Już samo rozpoczęcie negocjacji, zwłaszcza w przypadku umów związanych z kluczowymi dla przedsiębiorstwa transakcjami lub projektami, jest często istotną decyzją, mogącą znacząco wpłynąć na całą bieżącą działalność przedsiębiorstwa. Szczególnie w takich przypadkach warto pamiętać o potrzebie zabezpieczenia ryzyk prawnych nie tylko poprzez dążenie do uzgodnienia korzystnych postanowień umownych w toku negocjacji, lecz również poprzez zadbanie o taki sposób prowadzenia negocjacji, który sam w sobie nie będzie stwarzał zagrożeń.
W tym kontekście warto zwrócić uwagę, że w trakcie negocjacji umowy, przedsiębiorstwo może być szczególnie narażone na niebezpieczeństwo ujawnienia chronionych informacji poufnych.
Wydawać by się mogło, że obowiązek zachowania w poufności informacji uzyskiwanych w toku negocjacji jest czymś oczywistym, a przestrzeganie tej zasady jest powszechnie przyjętym zwyczajem. Należy jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 721 §1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zm., dalej „kc”), strona uczestnicząca w negocjacjach jest obowiązana do nieujawniania i nieprzekazywania innym osobom udostępnionych jej w toku negocjacji informacji oraz do niewykorzystywania tych informacji dla własnych celów, jeżeli druga strona udostępniła te informacje z zastrzeżeniem poufności. Przepis ten nie wprowadza zatem obowiązku zachowania w poufności wszelkich informacji przekazywanych w ramach negocjacji, a jedynie takich, które zostały przekazane ze stosownym zastrzeżeniem.
Aby zapewnić sobie związanie potencjalnego kontrahenta obowiązkiem wynikającym z art. 721 §1 kc, należy zatem złożyć wyraźne oświadczenie, że informacje udostępniane w toku negocjacji nie mogą być ujawniane osobom trzecim ani wykorzystywane dla własnych celów przez drugą stronę. Dla potrzeb dowodowych najlepiej złożyć takie oświadczenie w formie, która pozwoli w ewentualnym sporze wykazać, że dotarło ono do osoby, z którą prowadzone są negocjacje (np. e-mail, oświadczenie pisemne z potwierdzeniem jego odebrania przez drugą stronę). Złożenie tego rodzaju oświadczenia to prosty zabieg, który może być dokonany nawet w ramach pilnych negocjacji, kiedy brakuje czasu na bardziej szczegółowe uzgodnienie kwestii poufności. Zalety dokonania takiej czynności są zaś nie do przecenienia. Jeśli bowiem osoba, z którą prowadzone były negocjacje naruszy obowiązek nieujawniania lub niewykorzystywania informacji przekazanych z zastrzeżeniem poufności, można żądać od niej naprawienia szkody albo wydania uzyskanych korzyści (art. 721 §2 kc).
Przed rozpoczęciem skomplikowanych negocjacji dotyczących kluczowego projektu lub istotnej transakcji, w ramach których to negocjacji mogą być przekazywane najbardziej wartościowe, poufne informacje na temat przedsiębiorstwa, uzasadnione jest zawarcie specjalnej umowy o zachowaniu poufności. Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa jest co prawda zapewniona z mocy samego prawa (art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 ze zm., dalej „uznk”). W praktyce może jednak budzić wątpliwości, jakie informacje są objęte tajemnicą przedsiębiorstwa, a jakie nie. Zgodnie bowiem z definicją zawartą w art. 11 ust. 4 uznk, o tym, czy dane informacje są objęte tajemnicą przedsiębiorstwa, decyduje ostatecznie okoliczność, czy przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Kryterium to jest zatem ocenne. W umowie o zachowaniu poufności można natomiast doprecyzować jednoznacznie, jakie informacje będą uznawane za poufne, bądź przez ich skonkretyzowanie, bądź przez odwołanie do bardziej jednoznacznych kryteriów.
W przypadku wyrządzenia szkody majątkowej poprzez naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, art. 18 ust. 1 pkt 4) uznk przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadach ogólnych. Z powyższego odesłania wynika, że to poszkodowany naruszeniem tajemnicy przedsiębiorstwa musi udowodnić między innymi wysokość szkody (art. 361 §2 kc, art. 6 kc). Ścisłe określenie w pieniądzu wartości tak specyficznych zasobów jak poufne informacje, może być bardzo utrudnione, co może wręcz uniemożliwiać dochodzenie na zasadach ogólnych odszkodowania za bezprawne ujawnienie lub wykorzystanie takich informacji. W umowie o zachowaniu poufności można zatem uzgodnić takie sankcje za naruszenie określonych w niej obowiązków, które zapewnią realną ochronę stronie udostępniającej poufne informacje. Rozwiązaniem ułatwiającym egzekwowanie przestrzegania poufności, może być np. kara umowna (art. 483 kc), ponieważ przy zastosowaniu tej konstrukcji, poszkodowany nie musi wykazywać wysokości poniesionej szkody.
Dążenie do zapewnienia realnej ochrony poufnych informacji, może wiązać się z inną jeszcze trudnością. Zwłaszcza bowiem w przypadku wykorzystania przez drugą stronę negocjacji poufnych informacji do własnych celów, nie jest łatwo wykazać, że określone zachowanie tej strony rzeczywiście stanowi posłużenie się zastrzeżonymi informacjami wbrew obowiązkowi ich niewykorzystywania. Umowa o zachowaniu poufności może zatem przewidywać modyfikacje rozkładu ciężaru dowodu, aby ułatwić pociągnięcie nieuczciwego kontrahenta do odpowiedzialności. Przykładowo, umowa może przewidywać domniemanie, że jeśli druga strona negocjacji zastosuje we własnej działalności rozwiązanie podobne do określonych metod prowadzenia biznesu stosowanych przez stronę przekazującą poufne informacje, będzie to uważane za wykorzystanie poufnych informacji wbrew umowie.
Jak wynika z powyższych spostrzeżeń, problem zapewnienia poufności informacji przekazywanych w toku negocjacji jest złożony z punktu widzenia prawnego i ma istotne, praktyczne znaczenie. Prowadząc działalność gospodarczą warto zatem zdawać sobie sprawę z wagi tego problemu i stosować takie, dostosowane do konkretnych uwarunkowań rozwiązania prawne, które zapewnią optymalne bezpieczeństwo poufnych informacji.
Krzysztof Niepytalski
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna