Na podstawie art. 5 ustawy z 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo zamówień publicznych nowe przepisy mogą być stosowane również do wierzytelności powstałych przed 1 lipca 2015 r., których nieściągalność zgodnie z art. 89a ust. 1a ustawy została uprawdopodobniona po 31 grudnia 2012 r. Dotyczy to zatem wszystkich wierzytelności, w stosunku do których można obecnie korzystać z ulgi na złe długi (ulga na złe długi dotyczy faktur wystawionych od 2013 r.).
VAT po zmianach od 1 lipca 2015 r.
50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online
1. Zmiany dla wierzycieli
Do 30 czerwca 2015 r. ulgi na złe długi nie stosuje się, jeżeli wierzyciel i dłużnik są podmiotami powiązanymi w rozumieniu art. 32 ustawy o VAT (art. 89a ust. 7 ustawy o VAT). Związek ten istnieje, gdy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy. Związek ten istnieje także, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów.
Przez powiązania rodzinne rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia. Natomiast przez powiązania kapitałowe rozumie się sytuację, w której jedna z osób lub jeden z kontrahentów posiada prawo głosu wynoszące co najmniej 5% wszystkich praw głosu lub dysponuje bezpośrednio lub pośrednio takim prawem (art. 32 ust. 4 ustawy).
Jeśli sprzedawca i nabywca są podmiotami powiązanymi, to organ podatkowy może oszacować wysokość obrotu z tytułu transakcji pomiędzy nimi, gdy wynagrodzenie jest:
• niższe od wartości rynkowej, a nabywca towarów lub usług nie ma pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,
• niższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, natomiast dostawa towarów lub świadczenie usług są zwolnione od podatku,
• wyższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego
– jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług.
Interpretacja art. 89a ust. 7 ustawy budziła wątpliwości od samego początku jego obowiązywania. Bardzo często przyjmowano, że sam fakt istnienia powiązań przesądza o niemożności skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi. Od 2013 r. organy podatkowe potwierdzają stanowisko bardziej korzystne dla podatników. Badanie powiązań między wierzycielem a dłużnikiem powinno uwzględniać okoliczności, o których mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o VAT. Samo istnienie powiązań nie przesądza o braku możliwości dokonania korekty przez wierzyciela. Powiązania takie muszą mieć wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług, które mają być objęte korektą. Jeśli transakcje były przeprowadzone na zasadach rynkowych, to powiązania między wierzycielem i dłużnikiem nie miały wpływu na wysokość wynagrodzenia z tytułu transakcji. Oznacza to, że wierzyciel może skorzystać z ulgi na złe długi.
Jak już zostało powiedziane, stanowisko to potwierdzają obecnie organy podatkowe. W interpretacji indywidualnej z 18 marca 2014 r. (sygn. IBPP2/443-1177/13/BW) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach uznał:
Zauważa się, że w przedmiotowej sprawie jak wskazał Wnioskodawca – opisane we wniosku związki nie mają wpływu na ustalenie wynagrodzenia dla Wnioskodawcy z tytułu sprzedaży towarów na rzecz Spółki o.o.
Mając na względzie powołane przepisy prawa oraz przedstawiony stan faktyczny stwierdzić należy, że skoro zachodzące w przedmiotowej sprawie pomiędzy Wnioskodawcą a Spółką z o.o. – dłużnikiem powiązania nie miały wpływu na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostaw towarów, to Wnioskodawcy przysługuje prawo do skorygowania podatku należnego na podstawie art. 89a ustawy, oczywiście przy spełnieniu wszystkich warunków, o których mowa w art. 89a ust. 2 ustawy o VAT.
Od 1 lipca 2015 r. przepis, który zakazywał stosowania ulgi na złe długi, gdy istniały powiązania między kontrahentami, zostanie uchylony. Oznacza to, że niezależnie od tego, czy powiązania te miały wpływ na cenę, czy nie, od 1 lipca wierzyciel może korzystać z ulgi na złe długi.
Podobny zakaz nie obowiązywał dłużników. Dlatego gdy istnieją między nimi a wierzycielem powiązania, nadal mają obowiązek dokonać korekty odliczonego VAT z nieopłaconej faktury.
Koszty pracy po zmianach - multipakiet: książka, program, CD, teleporadnia
2. Zmiany dla dłużnika
Od 1 lipca 2015 r. już wprost z przepisów będzie wynikać, że dłużnik nie ma obowiązku korygowania odliczonego VAT z niezapłaconej faktury, gdy w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 150 dzień od dnia upływu terminu płatności, jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji (art. 89b ust. 1b ustawy).
Obowiązek korekty odliczonego VAT przez podatnika, który był w upadłości lub likwidacji, budził bardzo duże wątpliwości. Wprawdzie do 30 czerwca 2015 r. nie ma w ustawie o VAT przepisu, który zwalniałby z takiego obowiązku, ale z drugiej strony prawa do korekty został pozbawiony wierzyciel, gdy na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji, w której dokonuje korekty, dłużnik był w postępowaniu upadłościowym lub likwidacyjnym. Organy podatkowe, pod wpływem korzystnych dla podatników wyroków, jeszcze przed zmianą przepisów zaczęły uznawać, że w takiej sytuacji dłużnik nie ma obowiązku dokonywania korekty.
W piśmie z 30 grudnia 2014 r. (sygn. IBPP2/4441-80/14/WN) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach wskazał, że:
Skoro wierzyciel nie ma możliwości skorygowania podstawy opodatkowania (podatku należnego) z uwagi na postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne swojego dłużnika, to w takich okolicznościach nie zachodzi ryzyko utraty wpływów podatkowych. Ponadto w ww. przepisach występuje korelacja terminu, w jakim można dokonać rzeczonych korekt, tj. 150 dni od dnia upływu terminu płatności wierzytelności (należności) określonego w umowie lub na fakturze.
Wobec powyższego należy stwierdzić, że w sytuacji gdy należność, z której wynika podatek naliczony, powstała przed datą ogłoszenia upadłości, zaś na koniec okresu rozliczeniowego, w którym upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności należności, dłużnik jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, to syndyk masy upadłości nie ma obowiązku dokonania korekty podatku naliczonego w trybie art. 89b ust. 1 ustawy.
Jak wynika z pisma, zdaniem organów podatkowych prawo do korekty dotyczy wyłącznie przypadku, gdy wierzytelność powstała przed ogłoszeniem likwidacji.
Nowy przepis nie wprowadza takiego ograniczenia. Oznacza to, że od 1 lipca 2015 r. prawo do korekty będzie dotyczyło również wierzytelności powstałych przed ogłoszeniem upadłości lub likwidacji, gdy w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 150 dzień od dnia upływu terminu płatności, dłużnik będzie w trakcie postępowania upadłościowego lub likwidacji.
Podstawa prawna:
• art. 89a ust. 7, art. 89b ust. 1b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 605
Joanna Dmowska, ekspert w zakresie VAT