Dwie spółki z o.o. mają tego samego głównego udziałowca, posiadającego 90% udziałów. Na skutek niedopatrzenia uległy przedawnieniu zobowiązania jednej spółki wobec drugiej. Zadłużenie to miało charakter jednostronny, w związku z czym nie było możliwe potrącenie. Czy z tytułu przedawnienia powstanie przychód? Czy przychód ten powinien być ustalony według wartości netto czy brutto (z podatkiem VAT)? Czy w drugiej spółce przedawnione zobowiązania będą mogły być uznane za koszt uzyskania przychodu?
Umorzenie wierzytelności: W przypadku gdy umarzane wierzytelności były uprzednio zarachowane u wierzyciela jako przychody należne, mogą zostać zaliczone do jego kosztów podatkowych.
Skutki podatkowe przedawnienia zobowiązania i zwolnienia z długu
Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 3 updop przychodem jest w szczególności wartość przedawnionych zobowiązań. Zobowiązanie do zapłaty zawiera również podatek VAT. A zatem przychód ten należy ustalić według wartości brutto. Powstanie tego przychodu u dłużnika nie oznacza, że równolegle przedawniona wierzytelność może być kosztem uzyskania przychodu u wierzyciela. Na podstawie bowiem art. 16 ust. 1 pkt 20 updop nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako przedawnione. A zatem w jednej ze spółek mających tego samego głównego udziałowca powstanie przychód z tytułu przedawnienia zobowiązania, a w drugiej przedawniona wierzytelność nie będzie mogła być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.
W tej sytuacji znacznie korzystniejszym rozwiązaniem byłoby dokonanie umorzenia tych zobowiązań. Zgodnie bowiem z art. 508 Kodeksu cywilnego zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Jeżeli zatem w zawartej ugodzie wierzyciel zwolnił dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie to przyjął, zostały spełnione przesłanki pozwalające uznać, że zobowiązanie wygasło. Nastąpiło tym samym umorzenie tej wierzytelności. W przypadku gdy umarzane wierzytelności były uprzednio zarachowane u wierzyciela jako przychody należne, mogłyby być zaliczone do jego kosztów podatkowych. Wtedy umorzone zobowiązanie byłoby wprawdzie przychodem u dłużnika, ale mogłoby być również kosztem uzyskania przychodu u wierzyciela na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 44 updop. Dotyczy to jednak tylko wierzytelności (długów) nieprzedawnionych. Niestety, w związku z przedawnieniem wierzytelności niemożliwe jest obecnie jej umorzenie.
Przedmiotem zwolnienia z długu mogą być jedynie wierzytelności wymagalne.
Przykład
Spółka A z o.o. i spółka B z o.o. mają tego samego głównego udziałowca.
W kwietniu 2002 r. spółka A zakupiła od spółki B towary o wartości netto 100 000 zł plus podatek VAT w wysokości 22 000 zł. Termin zapłaty określony był na 14 czerwca 2002 r.
Spółka A nie zapłaciła jednak za towary. W związku z przedawnieniem tego zobowiązania w spółce A powstanie przychód w wysokości 100 000 zł + 22 000 zł = 122 000 zł.
Jednocześnie przedawniona wierzytelność nie będzie kosztem uzyskania przychodu w spółce B.
Gdyby przed terminem przedawnienia zobowiązania spółka B umorzyła całą wierzytelność spółce A, to wówczas wprawdzie spółka A również osiągnęłaby przychód w wysokości 122 000 zł, jednak spółka B mogłaby zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów kwotę 100 000 zł. Kwoty VAT w wysokości 22 000 zł nie mogłaby zaliczyć do kosztów podatkowych, ponieważ VAT nie mógł być zarachowany jako przychód należny.
Krzysztof Lis
Podstawa prawna
• ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 143, poz. 1199