Transakcje pośrednictwa w sprzedaży rozszerzenia gwarancji
Postępowanie przed TSUE dotyczyło spółki Rádio Popular, której główna działalność polega na sprzedaży urządzeń gospodarstwa domowego i innych artykułów z dziedziny informatyki i telekomunikacji. Ponadto oferuje ona nabywcom swoich artykułów szereg usług dodatkowych, takich jak w szczególności rozszerzenie gwarancji na zakupione artykuły. Rozszerzenie to wynika z umowy ubezpieczenia, na podstawie której zakład ubezpieczeń gwarantuje kupującemu, w razie wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem, naprawę zakupionego artykułu lub ewentualnie jego zastąpienie w okresie wykraczającym poza okres objęty gwarancją udzieloną przez producenta. Owa umowa ubezpieczenia zawierana jest pomiędzy zakładem ubezpieczeń a nabywcami artykułów sprzedawanych przez spółkę.
Działając jako pośrednik w sprzedaży produktów ubezpieczeniowych, Rádio Popular fakturuje klientowi, w zamian za rozszerzenie zawartej gwarancji, kwotę dodawaną do ceny zakupionego artykułu. Działalność polegająca na sprzedaży rozszerzenia gwarancji ma zatem miejsce przy sprzedaży artykułów i jest prowadzona z wykorzystaniem, co do zasady, tych samych środków materialnych i osobistych co środki przeznaczone na ową sprzedaż artykułów.
Sprzedaż rozszerzenia gwarancji a zwolnienie z VAT
Uznając, że sprzedaż rozszerzenia gwarancji stanowi zwolnioną z VAT działalność ubezpieczeniową, Rádio Popular nie naliczało VAT od tych sprzedaży, niemniej jednak odliczyła w całości VAT naliczony od całej swojej działalności w latach 2014–2017.
W następstwie kontroli przeprowadzonych w Rádio Popular dotyczących owych lat podatkowych organ podatkowy stwierdził, że spółka ta bezpodstawnie odliczyła cały VAT zapłacony we wspomnianych latach podatkowych z tego względu, że transakcje sprzedaży rozszerzenia gwarancji dokonane przez Rádio Popular były zwolnione z VAT, a tym samym nie dawały prawa do odliczenia VAT. Uznając, że podatek zapłacony przy nabyciu towarów i usług o mieszanym wykorzystaniu podlega odliczeniu tylko proporcjonalnie do rocznej kwoty transakcji dających prawo do odliczenia, wspomniany organ wydał w odniesieniu do Rádio Popular cztery decyzje określające wysokości VAT i odsetek.
Rádio Popular podnosi jednak, że transakcje sprzedaży rozszerzenia gwarancji stanowią „transakcje finansowe” mające charakter pomocniczy w stosunku do głównej działalności polegającej na sprzedaży urządzeń gospodarstwa domowego oraz innych artykułów z dziedziny informatyki i telekomunikacji, tak że na podstawie wyjątku przewidzianego zarówno w art. 23 ust. 5 lokalnego kodeksu VAT, jak i w art. 174 ust. 2 lit. b) i c) dyrektywy VAT, przy obliczaniu proporcjonalnej części podlegającej odliczeniu należy pominąć te transakcje. Pojęcie „transakcji finansowych” w rozumieniu tych przepisów należy bowiem interpretować szeroko, pod rygorem naruszenia podstawowej zasady neutralności, która leży u podstaw tej dyrektywy, a także zasady niezakłócania konkurencji.
Przedmiotem sporu nie było natomiast, iż transakcje pośrednictwa w sprzedaży rozszerzenia gwarancji, są zwolnione z VAT.
Zdaniem Trybunału transakcje ubezpieczeniowe charakteryzują się w ogólnie przyjętym rozumieniu tym, że ubezpieczyciel zobowiązuje się w zamian za wcześniejszą zapłatę składki do zapewnienia ubezpieczonemu w razie wystąpienia zdarzenia objętego zakresem ochrony świadczenia uzgodnionego przy zawarciu umowy. Transakcje te ze względu na ich charakter oznaczają istnienie stosunku umownego pomiędzy podmiotem świadczącym usługę ubezpieczenia a osobą, której ryzyka wystąpienia określonych zdarzeń są objęte ubezpieczeniem, czyli ubezpieczonym.
