Prawo Unii Europejskiej
Jednym z najistotniejszych elementów tego porządku jest zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym. Zasada ta nie jest zapisana wprost w jakimkolwiek wspólnotowym akcie prawnym, tj. nie da się jej wyprowadzić z tych aktów w drodze wykładni językowej. Została ona jednak wyprowadzona z traktów tworzących wspólnotowy porządek prawny przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości za pomocą środków wykładni funkcjonalnej. Cele utworzenia wspólnoty nie zostałyby osiągnięte, gdyby przyjąć, iż prawo wspólnotowe nie jest nadrzędne w stosunku do prawodawstwa poszczególnych krajów członkowskich. Nie inaczej dzieje się w kwestiach podatkowych. Także i w tym obszarze to prawo Unii Europejskiej jest prawem wiodącym w stosunku do praw podatkowych krajów wspólnoty. Co jednak kiedy mamy rozbieżność prawa UE i prawa krajowego?
Prawo dotyczące stawki 0% VAT
Jeżeli zachodzi rozbieżność pomiędzy prawem krajowym a prawem UE, należy stosować wprost przepisy prawa UE. Często zdarza się, że rządy krajów państw członkowskich nie zdążą dostosować przepisów prawa krajowego lub po prostu nie chcą tego zrobić. W zakresie prawa podatkowego w takim przypadku mamy nowelizację Dyrektywy VAT UE i Rozporządzenia wykonawczego (UE) 2018/1912 z 4 grudnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 282/2011 w odniesieniu do niektórych zwolnień związanych z transakcjami wewnątrzwspólnotowymi (dalej: rozporządzenie), które weszło w życie 1 stycznia 2020 r. i wprowadziło katalog dokumentów, które są niezbędne i stanowią podstawę do skorzystania przez podatnika z domniemania, że faktycznie doszło do Wewnątrzwspólnotowej Dostawy Towarów (WDT) i ma on prawo do zastosowania 0% VAT.
Kontrowersje
Największą kontrowersję tej nowelizacji budzi zagadnienie: jak traktować wykonanie transportu towaru przez nabywcę lub na jego rzecz. Aby to ustalić, niezbędne jest poznanie jaka dokumentacja jest potrzebna do rozliczenia się z fiskusem.
Do zastosowania 0% stawki VAT konieczne jest posiadanie (zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego PWN: „posiadać - być właścicielem czegoś, zwykle mającego dużą wartość materialną”) co najmniej dwóch niebędących ze sobą w sprzeczności dowodów (tzw. dowody z grupy A), które zostały wydane przez dwie różne, niezależne od siebie nawzajem strony, czyli od sprzedawcy i nabywcy, lub jakichkolwiek pojedynczych dowodów (tzw. dowody z grupy A), wraz z jakimikolwiek pojedynczymi niebędącymi ze sobą w sprzeczności dowodami (tzw. dowody z grupy B), potwierdzających transport lub wysyłkę, które zostały wydane przez dwie różne strony, które są niezależne od siebie nawzajem, od sprzedawcy i od nabywcy.
W związku z brakiem wiedzy, bardzo często sprzedający uważają, iż - z punktu widzenia dokumentów - jeśli kupujący transportuje towar i przekaże sprzedającemu wymienione w rozporządzeniu dokumenty, to sprzedający ma prawo do stwierdzenia, że u niego zaszła transakcja WDT co jest wystarczające i uprawnia sprzedającego do skorzystania z 0% VAT. A istotą rzeczy jest nie stan posiadania dokumentacji tylko jej własności!
Własność dokumentacji w procesie sprzedaży
Przeanalizujmy zatem własność dokumentacji wynikającej z procesu sprzedaży, gdzie kupujący transportuje towar sam lub towar ten jest przewożony na jego rzecz.
Dokumenty z grupy A:
- List przewozowy CMR – to dokument potwierdzający zawarcie umowy przewozu z przewoźnikiem, odpowiednio egzemplarze należą do nadawcy, odbiorcy, przewoźnika i kontroli. Nadawcą natomiast (art. 4 i 9 konwencji CMR) jest osoba, która zleca przewóz towaru przewoźnikowi – dokument kupującego.
- Konosament - to dokument potwierdzający zawarcie umowy przewozu z przewoźnikiem w przewozach morskich. Jest to dowód przyjęcia ładunku oznaczonego w tym dokumencie do przewozu na statek, jest dokumentem legitymującym do dysponowania tym ładunkiem oraz do jego odbioru - dokument kupującego.
