Polska ustawa o kryptoaktywach od 30 czerwca 2024 r. Założenia i cel nowych przepisów [omówienie projektu]

• Ustawa o kryptoaktywach - najważniejsze rozwiązania
• Omówienie najważniejszych przepisów projektu ustawy o kryptoaktywach
• Przepisy karne
• Zmiany w przepisach, terminy wejścia w życie oraz okres przejściowy

Ustawa o kryptoaktywach - najważniejsze rozwiązania

Zgodnie z informacjami przedstawionymi na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w ocenie skutków regulacji oraz uzasadnieniu projektu, najważniejszymi przepisami przewidzianymi w ustawie są:

1. wyznaczenie Komisji Nadzoru Finansowego (dalej: KNF) jako organu właściwego w zakresie stosowania rozporządzenia MiCA oraz wprowadzenie narzędzi służących skutecznemu wykonywaniu przez KNF nadzoru i realizacji postanowień przedmiotowego rozporządzenia;
2. określenie obowiązków emitentów tokenów powiązanych z aktywami i tokenów powiązanych z e-pieniądzem oraz dostawców usług w zakresie kryptoaktywów, w tym zobowiązanie tych emitentów do przekazywania KNF informacji dotyczących ich działalności, które podlegają ocenie nadzorcy;
3. w przypadku naruszenia przepisów rozporządzenia MiCA, aktów delegowanych lub wykonawczych, proponuje się przyznanie KNF środków nadzorczych służących przeciwdziałaniu naruszeniom, których mogą dopuścić się podmioty nadzorowane;
4. wprowadzenie możliwości nakładania sankcji administracyjnych przez KNF na oferujących, emitentów tokenów powiązanych z aktywami lub tokenów będących e-pieniądzem, osoby ubiegające się o dopuszczenie kryptoaktywów do obrotu oraz dostawców usług w zakresie kryptoaktywów;
5. wprowadzenie odpowiedzialności karnej podmiotów nadzorowanych; surowość środków penalnych będzie uzależniona od stopnia przewinienia i będzie pozostawała w ścisłym związku z rodzajem czynu poddanego kryminalizacji (rozwiązanie ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu kryptoaktywami, w tym przede wszystkim klientów, ochronę państwa i inwestorów);
6. ustalenie zakresu i zasad zachowania tajemnicy zawodowej obejmującej informacje uzyskane w związku ze świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów; projektowane rozwiązanie przewiduje stworzenie katalogu sytuacji, w których ujawnienie informacji nie będzie stanowiło niedochowania tajemnicy zawodowej, zostanie także określony krąg podmiotów, na żądanie których te informacje będą ujawniane;
7. wprowadzenie możliwości składania oświadczeń woli w postaci elektronicznej w odniesieniu do usług dotyczących kryptoaktywów lub ich oferty publicznej; przewiduje się nadanie tak złożonemu oświadczeniu woli mocy równej oświadczeniu złożonemu w formie pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności.

Omówienie najważniejszych przepisów projektu ustawy o kryptoaktywach

Przepisy ogólne

Zgodnie z art. 1 projektu ustawy, jej zakres obejmuje organizację oraz nadzór nad oferentami, wnioskodawcami o dopuszczenie kryptoaktywów do obrotu, emitentami tokenów powiązanych z aktywami i tokenów będących e-pieniądzem, a także dostawcami usług w obszarze kryptoaktywów. 

Definicje używanych terminów w ustawie są zawarte w art. 2 projektu, często poprzez odwołanie do odpowiednich przepisów rozporządzenia MiCA. 

Artykuł 3 wskazuje na dokumenty związane z realizacją usług w zakresie kryptoaktywów lub operacjami związanymi z ofertą publiczną zgodnie z przepisami rozporządzenia MiCA oraz innymi działaniami wykonywanymi przez podmioty w ramach regulacji określonych w rozporządzeniu MiCA. Istnieje także możliwość tworzenia tych dokumentów w formie elektronicznej. Dokumenty w takiej formie muszą być odpowiednio utworzone, zabezpieczone, przechowywane i przekazywane. Artykuł ten stanowi również, że oświadczenia woli zawarte w tych elektronicznych dokumentach spełniają wymóg formy pisemnej, jeśli taka forma została zastrzeżona pod groźbą nieważności. Szczegółowy sposób tworzenia, zabezpieczania, przechowywania i przekazywania tych dokumentów ma zostać określony przez odpowiedniego ministra w drodze rozporządzenia, z uwzględnieniem zapewnienia bezpieczeństwa transakcji oraz ochrony interesów klientów. Przepis ten, jak zaznaczono w uzasadnieniu, opiera się na art. 13 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 646 z późn. zm.). 

