Na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne (art. 16 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT). Od tej zasady przewidziano jednakże wyjątki. Jednym z nich, wskazanym w art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) ustawy o CIT, jest przypadek w którym wierzytelności uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o CIT zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana w sposób określony w ust. 2 tego artykułu.
Możliwość zaliczenia wierzytelności odpisanych jako nieściągalne do kosztów uzyskania przychodów jest więc dopuszczalna, jednak uwarunkowana jest spełnieniem następujących przesłanek:
- wierzytelności musi być zarachowana w przychodach należnych podatnika,
- należy prawidłowo udokumentować nieściągalności wierzytelności, zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o CIT,
- trzeba dokonać ewidencyjnego odpisania tej wierzytelności jako nieściągalnej, zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości,
- wierzytelność nie może być przedawniona.
Wierzytelność nieściągalną może stanowić zarówno należność główna jak i naliczone odsetki od tej należności. Zgodnie z art. 12 ust.4 pkt 2 ustawy o CIT, do przychodów nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności. Z treści tej regulacji wynika, że przychód z tytułu odsetek powstaje dopiero w momencie faktycznego ich otrzymania.
W związku z powyższym, skoro ustawodawca określił dla odsetek szczególny sposób zaliczania ich do podstawy opodatkowania (rozpoznawania jako przychód), to wykluczona jest możliwość stosowania do przychodów z odsetek przepisów art. 12 ust. 3 ustawy o CIT i traktowania ich jako przychodów należnych w momencie naliczenia. W konsekwencji oznacza to, że wierzytelności odpisane jako nieściągalne w części dotyczącej odsetek nie mogą stanowić podstawy do zaliczenia takiej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów na mocy art. 16 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT. W tym zakresie nie została spełniona pierwsza przesłanka (niezapłacone odsetki nie stanowiły przychodów należnych).
Poza możliwością zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów samej wierzytelności odpisanej jako nieściągalna (z wyjątkiem części dotyczącej odsetek) podatnik ma też prawo do dokonania przejściowego zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisu aktualizującego z tytułu uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności (powyższe wynika z art. 16 ust. 1 pkt 26a ustawy o CIT).
W tej sytuacji kosztem uzyskania przychodów jest sam odpis aktualizujący, nie zaś wartość wierzytelności. Prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wartości odpisów aktualizujących należności również jest uzależnione od tego, czy należność uprzednio została zarachowana jako przychód należny oraz czy podatnik jest w stanie uprawdopodobnić, że zaszły przesłanki o których mowa w art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy o CIT (niezbędne uprawdopodobnienie nieściągalności). Jak wskazano już powyżej przychód z tytułu odsetek powstaje dopiero w momencie faktycznego ich otrzymania (art. 12 ust.4 pkt 2 ustawy o CIT).
Dlatego też, skoro ustawodawca określił dla odsetek szczególny sposób zaliczania ich do podstawy opodatkowania (rozpoznawania jako przychód w chwili otrzymania) - odpis aktualizujący część należności obejmującej odsetki nie będzie stanowił kosztów uzyskania przychodów na mocy art. 16 ust. 1 pkt 26a ustawy o CIT.
Podyskutuj o tym na naszym FORUM
Tomasz Musialski
Konsultant Podatkowy w Dziale Podatków Bezpośrednich ECDDP