Podatek od spadków i darowizn
Na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, podatkowi od spadków i darowizn, podlega m.in. nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej m.in. tytułem dziedziczenia.
Zgodnie z art. 1 ust. 2 tej ustawy podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.
Czy pieniądze z polisy ubezpieczeniowej wchodzą w skład spadku?
Ustawa o podatku od spadków i darowizn nie precyzuje, czy środki z polisy ubezpieczeniowej po osobie zmarłej wypłacane na podstawie przepisów ubezpieczeniowych (np. tzw. osobom uposażonym wskazanym w polisie ubezpieczeniowej) są opodatkowane tym podatkiem.
Warto jednak zauważyć, że spadek jest instytucją prawną regulowaną Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 922 § 1 Kc prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.
Na podstawie art. 922 § 2 Kc nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
A przepis art. 831 § 3 Kodeksu cywilnego wyraźnie stanowi, że suma ubezpieczenia przypadająca uprawnionemu nie należy do spadku po ubezpieczonym.
Z tych przepisów wynika, że pieniądze wypłacone z polisy ubezpieczeniowej (np. na życie) zmarłego nie są opodatkowane podatkiem od spadków i darowizn.
Pieniądze z polisy na życie nie są opodatkowane podatkiem od spadków i darowizn
Potwierdzają to również organy podatkowe.
Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy lub praw majątkowych z tytułów wymienionych enumeratywnie w art. 1 tej ustawy. Świadczenie pieniężne otrzymane z ubezpieczenia, zgodnie z art. 922 § 2 w powiązaniu z art. 831 § 3 Kodeksu cywilnego nie jest nabyte tytułem spadku, skoro Wnioskodawca – jako osoba uposażona – jest osobą uprawnioną do przejęcia świadczenia pośmiertnego z tego ubezpieczenia. Otrzymane świadczenie nie wypełnia także kryterium nabycia, o którym mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, gdyż środki wpłacane na polisę przez brata Wnioskodawcy nie stanowią wkładu oszczędnościowego, ani – jako stanowiące składkę ubezpieczeniową – nie wypełniają definicji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego.
Zatem wypłacona Wnioskodawcy z towarzystwa ubezpieczeniowego kwota pieniężna z tytułu polisy ubezpieczeniowej (którą był objęty zmarły brat Wnioskodawcy) nie podlega podatkowi od spadków i darowizn. Takie nabycie nie mieści się bowiem w katalogu tytułów wymienionych w ustawie o podatku od spadków i darowizn, jako podlegających opodatkowaniu. (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 3 lipca 2020 r. – sygn. 0111-KDIB2-3.4015.56.2020.4.AD).
(…) wypłacona Wnioskodawcy z towarzystwa ubezpieczeniowego kwota pieniężna z tytułu polisy ubezpieczeniowej (którą był objęty zmarły wuj Wnioskodawcy) nie podlega podatkowi od spadków i darowizn. Takie nabycie nie mieści się bowiem w katalogu tytułów wymienionych w ustawie o podatku od spadków i darowizn, jako podlegających opodatkowaniu. (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 marca 2020 r. – sygn. 0111-KDIB2-3.4015.6.2020.4.BB).
(…) wypłacona Wnioskodawczyni z towarzystwa ubezpieczeniowego kwota pieniężna z tytułu polisy ubezpieczeniowej (którą był objęty zmarły sąsiad Wnioskodawczyni) nie podlega podatkowi od spadków i darowizn. Takie nabycie nie mieści się bowiem w katalogu tytułów wymienionych w ustawie o podatku od spadków i darowizn, jako podlegających opodatkowaniu. (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 12 lutego 2021 r. – sygn. 0111-KDIB2-3.4015.182.2020.2.BD).
Pieniądze z ubezpieczenia na życie a podatek dochodowy
Reguły opodatkowania dochodów kapitałowych podatkiem dochodowym zostały uregulowany w art. 30a i 30b ustawy o PIT.
Jak wyjaśnił Rzecznik Ubezpieczonych, z tych przepisów wynika zasada, że oferowane przez zakłady ubezpieczeń ubezpieczenia na życie lub dożycie „w czystej postaci” są zwolnione z dziewiętnastoprocentowego podatku od dochodów kapitałowych, powszechnie zwanego podatkiem Belki, natomiast umowy ubezpieczenia związane z funduszem kapitałowym, będące sposobem oszczędzania i gromadzenia środków na przyszłość już nie.
Inaczej mówiąc o tym, czy przy wypłacie świadczenia ubezpieczeniowego powinien być pobrany podatek dochodowy od osób fizycznych decyduje fakt, czy wypłacana przez ubezpieczyciela kwota wynika z inwestowania w ramach ubezpieczenia na życie, czy też nie. Nie ma tutaj większego znaczenia przyjęta przez ubezpieczyciela nazwa świadczenia. Jeśli zatem ubezpieczyciel wypłaca sumę ubezpieczenia, której wysokość nie jest określana na podstawie wartości jednostek na rachunku, lecz została określona kwotowo w polisie, to do wypłaty nie mają zastosowania przepisy ustawy o podatku dochodowym. Wysokość wypłacanej kwoty nie jest bowiem związana z inwestowaniem. Zazwyczaj opodatkowaniu nie podlegają świadczenia zdefiniowane jako ,,suma ubezpieczenia”, „suma wpłaconych składek”, „zwrot sumy wpłaconych składek w przypadku odstąpienia od umowy ubezpieczenia”, „przeniesienie wartości jednostek między funduszami w ramach tej samej umowy ubezpieczenia”.
Należy jednak podkreślić, że jeżeli dochodzi do wypłaty tzw. wartości polisy (czyli sumy wpłaconych składek powiększonej o zyski kapitałowe wypracowane przez ubezpieczyciela) sam zysk z takiej polisy podlega opodatkowaniu.
oprac. Paweł Huczko