Zgodnie z art. 4, minister odpowiedzialny za sprawy instytucji finansowych ma obowiązek ustalenia szczegółowych kryteriów dotyczących spełniania przez personel, o którym mowa w art. 68 ust. 5 oraz przez osoby fizyczne, o których mowa w art. 81 ust. 7 rozporządzenia MiCA, wymagań dotyczących posiadania odpowiedniej wiedzy, umiejętności, doświadczenia i kompetencji potrzebnych do wykonywania ich obowiązków, a także procedur oceny i weryfikacji spełnienia tych wymagań. 

Terminy wygaśnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności w charakterze dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów określono kolejno w art. 5 w ust. 1 i ust. 2. Ponadto przewiduje on możliwość określenia czynności, które dostawca usług w zakresie kryptoaktywów może podejmować do czasu wygaśnięcia zezwolenia oraz ewentualne skrócenie terminu prowadzenia działalności na mocy decyzji wydanej przez KNF, pod warunkiem zachowania interesu publicznego. Ustęp 3 reguluje zakres działań, które dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów lub podmioty, którym cofnięto zezwolenie, mogą podejmować w przypadku likwidacji lub cofnięcia zezwolenia, do czasu wygaśnięcia zezwolenia lub zakończenia działalności. Zgodnie z ust. 4, KNF może dodatkowo określić inne czynności, poza tymi wymienionymi w ust. 3, które dostawca usług w zakresie kryptoaktywów może podejmować w tym okresie. Ustęp 5 mówi o przeniesieniu praw i obowiązków wynikających z umów zawartych z klientami na innego dostawcę usług w zakresie kryptoaktywów w przypadku wygaśnięcia lub cofnięcia zezwolenia. W ust. 6 wskazano, że dotychczasowy dostawca usług przekazuje dokumenty dotyczące umów zawartych z klientami nowemu dostawcy usług. Ustęp 7 dotyczy przypadku, gdy nie doszło do przeniesienia praw i obowiązków oraz KNF nie wydał decyzji w tej sprawie Ustęp 8 odnosi się do sytuacji określonej w art. 60 ust. 11 rozporządzenia MiCA, w której przepisy art. 5 ust. 2 – 7 ustawy stosuje się odpowiednio.

Artykuł 6 projektu reguluje obowiązek przechowywania wszelkiej dokumentacji związanej z usługami świadczonymi przez okres pięciu lat (dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów). Ten obowiązek dotyczy zarówno dostawców działających na terenie kraju, jak i tych zagranicznych, operujących na obszarze Rzeczypospolitej. Ustępy 3 i 4 wyposażają Komisję w niezbędne uprawnienia do przeprowadzenia kontroli, między innymi prawo upoważnienia przedstawiciela KNF do wizyty w siedzibie i lokalach dostawców usług w zakresie kryptoaktywów oraz podmiotów trzecich, które zajmują się przechowywaniem dokumentacji. Ponadto KNF otrzymuje możliwość wglądu w dokumentację dostawców usług w zakresie kryptoaktywów, które są ściśle związane z ich działalnością. Ten przepis odpowiada art. 68 rozporządzenia MiCA, dodatkowo precyzując czynności w kontekście nadzoru prowadzonego przez Komisję.

Tajemnica zawodowa – przetwarzanie danych osobowych

Artykuł 9 wprowadza dodatkowe postanowienia w odniesieniu do art. 100, 101 oraz 129 rozporządzenia MiCA, które precyzują i definiują tajemnicę zawodową oraz krąg podmiotów zobowiązanych do jej zachowania. Obrót różnego rodzaju instrumentami finansowymi wiąże się bowiem z koniecznością przetwarzania danych osobowych i wrażliwych. 

Rozszerzony względem art. 9 projektu katalog podmiotów obowiązanych do zachowania tajemnicy zawodowej określa art. 10. Zgodnie z tym przepisem, obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nakładany jest również na osoby, które otrzymały informacje ujawniające tajemnicę. Dodatkowo, określono odpowiedzialność za ewentualne szkody wynikające z nieuprawnionego ujawnienia takiej informacji oraz jej niezgodnego z przeznaczeniem wykorzystania.

