REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Uchwała Sądu Najwyższego: ZUS ma prawo podważyć podstawę wymiaru składek zadeklarowaną przez przedsiębiorcę [zasada prawna]

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
 e-file sp. z o.o.
Producent aplikacji i rozwiązań pomocnych w biznesie oraz w kontaktach z urzędami
Uchwała SN: ZUS ma prawo weryfikacji podstawy wymiaru składek zadeklarowanej przez przedsiębiorcę
Uchwała SN: ZUS ma prawo weryfikacji podstawy wymiaru składek zadeklarowanej przez przedsiębiorcę
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

W 2010 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę w sprawie II UZP 1/10, z której wynikało, że ZUS nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Po kilkunastu latach (29 listopada 2023 r.) podobne zagadnienie trafiło do rozstrzygnięcia przez skład 7 sędziów Sądu Najwyższego. Tym razem nie tylko dostrzeżono warunki, w których taka weryfikacja jest jednak uzasadniona, ale nadano także uchwale w sprawie III UZP 3/23 moc zasady prawnej.

Problem ze swobodą deklarowania podstawy wymiaru składek. Były rozbieżności w orzecznictwie

Sąd Najwyższy podejmując 29 listopada 2023 r. uchwałę w sprawie III UZP 3/23, której nadano moc zasady prawnej, dostrzegł istotną rozbieżność w orzecznictwie wywołującą niepewności zarówno po stronie ubezpieczonych, jak i organu rentowego (ZUS) co do interpretacji przepisów dotyczących uprawnień przedsiębiorców do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego oraz uprawnień kontrolnych i decyzyjnych ZUS w tym zakresie.

Do sporów z ZUS-em dochodziło na tle zarzucanych ubezpieczonym nadużyć, kiedy to osoby rozpoczynające działalność od początku deklarowały maksymalną podstawę wymiaru składek, choć było prawie pewne, że w bliskim czasie będą uprawnione do pobierania zasiłku wobec niezdolności do pracy. Zarazem przedmiot działalności, jak i jej rozmiar sugerowały, że uzyskane przychody nie wystarczą nawet na pokrycie kosztów składek na ubezpieczenia społeczne. Co więcej, osoby te nie korzystały z możliwości preferencyjnego oskładkowania, a po zakończeniu okresu pobierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego likwidowały daną działalność, na którą zresztą nie ponosiły żadnych wydatków inwestycyjnych.

REKLAMA

Autopromocja

Jedną z reakcji na takie przypadki było dodanie art. 48a w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Obowiązująca od 2016 r. nowelizacja wprowadziła inny algorytm ustalania wysokości zasiłku chorobowego i macierzyńskiego, celem zapobieżenia nadużyciom w korzystaniu ze świadczeń w związku z niezdolnością do pracy. Zmieniono wówczas istotnie zasady ustalania wysokości świadczeń, w sytuacji gdy niezdolność do pracy pojawiła się przed upływem roku ubezpieczenia społecznego, w tym zwłaszcza w pierwszym jego miesiącu. Przyjęto regułę, zgodnie z którą świadczenie ma być proporcjonalne do okresu ubezpieczenia i wkładu składkowego na ubezpieczenie ryzyka chorobowego. Świadczenia w maksymalnej wysokości przysługują dopiero po 12 miesiącach płacenia składek od maksymalnej podstawy wymiaru. Jednak w stanach faktycznych dotyczących okresu sprzed 1 stycznia 2016 r. otwarta pozostaje kwestia dotycząca możliwości korekty podstawy wymiaru składki osoby prowadzącej pozarolniczą działalność.

Ważne

Uchwała Sądu Najwyższego o mocy zasady prawnej wiąże wszystkie składy Sądu Najwyższego we wszystkich sprawach. Odstąpienie od takiej zasady możliwe jest wyłącznie poprzez uchwalenie nowej zasady prawnej.

Czy doszło zatem do zmiany orzecznictwa?

W gruncie rzeczy nie, bowiem w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r. w sprawie II UZP 1/10 przedstawione zagadnienie dotyczyło osoby, która od wielu lat prowadziła działalność, a zatem jej działaniom nie można było przypisać instrumentalnego charakteru, skoro przez długi okres czasu partycypowała w funduszach ubezpieczenia społecznego. Realne funkcjonowanie działalności gospodarczej tej osoby było już ugruntowane, a więc posiadała ona uprawnienie do zadeklarowania maksymalnej podstawy wymiaru składek. Zachodziła bowiem równowaga między przychodami z działalności, a wydatkami - w tym przekazywanymi jako składki na ubezpieczenia społeczne. Sąd Najwyższy ocenił, że tylko takie odpowiedzialne korzystanie z kompetencji do ustalania podstawy wymiaru składki przyznanej ubezpieczonemu przez prawo można oceniać jako korzystanie w dobrej wierze.

