W celu zabezpieczenia odbioru i zapłaty za przyszłe dostawy towarów i usług często pobierana jest od kontrahenta kaucja, np. gwarancyjna. Kaucja jest pewną sumą pieniężną złożoną jako gwarancja dotrzymania zobowiązania, będącą odszkodowaniem w przypadku niedopełnienia tego zobowiązania.
Czym jest kaucja? Jak zaewidencjonować otrzymane kaucje? Jak rozliczyć rezerwę utworzoną na gwarancje wykonanych prac i usług? Czy otrzymanie kaucji zwrotnej wywołuje obowiązek podatkowy w VAT?
Otrzymane kaucje to zobowiązanie
Wpłacone kaucje, wszelkie wadia przetargowe ujmowane są na wyodrębnionym w ramach rozrachunków koncie 240 „Pozostałe rozrachunki”. W bilansie w grupie zobowiązań, tj. w wierszu B.III.2 (Inne zobowiązania krótkoterminowe), wykazuje się między innymi zobowiązania z tytułu pobranych kaucji i wycenia się je zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 8 ustawy o rachunkowości, tj. w kwocie wymagającej zapłaty.
Niewykorzystana kaucja podlega zwrotowi zgodnie z zawartą między stronami umową (patrz tabela 1).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Rezerwa na kaucje
Zatrzymajmy się dłużej nad rozliczeniem kaucji, będącej zabezpieczeniem pokrycia kosztów ewentualnych prac poprawkowych, likwidacji zgłaszanych usterek (zwykle odnosi się to do robót budowlanych), na które to jednostki tworzą rezerwy.
Zgodnie bowiem z art. 35d ustawy o rachunkowości, rezerwy tworzy się między innymi na pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Zgodnie z art. 35d ust. 4 ustawy o rachunkowości, niewykorzystane rezerwy – wobec zmniejszenia lub ustania ryzyka uzasadniającego ich utworzenie – w omawianych przypadkach zwiększają na dzień, na który okazały się zbędne, odpowiednio pozostałe przychody operacyjne.
Zwrócone kaucje
W przypadku gdy wniesione kaucje przepadną, należy – zgodnie z obowiązującą umową – zaliczyć ich wysokość do pozostałych kosztów operacyjnych. Jeśli natomiast są to kaucje otrzymane, wówczas należy zaliczyć te kwoty do pozostałych przychodów operacyjnych.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
PRZYKŁAD
Firma KOS wykonała zakontraktowane prace budowlane i – zgodnie z umową – wystawiła fakturę na kwotę netto 50 000 zł, VAT – 11 000 zł, brutto – 61 000 zł. Zgodnie z zawartą umową między zamawiającym a wykonującym kaucja gwarancyjna (na wypadek wystąpienia usterek) została złożona na rok licząc od dnia podpisania protokołu (odbioru budynku) w wysokości 15 proc. wartości umowy, czyli 15% x 61 000 zł, tj. 9150 zł. Oto ujęcie w księgach rachunkowych firmy KOS powyższej sytuacji:
Sytuacja I – usterki nie wystąpiły
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Wadium
Wadium jest traktowane – podobnie jak kaucja – w kategoriach rozrachunków oraz przychodów lub kosztów operacyjnych (w zależności od tego, czy firma wadium otrzymała czy złożyła). Najbardziej popularne wadium przetargowe ma za zadanie zabezpieczyć zamawiającego na wypadek niewywiązania się przez wykonawcę ze złożonej przez niego oferty. Wniesienie wadium stanowi warunek przystąpienia do przetargu. W sytuacji gdy oferent, który wygrał przetarg, nie zamierza wywiązać się ze złożonej oferty, wówczas traci wadium.
Wadium, podobnie jak kaucja, to obce środki pieniężne, które tylko przejściowo znajdują się w dyspozycji jednostki i są to tzw. sumy depozytowe.
Ewidencja wadiów jest analogiczna jak w przypadku kaucji.
Kaucje w przepisach podatkowych
Zgodnie art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, nie jest obrotem pobranie kaucji stanowiącej zabezpieczenie prawidłowego wykonania przyszłej umowy, która to kaucja jest następnie zwracana kontrahentowi w całości po realizacji tej umowy. Dlatego otrzymanie takiej kaucji nie rodzi obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług.
W sytuacji jednak, gdy kaucja nie służy zabezpieczeniu prawidłowego wykonania umowy i zostanie zaliczona np. na poczet należności za dostawę towaru, wówczas trzeba ją traktować jako formę zaliczki. Należałoby zatem przyjąć, że w momencie pobrania kaucji powstał obowiązek podatkowy (tak jak ma to miejsce przy zaliczce, zadatku).
Moment powstania obowiązku podatkowego, gdy kaucja zwrotna zostanie po pewnym czasie zarachowana na poczet należności za świadczoną usługę (dostarczony towar), powstaje już z chwilą otrzymania kaucji, a nie dopiero z chwilą zaliczenia jej na poczet należności.
Moment powstania obowiązku podatkowego, gdy kaucja zwrotna zostanie po pewnym czasie zarachowana na poczet należności za świadczoną usługę (dostarczony towar), powstaje już z chwilą otrzymania kaucji, a nie dopiero z chwilą zaliczenia jej na poczet należności.
W świetle przepisów o podatkach dochodowych, zwrot kaucji nie jest kosztem podatkowym zarówno w odniesieniu do osób fizycznych, jak i prawnych. Podobnie zresztą jak rezerwa utworzona w związku z taką kaucją.
Podstawa prawna:
• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.),
• ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.),
• ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.),
• ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.).
Aneta Mazur