Artykuł 11 nadaje dostawcom usług w zakresie kryptoaktywów prawo do przekazywania sobie wzajemnie informacji dotyczących wierzytelności klientów, które wynikają z usług świadczonych przez nich. To uprawnienie obejmuje informacje objęte tajemnicą zawodową w zakresie niezbędnym do ochrony interesów uprawnionych przed nierzetelnymi klientami.

Katalog podmiotów, na których żądanie podmioty obowiązane do zachowania tajemnicy zawodowej, o których mowa w art. 10 ust. 1 projektu ustawy, muszą ujawnić informacje prawnie chronione zawiera art. 12. W uzasadnieniu projektu podkreślono istotność tej regulacji, zwłaszcza w kontekście naruszeń i potrzeb postępowania sądowego. Dodanie do tego katalogu służb wywiadowczych i kontrwywiadowczych wiąże się z ryzykiem wykorzystania kryptoaktywów do finansowania terroryzmu i prania pieniędzy. Katalog podmiotów wymienionych w tym przepisie jest zasadniczo analogiczny do art. 149 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.

Artykuł 13 projektu określa sytuacje, w których udostępnienie określonym podmiotom informacji objętych tajemnicą zawodową nie stanowi naruszenia obowiązku zachowania tej tajemnicy. Katalog wymieniony w tym artykule ma charakter zamknięty i precyzyjnie wskazuje podmioty, którym przekazanie chronionych informacji nie jest zabronione.

Artykuł 14 projektu ustawy nakłada na dostawców usług w zakresie kryptoaktywów obowiązek stosowania odpowiednich rozwiązań technicznych i organizacyjnych w celu zapewnienia ochrony tajemnicy zawodowej, oraz obowiązek opracowania i wdrożenia regulaminu dotyczącego ochrony przepływu informacji objętych tą tajemnicą. Przepis ten precyzuje również zakres regulaminu, tj. szczegółowe środki stosowane przez danego dostawcę, których celem jest zapobieżenie nieuprawnionemu dostępowi i wykorzystywaniu informacji stanowiących tajemnicę zawodową przez osoby nieuprawnione, ochrona przepływu tych informacji między dostawcą a innymi podmiotami oraz sposób, w jaki te informacje są przekazywane.

Obowiązki informacyjne 

Obowiązki informacyjne emitentów tokenów powiązanych z aktywami, emitentów tokenów będących e-pieniądzem oraz dostawców usług w zakresie kryptoaktywów wynikają bezpośrednio z postanowień rozporządzenia MiCA. Ponadto, zgodnie z art. 94 rozporządzenia MiCA, możliwe jest zobowiązanie tych podmiotów do dostarczenia informacji i dokumentów, które uznane są przez właściwy organ za istotne dla wykonywania jego obowiązków. Zgodnie z art. 15 projektu, zgodnie z przepisami rozporządzenia MiCA, ww. podmioty są zobowiązane do przekazywania KNF wszelkich informacji dotyczących ich sytuacji finansowej oraz zdarzeń, które mogą mieć wpływ na ich działalność związana z emisją tokenów powiązanych z aktywami i emisją tokenów będących e-pieniądzem. Dodatkowo, ust. 5 określa, że przekazywanie informacji i dokumentów niezbędnych do spełnienia obowiązku informacyjnego przez odpowiednie podmioty odbywa się drogą elektroniczną.

Zgodnie z art. 16 ust. 1, KNF posiada uprawnienie do żądania od wyznaczonych podmiotów udzielenia pisemnych lub ustnych wyjaśnień oraz informacji bez zbędnej zwłoki. Przepis ten precyzuje także sposób przekazywania żądanych przez KNF informacji. Głównym celem tego artykułu jest zapewnienie KNF skutecznego nadzoru i wykonywania jej zadań, co jest, zdaniem ustawodawcy, niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu, wykrywania nieprawidłowości, ochrony interesów inwestorów, identyfikacji czynów zabronionych oraz podejmowania niezwłocznych działań w odpowiedzi na te zagrożenia.

W przypadku zaistnienia wątpliwości co do poprawności, rzetelności lub kompletności informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych lub skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych określonych podmiotów, a także co do prawidłowości prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz poufności informacji, zgodnie z art. 17 projektu, KNF posiada uprawnienie do zlecania firmie audytorskiej przeprowadzenia rewizji finansowej. Takie uprawnienie wynika z art. 94 ust. 1 lit. x rozporządzenia MiCA.

Nadzór nad rynkiem kryptoaktywów

Wywołujące największe kontrowersje wśród społeczeństwa oraz przedstawicieli rynku kryptoaktywów są bez wątpienia przepisy zawarte w rozdziale 5 omawianego projektu. 

Artykuły 20 – 26 tworzą oddział zawierający przepisy natury ogólnej dotyczące nadzoru. W art. 20 przyznano KNF kompetencje organu właściwego w rozumieniu art. 93 ust. 1 rozporządzenia MiCA.

Artykuł 21 upoważnia KNF do przeprowadzania inspekcji działalności emitentów tokenów związanych z aktywami, emitentów tokenów będących e-pieniądzem, osób oferujących takie tokeny, podmiotów ubiegających się o dopuszczenie do obrotu takich tokenów lub dostawców usług związanych z kryptoaktywami. Celem tych inspekcji jest ustalenie, czy działalność tych podmiotów jest zgodna z przepisami rozporządzenia MiCA oraz wydanych na jego podstawie rozporządzeń delegowanych i wykonawczych, a także niniejszego projektu ustawy oraz wydanych na jego podstawie rozporządzeń wykonawczych. W celu przeprowadzenia inspekcji działalności tych podmiotów zastosowanie znajdują przepisy art. 26 oraz art. 27-36 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 188 z późn. zm.).

Artykuł 22 przyznaje KNF, Przewodniczącemu KNF, upoważnionemu przedstawicielowi KNF oraz pracownikom urzędu KNF prawo dostępu do informacji poufnych zgodnie z definicją zawartą w art. 87 rozporządzenia MiCA oraz do innych informacji, w tym takich, które są objęte tajemnicą zawodową zgodnie z postanowieniami art. 9 projektu ustawy oraz art. 100 rozporządzenia MiCA, jeśli te informacje znajdują się w posiadaniu osób fizycznych lub innych podmiotów.

Artykuł 24 określa, że informacje pozyskane przez KNF zgodnie z postanowieniami art. 13, art. 22 oraz art. 23 ust. 2 projektu ustawy oraz art. 95 rozporządzenia MiCA mogą być używane wyłącznie w celu realizacji ustawowych obowiązków związanych z nadzorem nad rynkiem kryptoaktywów, z zastrzeżeniem przepisów stanowiących inaczej.

Zgodnie z postanowieniami art. 26, KNF posiada także uprawnienie do nałożenia grzywny pieniężnej na podmiot kontrolowany w przypadku, gdy ten uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli, włącznie z niezrealizowaniem swoich obowiązków lub blokowaniem działań określonych w odpowiednich przepisach ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym. Maksymalna kwota tej grzywny została ustalona na poziomie 20 000 000 złotych. Owa kwota wywołała oburzenie wśród polskich traderów na platformie X, jednakże to dwa następne artykuły wydają się być najbardziej kontrowersyjną zmianą proponowaną przez polskiego ustawodawcę. 

Artykuł 27 przyznaje Przewodniczącemu KNF lub jego zastępcy możliwość wystąpienia do podmiotu nadzorowanego z pisemnym żądaniem dokonania blokady. W przypadku uzyskania informacji sugerujących popełnienie przestępstwa związane z transakcją lub planowaną transakcją, Przewodniczący KNF może żądać zablokowania adresu rozproszonego rejestru, rachunku kryptoaktywów w rozproszonym rejestrze, rachunku bankowego lub rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na okres nie dłuższy niż 96 godzin od daty wskazanej w żądaniu. Blokada adresu rozproszonego lub rachunku oznacza czasowe uniemożliwienie dysponowania lub korzystania z kryptoaktywów objętych blokadą. Jednakże, możliwe jest dokonywanie rozliczeń w kryptoaktywach z transakcji zawartych oraz zobowiązań zaciągniętych przed otrzymaniem żądania. Podmiot nadzorowany musi niezwłocznie zablokować adres rozproszonego rejestru lub ww. rachunek po otrzymaniu żądania. Żądanie KNF musi zawierać datę wystąpienia z żądaniem, zakres blokady oraz okres jej trwania, a także być opatrzone odpowiednim podpisem, który może być własnoręczny, kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym, zaawansowaną pieczęcią elektroniczną lub kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną. Żądanie może być dostarczone w formie wydruku lub za pośrednictwem elektronicznej platformy usług administracji publicznej. Warto zauważyć, że dokonanie blokady adresu rozproszonego rejestru lub rachunku zwalnia podmiot nadzorowany oraz osoby działające w jego imieniu od odpowiedzialności dyscyplinarnej, cywilnej, bądź karnej. W przypadku braku technologicznej możliwości zablokowania adresu rozproszonego rejestru lub rachunku, podmiot nadzorowany musi podjąć inne odpowiednie działania uniemożliwiające dysponowanie kryptoaktywami objętymi żądaniem.

