Spółka prowadzi działalność inwestycyjno-deweloperską i planuje ją rozszerzyć poprzez utworzenie spółki celowej działającej jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Do spółki celowej zostanie wniesiony aport w postaci przedsiębiorstwa według wartości rynkowej. W zamian za aport spółka obejmie udziały w spółce celowej o wartości odpowiadającej wycenie rynkowej aportu. Po wniesieniu aportu spółka celowa zostanie przekształcona w spółkę komandytową. Spółka chce także uregulować posiadane zobowiązania z tytułu kredytu inwestycyjnego. W tym celu w ramach uczestnictwa w przekształconej spółce komandytowej (celowej) jako wspólnik zamierza podjąć uchwałę o obniżeniu swojego udziału kapitałowego w spółce komandytowej poprzez obniżenie wartości wniesionego wkładu. W rezultacie tej operacji spółka komandytowa wypłaci spółce w pieniądzu równowartość wkładu podlegającego obniżeniu.
W takim stanie faktycznym spółka zwróciła się z pytaniem, czy kwoty uzyskane przez nią z tytułu obniżenia udziału kapitałowego w spółce komandytowej, a zatem obniżenia wartości wkładu spółki w spółce komandytowej, podlegają opodatkowaniu CIT. W ocenie spółki kwoty takie nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych. Spółka podnosiła, że istotne znaczenie mają tu przepisy kodeksu spółek handlowych oraz art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.). Zgodnie z tym ostatnim przepisem do przychodów nie zalicza się m.in. umorzonych udziałów lub akcji w spółce w części stanowiącej koszt ich nabycia lub objęcia. Spółka podniosła też, że kosztem nabycia udziałów będzie wartość otrzymanych udziałów w zamian za wkład niepieniężny.
Ze stanowiskiem tym nie zgodziły się jednak organy podatkowe, które uznały przede wszystkim, że zastosowanie znajduje przepis art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT, zgodnie z którym przychodami są otrzymane pieniądze, wartości pieniężne oraz różnice kursowe. Zdaniem naczelnika urzędu skarbowego kwoty pieniężne otrzymane przez spółkę z tytułu obniżenia jej udziału kapitałowego w spółce komandytowej stanowią przychód podatkowy podlegający uwzględnieniu przy ustalaniu podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych. Spółka nie zgodziła się jednak ze stanowiskiem organu, które podtrzymał także dyrektor izby skarbowej, i wniosła skargę do WSA.
Sąd uznał skargę za zasadną. Istota sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy kwoty uzyskane przez spółkę z tytułu obniżenia udziału kapitałowego w spółce komandytowej, a więc obniżenia wartości wkładu spółki w spółce celowej, podlegają opodatkowaniu CIT. Sąd powołał się na art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT i uznał, że do przychodu spółki nie zalicza się umorzenia udziałów w spółce. WSA przypomniał, że jest to wyjątek od zasady, że przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów.
Sąd podkreślił, że w sytuacji przedstawionej przez spółkę zastosowanie ma art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT, a nie jak chciały organy podatkowe art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy. Aby jednak dokonać prawidłowej wykładni art. 12 ust. 4 pkt 3, trzeba odwołać się do przepisów kodeksu spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm., dalej: k.s.h.), a w szczególności do art. 50 par. 1, art. 54 par. 1, art. 65 oraz art. 199 i 263 k.s.h. Przepisy te sąd przywołał w celu określenia przedmiotu opodatkowania. Spółka twierdziła, że jest nim umorzenie udziałów, a organy podatkowe, że pieniądze. Zgodnie z art. 199 k.s.h. umorzenie udziałów jest czynnością zmierzającą do unicestwienia części lub wszystkich udziałów. Umorzenie powoduje w rezultacie likwidację określonej wielkości kapitału zakładowego, gdy jest połączone z obniżeniem tego kapitału (może być finansowane m.in. z obniżonego kapitału zakładowego).
Jak stwierdził sąd, obniżenie kapitału zakładowego może się także odbyć poprzez zmniejszenie wartości nominalnej udziałów i wypłatę wspólnikom kwot stanowiących wartość obniżonych udziałów, czyli z wypłatą kwot, o które kapitał zakładowy obniżono. A zatem w omawianej sprawie miał zastosowanie art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT. Ponadto, w ocenie sądu, kwota pieniężna wypłacona skarżącej byłaby w praktyce wynagrodzeniem za umorzony udział.
SYGN. AKT I SA/Wa 47/08
ŁUKASZ ZALEWSKI
OPINIE
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Piotr Augustyniak
doradca podatkowy, Hogan & Hartson
Niniejszy wyrok dotyka sporu, jaki powstał pomiędzy podatnikiem a organami podatkowymi na gruncie interpretacji przepisów prawa podatkowego w odniesieniu do zdarzeń prawnych dotyczących spółek osobowych. W obrocie prawnym zwiększa się w ostatnim czasie ilość spółek komandytowych czy komandytowo-akcyjnych. Przepisy prawa podatkowego bywają w tym zakresie nieprecyzyjne. Dodatkowo podejście organów podatkowych do kwestii opodatkowania operacji z udziałem takich spółek wskazuje na częsty brak zrozumienia istoty takich podmiotów gospodarczych. Organy podatkowe dokonują bowiem interpretacji przepisów podatkowych w oderwaniu od innych aktów prawnych - w tym w szczególności kodeksu spółek handlowych.
Jak słusznie zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny, dokonując interpretacji prawa, należy pamiętać, że każdy przepis prawa funkcjonuje w określonym akcie prawnym, a ten w systemie prawa. Dlatego przy braku definicji legalnych pojęć użytych w danym tekście normatywnym, mając na uwadze założenie racjonalnego ustawodawcy, należy sięgać do rozumienia tych pojęć na gruncie innych aktów prawnych. Organy podatkowe, pomijając tę kwestię, dokonują błędnej interpretacji prawa podatkowego prowadzącej często do absurdalnych wniosków - tak jak w komentowanym stanie faktycznym - podwójnego opodatkowania tego samego dochodu. Mamy tu bowiem do czynienia z obniżeniem kapitału zakładowego poprzez umorzenie części udziału w spółce komandytowej (umorzeniem udziałów), których równowartość podlegająca wypłacie na rzecz wspólników ustalona została w sposób określony w przepisach. Kwota pieniężna wypłacona spółce w istocie rzeczy jest wynagrodzeniem za umorzony udział, co z kolei prowadzi do jednoznacznej konkluzji, a mianowicie neutralności podatkowej umorzenia udziałów za wynagrodzeniem. Próba innej interpretacji, pozostającej w oderwaniu od mechanizmów opisanych w przepisach k.s.h., jest nieprawidłowa.