- Faktura za przewóz lotniczy – dokument potwierdzający wykonanie zleconej usługi transportu lotniczego. Tajemnica handlowa pomiędzy kupującym a wykonującym usługę – dokument kupującego.
- Faktura od przewoźnika towarów – dokument potwierdzający wykonanie zleconej usługi transportu towaru. Tajemnica handlowa pomiędzy kupującym a wykonującym usługę – dokument kupującego.
Dokumenty z grupy B:
- Polisa ubezpieczeniowa w odniesieniu do wysyłki lub transportu towarów. Zawarta polisa jest dokumentem potwierdzającym zawarcie umowy ubezpieczenia między ubezpieczającym (klientem) a ubezpieczycielem – dokument kupującego.
- Dokumenty bankowe potwierdzające zapłatę za wysyłkę lub transport towarów – zgodnie z orzecznictwem polskich sądów przelew nie jest potwierdzeniem przemieszczenia towaru tylko zapłatą za przeniesienie prawa własności.
- Dokumenty urzędowe wydane przez organ władzy publicznej, np. notariusza, potwierdzające przybycie towarów do państwa członkowskiego przeznaczenia – przy WDT bardzo rzadko spotykane sytuacje.
- Poświadczenie odbioru wystawione przez prowadzącego magazyn w państwie członkowskim przeznaczenia, potwierdzające składowanie towarów w tym państwie członkowskim – dokument sprzedającego.
Zatem po analizie własności dokumentacji można stwierdzić, że sprzedający może być w posiadaniu tylko i wyłącznie jednego dokumentu i to w dodatku z grupy B - pisemnego oświadczenia nabywcy potwierdzającego, że towary zostały wysłane lub przetransportowane przez nabywcę lub przez osobę trzecią działającą na rzecz nabywcy, oraz wskazującego państwo członkowskie przeznaczenia towarów. Takie pisemne oświadczenie, w związku z tym, że określa: datę wystawienia, nazwę lub imię i nazwisko oraz adres nabywcy, ilość i rodzaj towarów, datę i miejsce przybycia towarów, w przypadku dostawy środków transportu numer identyfikacyjny środków transportu, identyfikację osoby przyjmującej towary na rzecz nabywcy - nie będzie spełniało wymogów formalno – prawnych do zastosowania 0% VAT zgodnie z przepisami prawa UE.
Ochrona interesów firmy
Żadne objaśnienia podatkowe wydane przez Ministerstwo Finansów w sprawie stosowania stawki 0% przy WDT nie zabezpieczają interesów firmy. Należy przyjrzeć się transakcjom handlowym nie tylko z punktu widzenia przebiegu procesu, ale również posiadania dokumentacji, której podmiot gospodarczy będzie niepodważalnym właścicielem. Zatem sugeruję, zwłaszcza przedsiębiorcom sprzedającym towary, renegocjację swoich kontraktów handlowych i przejście na sprzedaż towaru z gestią transportową, aby mieć niepodważalne dowody w sprawie przemieszczenia sprzedawanego towaru wymagane przepisami prawa i klasyfikującymi się zarówno do dokumentacji w grupie A jak i B.
O Autorze:
dr Izabella Tymińska, ekspert ds. ceł, prawa celnego, handlu zagranicznego
Zajmuje się doradztwem z zakresu przepisów prawa celnego, importu i eksportu towarów i usług, analizą finansowo-ekonomiczną kontraktów międzynarodowych. Specjalizuje się w sprawach z tzw. „górnej półki trudności” - zawiłych i nietypowych. Wieloletni pracownik Urzędu Celnego. Przez wiele lat pracowała dla firm logistycznych i spedycyjnych, gdzie piastowała m.in. funkcję członka zarządu. Jest wykładowcą na Akademii Sztuki Wojennej na Wydziale Zarządzania i Dowodzenia w Instytucie Logistyki w Warszawie. Wykładała w Szkole Wyższej w Warszawie ALMAMER, Wyższej Szkole Cła i Logistyki czy Uczelni Techniczno – Handlowej. Absolwentka Ekonomii, Logistyki, Stosunków Międzynarodowych, Zarządzania oraz Ekonomiki Obronności.
https://www.linkedin.com/in/dr-izabella-tymińska-ekspert-celny/