Artykuł 28 przyznaje prokuratorowi uprawnienia do wydania postanowienia, w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa określonego w projekcie ustawy, o wstrzymaniu określonej transakcji lub dokonaniu blokady adresu rozproszonego rejestru, rachunku kryptoaktywów w rozproszonym rejestrze lub rachunku bankowego i rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, wykorzystanych do popełnienia przestępstwa. Wstrzymanie lub blokada mogą być nałożone przez KNF na czas oznaczony, jednak nie dłuższy niż 6 miesięcy od otrzymania zawiadomienia. Niemniej, Prokurator Krajowy może postanowić o przedłużeniu blokady na dalszy czas oznaczony, lecz nie dłuższy niż kolejne 6 miesięcy. Jak słusznie zauważa w swoim filmie zamieszczonym w serwisie YouTube, Mike Satoshi, taka blokada może skutkować albo dużym zyskiem albo dużą stratą. Uwarunkowane jest to faktem, iż kryptoaktywa charakteryzują się swoimi gwałtownymi zmianami kursów. Tak też osoba, która zainwestowała w określoną kryptowalutę, nie mająca dostępu do swojego konta, może nie być w stanie zareagować na zmiany w tym tak nieprzewidywalnym rynku. Słuszne więc mogą wydać się przewidywania, iż wiele inwestorów zdecyduje się przenieść się swoje kryptoaktywa na konta obsługiwane przez firmy zarejestrowane poza Unią Europejską. 

W postanowieniu dotyczącym wstrzymania lub blokady organ wskazuje datę wydania, zakres, sposób i okres obowiązywania wstrzymania transakcji lub blokady adresu rozproszonego rejestru lub rachunku, uzasadnienie oraz informację o prawie do złożenia zażalenia do właściwego sądu. Według ust. 3, możliwe jest odroczenie ogłoszenia decyzji w szczególnie uzasadnionych przypadkach na określony czas, niezbędny ze względu na dobro sprawy. W takiej sytuacji podmiot nadzorowany jest natychmiast informowany o wydaniu decyzji. Zgodnie z ust. 5, wstrzymanie transakcji lub blokada przestają obowiązywać, jeśli przed upływem okresu ich obowiązywania nie zostanie wydane postanowienie dotyczące zabezpieczenia majątkowego lub postanowienie dotyczące dowodów rzeczowych. Ustęp 6 określa, że w zakresie nieobjętym w ust. 1-5 stosuje się przepisy ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 37 z późn. zm.). Jeśli jednak technicznie niemożliwe jest wstrzymanie transakcji lub blokada adresu rozproszonego rejestru lub rachunku, podmiot przechowujący kryptoaktywa i zarządzający nimi w imieniu klientów musi podjąć inne odpowiednie działania uniemożliwiające dokonywanie transakcji lub korzystanie z kryptoaktywów objętych blokadą. Przepisy art. 28 stosuje się odpowiednio w toku wszczętego postępowania karnego o przestępstwa określone w rozdziale 6 niniejszej ustawy, gdy otrzymane przez prokuratora zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa pochodzi z innego źródła niż KNF (art. 29).