Tymczasem, Rádio Popular samo nie jest związane umową ubezpieczenia przewidującą rozszerzenie gwarancji na rzecz nabywców artykułów gospodarstwa domowego i innych artykułów z dziedziny informatyki i telekomunikacji jako ubezpieczonych, lecz działa jedynie jako pośrednik pomiędzy nimi a ubezpieczycielem, z którym została zawarta ta umowa i który jest ponadto odpowiedzialny za objęcie ubezpieczeniem ubezpieczonego w ten sposób ryzyka. Trybunał stwierdza jednak, że usługa polega zasadniczo na sprzedaży rozszerzenia gwarancji na zakupione artykuły, która ma postać umowy ubezpieczenia zatem, należy ją uznać za związaną z transakcją ubezpieczeniową w rozumieniu art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy VAT.
Spółka pozostaje w bezpośrednim kontakcie zarówno z ubezpieczycielem, którego produkty ubezpieczeniowe obejmujące rozszerzenie gwarancji sprzedaje, jak i z ubezpieczonym w celu sprzedaży tych produktów przy okazji sprzedaży urządzeń gospodarstwa domowego i innych artykułów z dziedziny informatyki i telekomunikacji i postępując w ten sposób, wykonuje on działalność odpowiadającą zasadniczo zadaniom pośrednika ubezpieczeniowego, takim jak poszukiwanie klientów i kontaktowanie ich z ubezpieczycielem w celu zawierania umów ubezpieczeniowych.
Usługi pokrewne w stosunku do transakcji ubezpieczeniowych
Zatem, zdaniem Trybunału, transakcje pośrednictwa w sprzedaży rozszerzenia gwarancji, takie jak będące przedmiotem postępowania głównego, które są realizowane przez podatnika w ramach jego głównej działalności polegającej na sprzedaży konsumentom urządzeń gospodarstwa domowego i innych artykułów z dziedziny informatyki i telekomunikacji, stanowią usługi pokrewne w stosunku do transakcji ubezpieczeniowych dokonywanych przez brokerów i agentów ubezpieczeniowych w rozumieniu art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy VAT.
Tymczasem, takie transakcje nie są objęte odstępstwem od sposobu obliczania proporcjonalnej części podlegającej odliczeniu przewidzianym w art. 174 ust. 2 tej dyrektywy, ponieważ przepis ten nie odsyła do art. 135 ust. 1 wspomnianej dyrektywy.
Z brzmienia art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy VAT z jednej strony oraz art. 135 ust. 1 lit. b)–g) tej dyrektywy z drugiej strony wynika bowiem, że przepisy te dotyczą różnych transakcji i że nie można zrównać transakcji ubezpieczeniowych z transakcjami finansowymi, w szczególności do celów stosowania odstępstwa przewidzianego w art. 174 ust. 2 wspomnianej dyrektywy (zob. analogicznie wyrok z dnia 17 marca 2016 r., Aspiro, C‑40/15, EU:C:2016:172, pkt 29).
Transakcja zakwalifikowana jako „transakcja ubezpieczeniowa” w rozumieniu art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy VAT nie może stanowić transakcji o charakterze finansowym i pomocniczym w rozumieniu art. 174 ust. 2 lit. b) i c) tej dyrektywy w związku z art. 135 ust. 1 lit. b)–g) wspomnianej dyrektywy, i to niezależnie od tego, czy jest ona ponadto „pomocnicza” w rozumieniu tych ostatnich przepisów.
W konsekwencji, Trybunał orzekł, że artykuł 174 ust. 2 lit. b) i c) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w związku z art. 135 ust. 1 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że nie ma on zastosowania do transakcji pośrednictwa w sprzedaży rozszerzenia gwarancji, które są dokonywane przez podatnika w ramach jego głównej działalności polegającej na sprzedaży na rzecz konsumentów urządzeń gospodarstwa domowego oraz innych artykułów z dziedziny informatyki i telekomunikacji, a tym samym kwota obrotu uzyskana z tych transakcji nie powinna zostać wyłączona z mianownika ułamka służącego do obliczania proporcjonalnej części podlegającej odliczeniu, o której mowa w art. 174 ust. 1 wspomnianej dyrektywy.
Wyrok TSUE z 8 lipca 2021r. w sprawie C‑695/19
Joanna Rudzka, Doradca Podatkowy