym sprzeczne z tą wykładnią jest zgłoszenie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą i uzyskującą minimalne dochody lub nawet ponoszącą straty finansowe maksymalnie wysokiej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe w celu otrzymania bardzo wysokiego zasiłku chorobowego.

Katalog uprawnień ZUS ma charakter otwarty, a nie zamknięty

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych uprawnienia ZUSu wielokrotnie wskazywane są w sposób przykładowy, a więc otwarty. Służą temu zwroty typu “między innymi” czy “w szczególności”. Zarazem bezsprzecznie z powołanej ustawy systemowej wynika, iż do zadań ZUSu należy: wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ustalanie wymiaru składek i ich pobór, a także kontrola prawidłowości i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek. Zdaniem Sądu Najwyższego już samo literalne odczytanie tych przepisów pozwala na ustalenie istnienia uprawnienia ZUSu do kontroli zadeklarowanej przez przedsiębiorcę wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe oraz jej weryfikacji

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Dodatkowy argument na rzecz takiej wykładni przepisów stanowi wcześniejsza uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r. w sprawie II UZP 2/05, zgodnie z którą ZUS może zakwestionować wysokość wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy o pracę sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Spór dotyczył wysokości wynagrodzenia pracownicy zatrudnionej na krótko przed niezdolnością do pracy w związku z ciążą w zakładzie sfery publicznej na stanowisku dyrektora handlowego. Za podstawę zakwestionowania wysokości tego wynagrodzenia jako rażąco wysokiego, a podstawę zarazem weryfikacji podstawy wymiaru składek społecznych, przyjęto koncepcję wynagrodzenia godziwego, a więc odpowiadającego rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym do jej świadczenia, a także uwzględniającego jej ilość i jakość.

Impuls do uelastycznienia stanowiska ZUSu

Sąd Najwyższy wyraził w uchwale z dnia 29 listopada 2023 r. w sprawie III UZP 3/23 nadzieję, iż pozwoli ona wyeliminować skrajne decyzje ZUSu, kiedy to z jednej strony najczęściej kwestionował on w ogóle fakt prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, a zatem i fakt podlegania ubezpieczeniom społecznym, a z drugiej strony czasem akceptował tego typu tytuł ubezpieczenia jednak z wątpliwą bardzo wysoką podstawą wymiaru składek. Żadne z tych rozwiązań nie było optymalne, bowiem pozostawało ze szkodą albo dla indywidualnego przedsiębiorcy, albo dla ogółu ubezpieczonych. Sąd Najwyższy sugeruje zatem, aby ZUS nie decydował aż o braku podlegania ubezpieczeniom społecznym w sytuacjach, gdy wystarczające jest przeprowadzenie jedynie weryfikacji zawyżonej podstawy wymiaru składek. Ubocznie Sąd Najwyższy zauważył, że ZUS - podejmując decyzje o wykluczeniu przedsiębiorcy z ubezpieczeń społecznych z uwagi na rzekomo fikcyjny charakter działalności gospodarczej - niejednokrotnie pomijał fakt, że to co nie składało się na działalność gospodarczą mogło stanowić tytuł ubezpieczenia z umowy zlecenia. 

Podstawa prawna:
- uchwała Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05,
- uchwała Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10,
- uchwała Sądu Najwyższego z 29 listopada 2023 r., III UZP 3/23, której nadano moc zasady prawnej.

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Sprzedałeś 30 rzeczy w sieci przez rok? Twoje dane ma już urząd skarbowy. MF i KAS walczą z szarą strefą w handlu internetowym i unikaniem płacenia podatków

Ministerstwo Finansów (MF) i Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) wdrożyły unijną dyrektywę (DAC7), która nakłada na operatorów platform handlu internetowego obowiązki sprawozdawcze. Dyrektywa jest kolejnym elementem uszczelnienia systemów podatkowych państw członkowskich UE. Dyrektywa nie wprowadza nowych podatków. Do 31 stycznia 2025 r. operatorzy platform mieli obowiązek składać raporty do Szefa KAS za lata 2023 i 2024. 82 operatorów platform przekazało za ten okres informacje o ponad 177 tys. unikalnych osobach fizycznych oraz ponad 115 tys. unikalnych podmiotach.

2 miliony firm czeka na podpis prezydenta. Stawką jest niższa składka zdrowotna

To może być przełom dla mikroprzedsiębiorców: Rada Przedsiębiorców apeluje do Andrzeja Dudy o podpisanie ustawy, która ulży milionom firm dotkniętym Polskim Ładem. "To test, czy naprawdę zależy nam na polskich firmach" – mówią organizatorzy pikiety zaplanowanej na 6 maja.

Obowiązkowe ubezpieczenie OC księgowych nie obejmuje skutków błędów w deklaracjach podatkowych. Ochrona dopiero po wykupieniu rozszerzonej polisy OC

Księgowi w biurach rachunkowych mają coraz mniej czasu na złożenie deklaracji podatkowych swoich klientów – termin składania m.in. PIT-36, PIT-37 i PIT-28 mija 30 kwietnia. Pod presją czasu księgowym zdarzają się pomyłki, np. błędne rozliczenie ulg, nieuwzględnienie wszystkich przychodów czy pomyłki w zaliczkach na podatek. W jednej z takich spraw nieprawidłowe wykazanie zaliczek w PIT-36L zakończyło się naliczonymi przez Urząd Skarbowy odsetkami w wysokości ponad 7000 zł. Obowiązkowe ubezpieczenie OC księgowych nie obejmuje błędów w deklaracjach podatkowych – ochronę zapewnia dopiero wykupienie rozszerzonej polisy.