Artykuł 31 wprowadza wykonanie postanowień art. 94 ust. 1 lit. aa rozporządzenia MiCA, które nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia odpowiednim organom środków umożliwiających usuwanie treści lub ograniczanie dostępu do interfejsów internetowych, wymaganie od dostawców usług hostingowych usuwania lub dezaktywowania interfejsu internetowego oraz nakaz rejestrom domen lub rejestratorom domen usunięcia pełnej nazwy domenowej. Zgodnie z proponowanym przepisem, KNF będzie odpowiedzialna za utworzenie i prowadzenie jawnej bazy danych podmiotów domen internetowych oraz adresów IP oraz ich wpisy. Artykuł 32 precyzuje, że do tej bazy wprowadza się domeny internetowe lub adresy IP podmiotów prowadzących działalność w obszarze kryptoaktywów bez wymaganego zezwolenia lub uprawnienia, a także domeny internetowe lub adresy IP dostawców usług w obszarze kryptoaktywów, którzy naruszają przepisy rozporządzenia MiCA. Artykuł 33 określa szczegóły wpisów, obejmujące nazwę domeny internetowej lub jej adres IP oraz datę i godzinę dokonania wpisu lub jego wykreślenia. Artykuł 35 zapewnia dostawcom usług w obszarze kryptoaktywów, dostawcom usług hostingowych, rejestrowi oraz rejestratorom domen prawo do składania sprzeciwu wobec wpisu nazwy domeny internetowej lub adresu IP do bazy danych. Artykuł 36 nakazuje KNF usunięcie domeny internetowej lub adresu IP z bazy danych, jeśli przestają istnieć podstawy do takiego wpisu, zgodnie z postanowieniami art. 32 ust. 2. Artykuły 38 i 39 stwierdzają, że baza danych jest publiczna i prowadzona w systemie teleinformatycznym, umożliwiającym automatyczne przekazywanie informacji do systemów teleinformatycznych przedsiębiorców telekomunikacyjnych.

Artykuł 40 reguluje sprawy związane z opłatami służącymi do pokrycia kosztów nadzoru nad rynkiem kryptoaktywów, określając wysokość opłat za uzyskanie zezwolenia na ofertę publiczną tokenów powiązanych z aktywami oraz za prowadzenie działalności jako dostawca usług w obszarze kryptoaktywów przez podmioty prawne lub przedsiębiorców. Ponadto reguluje opłatę za zatwierdzenie dokumentu informacyjnego dotyczącego tokenów powiązanych z aktywami, emitowanych przez instytucję kredytową. Artykuł 42 ustala kwotę opłaty, którą emitenci tokenów powiązanych z aktywami muszą uiścić. Zgodnie z art. 42 ust. 2 emitent rozpoczynający działalność podlegającą corocznej opłacie, wnosi pierwszą opłatę za rok następujący po roku, w którym rozpoczął tę działalność.

Artykuł 45 upoważnia KNF do wydawania zaleceń podmiotom nadzorowanym w przypadku nieprzestrzegania przez nie nakładanych obowiązków określonych w art. 30 – 32, art. 34 – 38 oraz art. 54 rozporządzenia MiCA, a także w przepisach aktów delegowanych lub wykonawczych wydanych na podstawie tego rozporządzenia oraz w przepisach niniejszego projektu ustawy.

Artykuł 58 upoważnia KNF do nakładania na posiadaczy kryptoaktywów środków polegających na wymaganiu zamknięcia lub redukcji tymczasowej lub trwałej otwartych pozycji w kryptoaktywach oraz ekspozycji na kryptoaktywa. Takie działania ustawodawca uzasadnia potrzebą zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku kryptoaktywów, stosując je wyłącznie w przypadku istnienia zagrożenia dla tego rynku. Jak wskazuje uzasadnienie projektu, uprawnienie to zostało wprowadzone w celu umożliwienia organom właściwym państw członkowskich wykonywania odpowiednich działań, zgodnie z postanowieniami art. 94 ust. 1 lit. z rozporządzenia MiCA.

Zgodnie z art. 60, KNF posiada uprawnienie do wymierzania sankcji administracyjnych, działając jako organ egzekwujący przestrzeganie przepisów. Przepis ten określa kary pieniężne w wysokościach odpowiednio 5 000 000 złotych (dotyczące oferujących, emitentów tokenów powiązanych z aktywami, tokenów będących e-pieniądzem, osób ubiegających się o dopuszczenie do obrotu kryptoaktywów oraz dostawców usług w zakresie kryptoaktywów) oraz 2 500 000 złotych (dotyczące osób fizycznych) nakładane w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania określonych obowiązków ustawowych związanych z nadzorem. 

Pozostałe przepisy tego rozdziału (art. 61 i n.) wynikają głównie z art. 111 rozporządzenia MiCA, który zezwala na przyznanie właściwym organom uprawnień do stosowania odpowiednich kar administracyjnych i innych środków administracyjnych w związku z naruszeniami określonymi w tym przepisie rozporządzenia.

