Grudzień to dla wielu przedsiębiorców czas rozliczeń i planów na kolejny rok. To ostatnie okno dla firm z problemami finansowymi, aby zdecydować, czy wejdą w 2026 rok z planem restrukturyzacji, czy z narastającym ryzykiem upadłości. 2025 rok może być w Polsce pierwszym, w którym przekroczona zostanie liczba 5000 restrukturyzacji. Ponadto od sierpnia obowiązują znowelizowane przepisy implementujące tzw. „Dyrektywę drugiej szansy”, które promują restrukturyzację zamiast likwidacji i zmieniają zasady gry dla dłużników i wierzycieli.
- Rośnie liczba niewypłacalnych firm
- Co jest potrzebne do restrukturyzacji
- Kilka ścieżek restrukturyzacyjnych
- Nowe przepisy, odpowiedzialność zarządu i perspektywa 2026 roku
Rośnie liczba niewypłacalnych firm
Raporty rynkowe wskazują, że w 2026 roku liczba niewypłacalności, zarówno w naszym regionie, jak i globalnie, utrzyma się na wysokim poziomie, więc firmy przygotowane do restrukturyzacji będą miały przewagę nad tymi, które zareagują dopiero pod presją egzekucji. Do końca września 2025 roku restrukturyzację rozpoczęło ponad 3800 firm i najprawdopodobniej pierwszy razodwprowadzenia w 2016 roku tego rozwiązania do polskiego porządku prawnego przekroczona zostanie granica 5000 postepowań rocznie. Te dane pokazują, że coraz więcej przedsiębiorców decyduje się na działanie zanim kryzys wymknie się spod kontroli.
Co jest potrzebne do restrukturyzacji
Restrukturyzacja wymaga dokumentacji finansowej i prawnej. Fundamentem jest analiza obejmująca bilans i rachunek zysków i strat, wykaz zobowiązań z podziałem na wierzycieli, kwoty i terminy wymagalności, listę aktywów z wartością rynkową oraz zestawienie przepływów pieniężnych za ostatnie 12 miesięcy wraz z prognozą na kolejne 6 do 12 miesięcy.
Kluczowe są również umowy kredytowe, leasingowe, najmu i kontrakty z głównymi dostawcami i odbiorcami zidentyfikowane pod kątem wypowiedzeń, kar umownych i skutków otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.
Warto pamiętać, że dług wobec ZUS jest nieumarzalny i musi zostać spłacony w całości, co oznacza, że ciężar redukcji zobowiązań spoczywa na pozostałych wierzycielach.
Kilka ścieżek restrukturyzacyjnych
Polskie prawo przewiduje kilka ścieżek restrukturyzacyjnych, z których zdecydowanie najpopularniejsze jest postępowanie o zatwierdzenie układu - stanowi ono ponad 94 procent wszystkich restrukturyzacji. Jego popularność wynika z szybkości, relatywnie niskich kosztów oraz zachowania kontroli nad firmą przez właściciela. Doradca restrukturyzacyjny działa w nim jako nadzorca układu, który przygotowuje propozycje układowe, spis wierzytelności oraz plan restrukturyzacyjny.
Ochrona przed egzekucjami pojawia się z chwilą publicznego obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Od tego momentu firma zyskuje czteromiesięczny parasol ochronny, który zawiesza egzekucje komornicze oraz te prowadzone przez Urząd Skarbowy i Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a jeśli w tym czasie układ zostanie przyjęty przez wierzycieli, ochrona przedłuża się aż do prawomocnego zatwierdzenia układu przez sąd. Jednocześnie średnio co piąty wniosek o zatwierdzenie układu jest przez sąd oddalany z powodu wątpliwości co do wykonalności układu lub nieprawidłowości formalnych, dlatego plan restrukturyzacyjny musi być wiarygodny, a propozycje układowe realne do wykonania.