Rewolucja płacowa w całej UE od 2026 roku. Pracodawcy będą musieli ujawniać kwoty wynagrodzenia pracownikom i kandydatom do pracy

Wynagrodzenia przestaną być tematem tabu. Od czerwca 2026 roku pracodawcy będą mieli obowiązek ujawniania informacji o płacach, zarówno kandydatom do pracy, jak i zatrudnionym pracownikom. Czy to koniec nierówności i początek nowego rozdania na rynku pracy?

REKLAMA

Firmy ignorują KSeF? Tylko 5 tys. podmiotów gotowych na rewolucję e-fakturowania

Choć obowiązek korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur wejdzie w życie za 9 miesięcy, zaledwie 5230 firm zdecydowało się na dobrowolne wdrożenie systemu. Eksperci biją na alarm – to ostatni moment na przygotowania. Firmy nie tylko ryzykują chaos, ale też muszą zmierzyć się z brakiem środowiska testowego, napiętym harmonogramem i rosnącą liczbą innych zmian w przepisach.

Spółka komandytowa bez VAT od dywidendy – ważna interpretacja skarbówki

Dywidenda wypłacana komplementariuszowi nie podlega VAT – potwierdził to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Oznacza to, że spółki komandytowe, w których wspólnicy prowadzą sprawy spółki bez wynagrodzenia, nie muszą obawiać się dodatkowego obciążenia podatkowego. To dobra wiadomość dla przedsiębiorców poszukujących efektywnych i bezpiecznych rozwiązań podatkowych.

Fiskus wlepi kary za niezapłacony podatek od sprzedaży ubrań i zabawek w internecie? MF analizuje informacje o 300 tys. osób i podmiotów handlujących na platformach internetowych

Operatorzy platform, za pośrednictwem których dokonywane są transakcje w internecie, przekazali MF dane ponad 177 tys. osób fizycznych i 115 tys. podmiotów – poinformowała PAP rzeczniczka szefa KAS Justyna Pasieczyńska. Dane te są teraz analizowane.

Katastrofa fakturowa w 2026 roku? Kto odważy się wdrożyć obowiązek stosowania KSeF i faktur ustrukturyzowanych?

Niedawno opublikowano kolejną wersję projektu „nowelizacji nowelizacji” ustaw na temat faktur ustrukturyzowanych i KSeF, które mają być niezwłocznie uchwalone. Ich jakość woła o pomstę do nieba. Co prawda zaproponowane zmiany świadczą o tym, że twórcy przepisów chcą pozostawić tym, którzy połapią się w tych zawiłościach, jakieś możliwości unikania tej katastrofy, zachowując fakturowanie w dotychczasowej formie przynajmniej do końca 2026 r. Pytanie, tylko po co to całe zamieszanie i dezorganizacja obrotu gospodarczego – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

REKLAMA

Jak nie zbankrutować na IT: inteligentne monitorowanie i optymalizacja kosztowa środowiska informatycznego. Praktyczny przewodnik po narzędziach i strategiach monitorowania

W dzisiejszej erze cyfrowej, środowisko IT stało się krwiobiegiem każdej nowoczesnej organizacji. Od prostych sieci biurowych po rozbudowane infrastruktury chmurowe, złożoność systemów informatycznych stale rośnie. Zarządzanie tak rozległym i dynamicznym ekosystemem to nie lada wyzwanie, wymagające nie tylko dogłębnej wiedzy technicznej, ale przede wszystkim strategicznego podejścia i dostępu do odpowiednich narzędzi. Wyobraźcie sobie ciągłą potrzebę monitorowania wydajności kluczowych aplikacji, dbałości o bezpieczeństwo wrażliwych danych, sprawnego rozwiązywania problemów zgłaszanych przez użytkowników, a jednocześnie planowania przyszłych inwestycji i optymalizacji kosztów. To tylko wierzchołek góry lodowej codziennych obowiązków zespołów IT i kadry managerskiej. W obliczu tej złożoności, poleganie wyłącznie na intuicji czy reaktywnym podejściu do problemów staje się niewystarczające. Kluczem do sukcesu jest proaktywne zarządzanie, oparte na solidnych danych i inteligentnych systemach, które nie tylko informują o bieżącym stanie, ale również pomagają przewidywać przyszłe wyzwania i podejmować mądre decyzje.

Wojna celna USA - Chiny. Jak może się bronić Państwo Środka: 2 scenariusze. Świat (też Stany Zjednoczone) nie może się obejść bez chińskiej produkcji

Chiny mogą przekierować towary nadal objęte nowymi, wysokimi cłami USA przez gospodarki i porty azjatyckie lub (a raczej równolegle) przekierować sprzedaż dotychczas kierowaną do USA na inne rynki - prognozują eksperci Allianz Trade. Bardziej prawdopodobna jest przewaga drugiego scenariusza – tak było podczas pierwszej wojny handlowej prezydenta Trumpa, co obecnie oznaczać będzie m.in. 6% rokroczny wzrost importu z Chin do UE (ale też do innych krajów) w ciągu trzech najbliższych lat. Branża, która nie korzysta z żadnych wyłączeń w wojnie celnej – odzież i tekstylia może odczuć ją w największym stopniu na swoich marżach.

REKLAMA