Wymienione powyżej przepisy stanowią tylko ułamek kompetencji przyznanych KNF, bez wątpienia są one jednak kluczowymi zmianami proponowanymi przez ustawodawcę, które spotkały się z licznym odzewem wśród społeczeństwa związanego z kryptoaktywami. Wyrazili oni jednoznaczny sprzeciw wobec zmian, które ich zdaniem są zbyt surowe. W zestawieniu z rozporządzeniem MiCA, kompetencje przyznane KNF wydają się bowiem w znacznym stopniu wpływać na rynek kryptoaktywów w Polsce, nie zostawiając traderowi wystarczającej swobody w „poruszaniu się” po owym rynku.

Przepisy karne

Artykuły 74 – 83 tworzą rozdział zawierający sankcje karne. Przepisy te regulują odpowiedzialność karną za popełnienie wymienionych czynów, ze wskazaniem środków karnych. Przewidziane zostały środki karne w postaci grzywny oraz kary pozbawienia wolności, przy jednoczesnej możliwości ich łącznego zastosowania. Czynami dla których projekt przewiduje sankcje karne to m.in.:

• dokonywanie oferty publicznej kryptoaktywa innego niż tokeny powiązane z aktywami lub będące e-pieniądzem lub ubieganie się o dopuszczenie takiego kryptoaktywa do obrotu bez wymaganego przepisami rozporządzenia MiCA sporządzenia, zgłoszenia Komisji lub opublikowania dokumentu informacyjnego dotyczącego tego kryptoaktywa, podlega grzywnie do 10 000 000 złotych albo karze pozbawienia wolności do 2 lat, albo obu tym karom łącznie (art. 74 ust. 1);
• kto, działając w imieniu lub w interesie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, wbrew obowiązkowi, nie dokonuje zmiany opublikowanego dokumentu informacyjnego dotyczącego kryptoaktywów, nie przekazuje Komisji zmienionego dokumentu informacyjnego lub nie publikuje takiego dokumentu informacyjnego podlega karze grzywny w wysokości do 1 000 000 złotych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie (art. 76);
• osoba odpowiedzialna za informacje zawarte w dokumencie informacyjnym dotyczącym tokenów powiązanych z aktywami lub w dokumencie informacyjnym dotyczącym tokenów będących e-pieniądzem, która podaje nieprawdziwe dane lub zataja prawdziwe dane, w istotny sposób wpływające na treść informacji, podlega grzywnie w wysokości do 5 000 000 złotych albo karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5, albo obu tym karom łącznie (art. 77 ust. 1);
• kto prowadzi działalność związaną ze świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów, o której mowa w art. 59 i art. 60 rozporządzenia MiCA, nie będąc do tego uprawnionym, podlega grzywnie w wysokości do 5 000 000 złotych (art. 78 ust. 1);
• kto, będąc obowiązanym do zachowania tajemnicy zawodowej, o której mowa w art. 6 niniejszej ustawy, ujawnia lub wykorzystuje informację stanowiącą taką tajemnicę podlega karze grzywny do 1 000 000 złotych albo kary pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie (art. 79 ust. 1)
• kto nie udziela informacji lub wyjaśnień, a także nie sporządza lub nie przekazuje kopii dokumentów i innych nośników informacji, o których mowa w art. 16 ust. 1 projektu ustawy podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny (art. 81 ust. 1);
• kto utrudnia lub udaremnia Komisji przeprowadzenie kontroli, której celem jest ustalenie zgodności działalności określonych podmiotów z przepisami ustawy oraz rozporządzenia MiCA i wydanych na jego podstawie rozporządzeń delegowanych i wykonawczych podlega karze grzywny do 500 000 zł, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 83 ust. 1).

Zmiany w przepisach, terminy wejścia w życie oraz okres przejściowy

Ustawodawca w celu należytego uregulowania powyższych rozwiązań, przewiduje wprowadzenie zmian w następujących ustawach:

• ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 145);
• ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych  (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.);
• ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 2805 z późn. zm.);
• ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 120 z późn. zm.);
• ustawie z dnia 21 czerwca 1996 r. o szczególnych formach sprawowania nadzoru przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 309);
• k.p.k.;
• ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 z późn. zm.);
• ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 295);
• ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 1266 z późn. zm.);
• ustawie z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 1136 z późn. zm.); 
• ustawie z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 681 z późn. zm.);
• ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 184);
• ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 135);
• ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r o usługach płatniczych (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 30);
• ustawie z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 615 z późn. zm.);
• ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 1124 z późn. zm.).