Dla firm wymagających głębszej interwencji istnieje postępowanie sanacyjne, które daje dostęp do najsilniejszych narzędzi restrukturyzacyjnych, w tym możliwości odstąpienia od niekorzystnych umów bez płacenia kar umownych. Ceną jest utrata kontroli nad firmą, ponieważ z dniem otwarcia postępowania zarząd przejmuje zewnętrzny zarządca sądowy. Z tego powodu sanacja jest zarezerwowana dla sytuacji, gdy problemy sięgają fundamentów modelu operacyjnego.
Przy odpowiednim przeprowadzeniu restrukturyzacja pozwala wygrać obu stronom. Dłużnik zyskuje czas, ochronę przed agresywnymi działaniami wierzycieli oraz szansę na odbudowę biznesu w uporządkowanych warunkach, bez ciągłego ryzyka egzekucji. Wierzyciele otrzymują z kolei większe zaspokojenie niż w przypadku klasycznej upadłości likwidacyjnej oraz realną perspektywę dalszej współpracy z już zrestrukturyzowanym kontrahentem.
Nowe przepisy, odpowiedzialność zarządu i perspektywa 2026 roku
W sierpniu 2025 roku weszły w życie przepisy implementujące unijną „Dyrektywy drugiej szansy”, która doprecyzowała istniejące regulacje i wprowadziła dodatkowe wymogi formalne dla dłużników i doradców. Rozwiązania te promują restrukturyzację jako preferowaną ścieżkę postępowania z firmami w trudnościach, rezerwując upadłość likwidacyjną wyłącznie dla przypadków, gdy ratunek jest obiektywnie niemożliwy. Dla przedsiębiorców planujących restrukturyzację w 2026 roku oznacza to konieczność pracy na zaktualizowanych formularzach, spełnienia nowych wymogów dokumentacyjnych i większego nacisku na rzetelność prognoz finansowych.
Z punktu widzenia zarządów kluczowe jest, że polski system prawny przewiduje trzy główne podstawy odpowiedzialności osobistej: art. 299 Kodeksu spółek handlowych, art. 116 Ordynacji podatkowej oraz art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego. Każda z tych regulacji może skutkować odpowiedzialnością całym majątkiem prywatnym za długi spółki, jeśli zarząd w porę nie zareaguje na kryzys. Terminowe wszczęcie restrukturyzacji stanowi jedną z przesłanek egzoneracyjnych, które uwalniają od tej odpowiedzialności, co czyni z niej narzędzie ochrony biznesu i osobistego bezpieczeństwa członków zarządu.
Prognozy rynkowe wskazują, że w 2026 roku liczba niewypłacalności pozostanie wysoka, a firmy nadal będą mierzyć się z kosztami finansowania i niepewnością geopolityczną, co oznacza, żerestrukturyzacja pozostanie kluczowym narzędziem zarządzania ryzykiem. Przedsiębiorstwa, które wejdą w 2026 rok z gotowym planem restrukturyzacyjnym, zebranymi dokumentami iwybranym doradcą, będą w znacznie lepszej pozycji niż te, które zaczną szukać pomocy dopiero w kryzysie.
System prawny nie oczekuje od przedsiębiorcy, że przewidzi przyszłość, lecz że zareaguje wewłaściwym momencie, gdy przesłanki kryzysu już się pojawią. Ignorowanie sygnałów ostrzegawczych może prowadzić do odpowiedzialności z prywatnego majątku, podczas gdyszybkie podjęcie działań otwiera drogę do odpowiedzialnego zarządzania ryzykiem i ochrony przed sankcją osobistą. Restrukturyzacja nie jest oznaką porażki, ale dowodem odpowiedzialnego podejścia do prowadzenia biznesu w realiach, w których kryzysy sąnieuniknione. Kluczowe znaczenie ma sposób reagowania na trudności, a najlepsza reakcja tota podjęta na czas.
Mateusz Haśkiewicz - kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny, radca prawny, prezes zarządu Haśkiewicz Dyła Restrukturyzacje Upadłości sp. z o.o., twórca kanału na You Tube "Biznes w kryzysie".