Prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikom w zakresie, w jakim wykonywane przez nich czynności są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych (art. 86 ust. 1 ustawy o VAT). Związek między zakupami dokonywanymi przez podatników a czynnościami opodatkowanymi nie musi być bezpośredni - również zakupy pośrednio wykorzystywane przez podatników do wykonywania czynności opodatkowanych pozwalają na odliczanie VAT naliczonego (przykładowo: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 17 września 2010 r., sygn. akt I SA/Kr 1087/10).
Odliczenie VAT naliczonego od zakupów związanych z reprezentacją
Na odliczanie podatku naliczonego pozwalają, między innymi, zakupy towarów i usług związane z szeroko pojętą reprezentacją, jeżeli działania reprezentacyjne dotyczą działalności opodatkowanej podatnika.
Odnosi się to m.in. do nabywania artykułów spożywczych (np. ciastek czy kawy), których konsumpcję podatnicy umożliwiają swoim klientom. W zakresie, w jakim zakupy takie dotyczą działalności opodatkowanej podatników (tj. w zakresie, w jakim służą „reprezentowaniu” ich działalności opodatkowanej), pozwalają na odliczanie podatku naliczonego.
Nie ma przy tym znaczenia, czy w związku z konsumpcją takich artykułów spożywczych dojdzie do wystąpienia opodatkowanych czynności nieodpłatnych. Prawo do odliczenia podatku naliczonego przy dokonywaniu zakupów, o których mowa, przysługuje ze względu na pośrednie wykorzystanie nabytych artykułów spożywczych w działalności opodatkowanej, nie zaś ze względu na bezpośrednie wykorzystanie do konkretnych czynności nieodpłatnych.
Podsumowując, zgodnie z obowiązującymi przepisami VAT przysługuje Państwu prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabywaniu kawy czy ciastek dla klientów firmy. Co istotne, nowelizacja ustawy o VAT, która weszła w życie 1 kwietnia 2011 r., nic w tej kwestii nie zmieniła - uprawnienie takie przysługiwało Państwu również na podstawie przepisów obowiązujących do końca marca 2011 r. (błędem było rezygnowanie przez Państwa z odliczania podatku naliczonego od tych zakupów).
Opodatkowanie czynności nieodpłatnych
W sytuacjach określonych w art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy o VAT nieodpłatne czynności podlegają opodatkowaniu VAT. Nie jest jasne, jakie konkretnie czynności nieodpłatne są wykonywane w przypadkach, gdy podatnicy proponują klientom możliwość spożycia drobnych artykułów spożywczych (np. ciastek) czy napicia się napojów (np. kawy). Należy przyjąć, że w takich przypadkach dochodzi albo do przekazywania klientom towarów, albo do świadczenia na ich rzecz usług. Ta druga sytuacja ma miejsce np. w przypadku przyrządzania i podawania kawy czy herbaty na życzenie klientów. W omawianej sytuacji nie dochodzi natomiast do „zużywania towarów przez podatników” (art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT), gdyż towary (np. artykuły spożywcze) są:
1) zużywane przez klientów po przekazaniu im tych towarów (dotyczy to również sytuacji, gdy napoje, artykuły spożywcze czy posiłki są klientom udostępniane do zużycia; wówczas momentem przekazania jest moment pobrania przez pracownika), albo
2) zużycie stanowi element nieodpłatnie świadczonej usługi podania napoju.
Ani jednak przekazanie artykułów spożywczych klientom, ani nieodpłatne świadczenie na ich rzecz usług podania napojów nie podlega opodatkowaniu VAT. Nie wiąże się zatem z obowiązkiem wystawienia faktury wewnętrznej z podatkiem należnym.
W przypadku nieodpłatnego przekazania artykułów spożywczych klientom wyłączenie z opodatkowania VAT wynika z art. 7 ust. 3 ustawy o VAT. Przepis ten wyłącza z opodatkowania VAT przekazanie towarów, które są tzw. prezentami o małej wartości. Prezentami takimi są, między innymi, wszelkie towary, których jednostkowa cena nabycia (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia - jednostkowy koszt wytworzenia, określone w momencie przekazywania towaru, nie przekraczają 10 zł (art. 7 ust. 4 ustawy o VAT). Jednostkowa cena nabycia przekazywanych klientom artykułów spożywczych (np. ciastek) w zasadzie nigdy nie przekracza tej kwoty (zakładam, że dotyczy to również omawianego przypadku), a w konsekwencji ich przekazywanie nie podlega opodatkowaniu VAT.
Z kolei nieodpłatne świadczenie usług podawania napojów klientom nie podlega opodatkowaniu VAT, gdyż nie spełnia warunków opodatkowania wymienionych w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem opodatkowaniu VAT podlegają bowiem:
1) nieodpłatne usługi świadczone na cele osobiste osób wymienionych w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT (tj. m.in. na cele osobiste podatnika i jego pracowników), jak również
2) usługi nieodpłatne, które nie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa podatnika.
W konsekwencji do nieodpłatnego świadczenia takich usług nie ma zastosowania art. 8 ust. 2 ustawy o VAT. Przy czym brak opodatkowania powyższych czynności nie wpływa w żaden sposób na możliwość odliczania VAT naliczonego przy nabywaniu artykułów spożywczych. Istotny jest bowiem pośredni związek tych zakupów z działalnością opodatkowaną, nie zaś bezpośredni związek między tymi zakupami a czynnościami nieodpłatnymi niepodlegającymi opodatkowaniu. W przypadku przekazywania artykułów spożywczych klientom istnienie prawa do odliczenia wynika zresztą wprost z art. 86 ust. 8 pkt 2 ustawy o VAT.
Na podstawie przepisów obowiązujących do końca marca 2010 r. dość powszechna była praktyka polegająca na traktowaniu przekazywania towarów klientom do spożycia jako zużycia tych towarów. Również przyjęcie takiego stanowiska oznacza brak opodatkowania VAT (oraz brak obowiązku wystawienia faktury wewnętrznej z podatkiem należnym). Opodatkowaniu VAT podlega bowiem wyłącznie zużycie towarów na cele osobiste osób wymienionych w art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT. Jednocześnie także w tym przypadku brak opodatkowania zużycia towarów nie wpływa na możliwość odliczania podatku naliczonego przy nabywaniu artykułów spożywczych.
Podsumowując, przysługuje Państwu prawo do odliczania podatku naliczonego z faktur dokumentujących zakupy kawy czy ciastek dla klientów. Nie mają Państwo obowiązku wystawiania w związku z tym faktur wewnętrznych z podatkiem należnym.
Tomasz Krywan
doradca podatkowy
Podstawa prawna:
art. 7 ust. 2-7, art. 8 ust. 2 i art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.).