Odnośnie przepisów przejściowych, zostały one wymienione w rozdziale 8, art. 102 – 111 projektu. Przepisy zawarte w tym rozdziale mają charakter tymczasowy i dotyczą sytuacji podmiotów, które już znajdują się w rejestrze, uwzględniając zmienione warunki dotyczące wpisu do tego rejestru (art. 102–103). Artykuł 104 natomiast określa sytuacje dotyczące wniosków o wpis do rejestru działalności związanej z walutami wirtualnymi, które zostały złożone przed wejściem w życie planowanej ustawy, lecz nie zostały jeszcze rozpatrzone.

W projekcie ustawy zostały także zaproponowane przepisy przejściowe dotyczące rejestru działalności związanej z walutami wirtualnymi oraz podmiotów wpisanych do tego rejestru (art. 105–106). Według uzasadnienia projektu, planuje się rozszerzenie przesłanek usunięcia z rejestru podmiotów, które zostały do niego wpisane. Nowe kryteria usuwania z rejestru mają na celu ułatwienie organowi prowadzącemu rejestr usuwanie z niego podmiotów, których spełnienie warunków wpisu do rejestru lub zgodność z przepisami ustawy o praniu pieniędzy nie może być zweryfikowane. W rezultacie ograniczone zostanie ryzyko związane z obecnym, stosunkowo łatwym uzyskiwaniem wpisu do rejestru, przy jednoczesnym ograniczeniu warunków usuwania podmiotu z rejestru. Brak odpowiedzi na żądania informacji stanie się warunkiem usunięcia z rejestru, co według ustawodawcy pozwoli na częściowe zmniejszenie ryzyka związanego z funkcjonowaniem wpisanych do rejestru podmiotów. Podobnie, brak współpracy podmiotu wpisanego do rejestru podczas kontroli spełnienia warunków wpisu będzie powodem jego usunięcia z rejestru, co ma na celu zwiększenie efektywność działań organu prowadzącego rejestr. W rezultacie wprowadzonych zmian podmioty wpisane do rejestru działalności związanej z walutami wirtualnymi na dzień wejścia w życie ustawy będą mogły kontynuować działalność do czasu uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 59 ust. 1 lit. a rozporządzenia MiCA, jednak nie dłużej niż do 31 grudnia 2025 r. Niemniej jednak, w przypadku usunięcia podmiotu z listy uprawnionych do tymczasowego prowadzenia działalności w zakresie walut wirtualnych, co przewiduje art. 105 projektu, ten podmiot straci także prawo do prowadzenia działalności w tym obszarze.

Artykuł 109, będący konsekwencją przepisów zawartych w art. 105–106, określa status rejestru działalności związanej z walutami wirtualnymi w okresie przejściowym. Zmiany przepisów dotyczących rejestru działalności związanej z walutami wirtualnymi są zgodne z postanowieniem art. 143 ust. 3 rozporządzenia MiCA, zgodnie z którym państwa członkowskie mają możliwość decydowania o niezastosowaniu terminu przewidzianego w tym przepisie (do dnia 1 lipca 2026 r.) lub jego skróceniu, w odniesieniu do dostawców usług związanych z kryptoaktywami, którzy świadczyli swoje usługi przed dniem 30 grudnia 2024 r., o ile krajowe ramy regulacyjne są mniej rygorystyczne niż te określone w rozporządzeniu MiCA.

Artykuł 110 ustala, iż regulacje dotyczące świadczenia usług związanych z kryptoaktywami będą obowiązywać od dnia 30 grudnia 2024 r. 

Natomiast zgodnie z art. 111 ustawa ma wejść w życie 30 czerwca 2024 r., z wyjątkiem postanowień art. 4, które nabiorą mocy z dniem 30 grudnia 2024 r., oraz art. 105 ust. 1 pkt 1, który zacznie obowiązywać z dniem 31 lipca 2024 r.

Źródła: 
Projekt ustawy o kryptoaktywach;
ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 1095/2010 oraz dyrektyw 2013/36/UE i (UE) 2019/1937.

Autor: K. Jakub Gładkowski, radca prawny, partner, kancelaria radców prawnych KG LEGAL KIEŁTYKA GŁADKOWSKI