Ważne

Prawu ubezpieczeń społecznych obce są oświadczenia abstrakcyjne. Każde oświadczenie musi posiadać prawnie istotną przyczynę. Zatem deklarowanie podstawy wymiaru składek musi posiadać swoje umocowanie w faktach dotyczących prowadzonej działalności gospodarczej, a fakty te mogą podlegać badaniu i ocenie.

Funkcja zasiłku chorobowego i macierzyńskiego

Dokonując wykładni funkcjonalnej przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że zasiłek chorobowy i macierzyński stanowić mają w zamyśle ustawodawcy co najmniej częściową rekompensatę za kwoty utraconego miesięcznego dochodu. Tym samym sprzeczne z tą wykładnią jest zgłoszenie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą i uzyskującą minimalne dochody lub nawet ponoszącą straty finansowe maksymalnie wysokiej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe w celu otrzymania bardzo wysokiego zasiłku chorobowego.

Katalog uprawnień ZUS ma charakter otwarty, a nie zamknięty

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych uprawnienia ZUSu wielokrotnie wskazywane są w sposób przykładowy, a więc otwarty. Służą temu zwroty typu “między innymi” czy “w szczególności”. Zarazem bezsprzecznie z powołanej ustawy systemowej wynika, iż do zadań ZUSu należy: wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ustalanie wymiaru składek i ich pobór, a także kontrola prawidłowości i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek. Zdaniem Sądu Najwyższego już samo literalne odczytanie tych przepisów pozwala na ustalenie istnienia uprawnienia ZUSu do kontroli zadeklarowanej przez przedsiębiorcę wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe oraz jej weryfikacji

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Dodatkowy argument na rzecz takiej wykładni przepisów stanowi wcześniejsza uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r. w sprawie II UZP 2/05, zgodnie z którą ZUS może zakwestionować wysokość wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy o pracę sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Spór dotyczył wysokości wynagrodzenia pracownicy zatrudnionej na krótko przed niezdolnością do pracy w związku z ciążą w zakładzie sfery publicznej na stanowisku dyrektora handlowego. Za podstawę zakwestionowania wysokości tego wynagrodzenia jako rażąco wysokiego, a podstawę zarazem weryfikacji podstawy wymiaru składek społecznych, przyjęto koncepcję wynagrodzenia godziwego, a więc odpowiadającego rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym do jej świadczenia, a także uwzględniającego jej ilość i jakość.

Impuls do uelastycznienia stanowiska ZUSu

Sąd Najwyższy wyraził w uchwale z dnia 29 listopada 2023 r. w sprawie III UZP 3/23 nadzieję, iż pozwoli ona wyeliminować skrajne decyzje ZUSu, kiedy to z jednej strony najczęściej kwestionował on w ogóle fakt prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, a zatem i fakt podlegania ubezpieczeniom społecznym, a z drugiej strony czasem akceptował tego typu tytuł ubezpieczenia jednak z wątpliwą bardzo wysoką podstawą wymiaru składek. Żadne z tych rozwiązań nie było optymalne, bowiem pozostawało ze szkodą albo dla indywidualnego przedsiębiorcy, albo dla ogółu ubezpieczonych. Sąd Najwyższy sugeruje zatem, aby ZUS nie decydował aż o braku podlegania ubezpieczeniom społecznym w sytuacjach, gdy wystarczające jest przeprowadzenie jedynie weryfikacji zawyżonej podstawy wymiaru składek. Ubocznie Sąd Najwyższy zauważył, że ZUS - podejmując decyzje o wykluczeniu przedsiębiorcy z ubezpieczeń społecznych z uwagi na rzekomo fikcyjny charakter działalności gospodarczej - niejednokrotnie pomijał fakt, że to co nie składało się na działalność gospodarczą mogło stanowić tytuł ubezpieczenia z umowy zlecenia. 

Podstawa prawna:
- uchwała Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05,
- uchwała Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10,
- uchwała Sądu Najwyższego z 29 listopada 2023 r., III UZP 3/23, której nadano moc zasady prawnej.

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Czy można sprzedać środek trwały w czasie zawieszenia działalności gospodarczej.? Jak rozliczyć podatki od tej sprzedaży?

Wielu przedsiębiorców, którzy decydują się na zawieszenie działalności gospodarczej, zastanawia się, jak prawidłowo rozliczyć sprzedaż środków trwałych. Często pojawiają się pytania, czy w trakcie zawieszenia można sprzedać firmowy majątek i czy od takiej transakcji należy odprowadzić podatek. Wbrew pozorom, sprawa nie jest skomplikowana.

CFO w firmie – dlaczego warto go docenić, zwłaszcza w sytuacji kryzysowej

O roli dyrektorów finansowych w zarządzaniu kryzysowym na przykładzie sytuacji, w jakiej znalazły się międzynarodowe organizacje pozarządowe – pisze Jarosław Czubacki, Head of Finance w Fundacji Save the Children Polska.

KSeF tuż za rogiem! Księgowi mówią jasno: za zgodność e-faktur odpowiadać będą przedsiębiorcy

KSeF już jest na horyzoncie. Przedsiębiorcy wciąż jednak zwlekają z przygotowaniami do e-faktur, licząc na pomoc księgowych z biur rachunkowych. Tymczasem to oni sami będą odpowiadać za zgodność z nowymi przepisami. Jak dobrze przygotować firmę i uniknąć kosztownych potknięć? Sprawdź, co zrobić już teraz.

Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską a Wielką Brytanią – kompendium wiedzy dla polskich rezydentów podatkowych

W erze globalnej mobilności zawodowej i kapitałowej coraz więcej Polaków uzyskuje dochody z zagranicy. Najczęściej chodzi o Wielką Brytanię – kraj, który od lat przyciąga naszych obywateli do pracy, prowadzenia działalności gospodarczej czy inwestowania. W takim kontekście kluczowa staje się znajomość zasad opodatkowania dochodów uzyskiwanych w UK przez osoby będące polskimi rezydentami podatkowymi.

REKLAMA

Prof. W. Modzelewski: VAT unijny to największe zagrożenie dla uczciwych podatników. Trzeba zrezygnować z pozornych działań uszczelniających i napisać od nowa ustawę o VAT

Powoli ale skutecznie przebija się do świadomości podatników diagnoza, że VAT unijny, wprowadzony w Polsce w 2004 r., był od początku nieznaną w historii pułapką zastawioną nie tylko na nasze państwo, lecz również na dziesiątki tysięcy naiwnych i uczciwych podatników, którzy mieli być (i są nadal) ofiarami tego eksperymentu – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Ordynacja podatkowa - MF szykuje liczne zmiany od 2026 r. Przedawnienie, zapłata podatku, zwrot nadpłaty, MDR i wiele innych nowości w projekcie nowelizacji

W dniu 28 marca 2025 r. opublikowany został projekt bardzo obszernej nowelizacji Ordynacji podatkowej i kilkunastu innych ustaw. Zmiany są bardzo liczne i mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r. Ministerstwo Finansów informuje, że celem tej nowelizacji jest poprawa relacji między podatnikami i organami podatkowymi, zwiększenie efektywności działania organów podatkowych oraz doprecyzowanie przepisów, których stosowanie budzi wątpliwości. Zobaczmy jakie zmiany czekają podatników od początku przyszłego roku.

Obowiązkowe e-Doręczenia od 1 kwietnia 2025 r. dla firm zarejestrowanych w KRS. Jak założyć skrzynkę i aktywować Adres do Doręczeń Elektronicznych (ADE)

W komunikacie z 27 marca 2025 r. Poczta Polska przypomina o nadchodzącym terminie: 1 kwietnia 2025 r., kiedy to obowiązek korzystania z systemu e-Doręczeń zostanie rozszerzony na przedsiębiorstwa zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym przed początkiem bieżącego roku.

Ekologiczne opakowania w e-handlu - ogromne wyzwanie dla logistyki

Europejski klient e-commerce ma sprzeczne oczekiwania wobec opakowań, w których dostarczane są jego zamówienia. Domaga się ekologicznych rozwiązań, ale rzadko zrezygnuje z zakupu, jeśli nie otrzyma alternatywy zrównoważonej klimatycznie. Nie chce też płacić za spełnienie postulatów środowiskowych, a długa lista rozbieżności generuje ogromne wyzwania po stronie sprzedawców i logistyki. Ekologiczna rewolucja nie jest tania, dodatkowo nowe unijne przepisy wymuszają daleko idące zmiany w procesie realizacji zamówień.

REKLAMA

Praca w KAS - rekrutacja 2025. Gdzie szukać ogłoszeń?

Praca w KAS a rekrutacja w 2025 roku. Jakie zadania ma Krajowa Administracja Państwowa? Kto może pracować w KAS? Gdzie szukać ogłoszeń? Jakie są wymagania są w trakcie rekrutacji w 2025 roku?

Roczne zeznanie podatkowe CIT tylko do 31 marca. Jak złożyć CIT-8

Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa przypominają, że 31 marca 2025 r. upływa termin złożenia zeznania CIT-8 za 2024 rok dla tych podatników, których rok podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. CIT-8 można złożyć także elektronicznie w serwisie e-Urząd Skarbowy bez konieczności posiadania podpisu kwalifikowanego.

REKLAMA