Skutki finansowe aktualizacji wyceny środków trwałych, która została dokonana według stanu na 1 stycznia 1995 r., nasza spółka zaksięgowała w 1995 r. na zwiększenie kapitału zapasowego. W 2002 r., na podstawie noty przekształcenia, dokonano przeksięgowania z konta 800 "Kapitał zapasowy" na konto 801 "Kapitał z aktualizacji wyceny". W 2005 r. zauważyliśmy, że w nocie przekształcenia podano błędne kwoty w wartościach przeksięgowań skutków aktualizacji wyceny. Proszę o wyjaśnienie, czy ujawniony błąd można sprostować w księgach bieżącego roku sprawozdawczego. W jaki sposób przeprowadzić księgowania?
RADA
Zakładając, że jednostka poprawnie ustaliła wartość skutków aktualizacji wyceny środków trwałych według stanu na 1 stycznia 1995 r., to odpowiadająca mu wartość kapitału z aktualizacji podlegała zmniejszeniu o różnicę z aktualizacji wyceny uprzednio zaktualizowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych. Różnica ta powinna wpłynąć na kapitał zapasowy lub inny o podobnym charakterze, jeśli odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Dlatego popełniony przez jednostkę błąd nie spowodował nieprawidłowego ustalenia wyniku finansowego w 2002 r., lecz jedynie nieprawidłowe ustalenie i prezentację kapitału zapasowego i kapitału z aktualizacji wyceny w sprawozdaniach finansowych za lata 2002–2004. Ogólna kwota kapitału własnego była ujawniona poprawnie.
Ujawniony w 2005 r. błąd należy zatem skorygować w księgach rachunkowych tego roku. Szczegóły dotyczące księgowania w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Jeżeli w danym roku obrotowym lub przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za ten rok obrotowy jednostka stwierdziła popełnienie w poprzednich latach obrotowych błędu podstawowego, w następstwie którego nie można uznać sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzednie za spełniające wymagania określone w art. 4 ust. 1, to kwotę korekty spowodowanej usunięciem tego błędu odnosi się na kapitał (fundusz) własny i wykazuje jako zysk (stratę) z lat ubiegłych (art. 54 ust. 3 ustawy o rachunkowości).
Ustawa o rachunkowości nie wprowadziła definicji błędu podstawowego, dlatego zgodnie z jej art. 10 ust. 3 można zastosować postanowienia MSR nr 8 „Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów”. Zgodnie z nimi za błędy poprzednich okresów uważa się pominięcia lub nieprawidłowości w sprawozdaniach finansowych jednostki, które miały miejsce w poprzednim bądź też kilku wcześniejszych okresach. Są one wynikiem nieuwzględnienia lub błędnego uwzględnienia wiarygodnych informacji:
• które były dostępne w momencie zatwierdzania do publikacji sprawozdań finansowych sporządzonych za te okresy,
• co do których można by zasadnie oczekiwać, że zostaną otrzymane i uwzględnione w procesie przygotowania i sporządzania sprawozdań finansowych.
Tego typu błędy wynikają z pomyłek arytmetycznych, z niewłaściwego zastosowania zasad (polityki) rachunkowości, niedopatrzeń bądź defraudacji.
Przy braku wspomnianej definicji powstaje problem ustalenia, czy popełniony błąd można uznać za mający istotny wpływ na sprawozdanie finansowe.
Zgodnie z postanowieniami MSR nr 8 pominięcia lub nieprawidłowości są istotne, jeżeli mogą pojedynczo lub łącznie wpłynąć na decyzje gospodarcze podejmowane przez użytkowników na podstawie sprawozdania finansowego. Istotność jest uzależniona od wielkości i rodzaju pominięcia lub nieprawidłowości ocenianych w kontekście okoliczności towarzyszących. Czynnikiem rozstrzygającym może być wielkość i rodzaj pozycji lub kombinacja obu tych czynników.
Tylko wtedy taki błąd można uznać za podstawowy. Ocena popełnionego błędu podstawowego należy do kierownika jednostki, gdyż ma ona charakter subiektywny i zależy od konkretnej sytuacji finansowej i majątkowej jednostki.
UWAGA!
Przy ustalaniu istotności można posiłkować się metodami stosowanymi przy badaniu sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów. Zgodnie z nimi za błąd nieistotny można uznać taki, który spowoduje zmiany sumy bilansowej do 1%. Poziom istotności i sposób jego określenia powinny stanowić element zasad (polityki) rachunkowości jednostki.
W sytuacji przedstawionej w pytaniu jednostka nie określiła, na czym polegał błąd popełniony w 2002 r. Mógł on polegać na wyksięgowaniu z konta 800 „Kapitał zapasowy”:
• kwoty odpowiadającej pełnej wartości (zamiast części) skutków aktualizacji wyceny środków trwałych ustalonej według stanu na 1 stycznia 1995 r.,
• kwoty niższej od rzeczywistego stanu kapitału z aktualizacji wyceny ustalonego na 1 stycznia 2002 r. (tym samym zawyżono kwotę kapitału zapasowego),
• kwoty wyższej od rzeczywistego stanu kapitału z aktualizacji wyceny ustalonego na 1 stycznia 2002 r. (tym samym zaniżono kwotę kapitału zapasowego}.
Zakładając, że jednostka poprawnie ustaliła wartość skutków aktualizacji wyceny środków trwałych według stanu na 1 stycznia 1995 r., to odpowiadająca mu wartość kapitału z aktualizacji podlegała zmniejszeniu o różnicę z aktualizacji wyceny uprzednio zaktualizowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych. Różnica ta powinna wpływać na kapitał zapasowy lub inny o podobnym charakterze, jeśli odrębne przepisy nie stanowią inaczej (art. 31 ust. 4 ustawy o rachunkowości). Dlatego popełniony przez jednostkę błąd nie spowodował nieprawidłowego ustalenia wyniku finansowego w 2002 r., lecz spowodował nieprawidłowe ustalenie i prezentację kapitału zapasowego i kapitału z aktualizacji wyceny w sprawozdaniach finansowych za lata 2002–2004. Ogólna kwota kapitału własnego była ujawniona poprawnie.
Ujawniony w 2005 r. błąd należy skorygować w księgach rachunkowych tego roku w podany poniżej sposób.
Przypadek 1
Jeśli z konta 800 „Kapitał zapasowy” wyksięgowano kwotę odpowiadającą pełnej wartości skutków aktualizacji wyceny środków trwałych ustalonej według stanu na 1 stycznia 1995 r., należy:
• ustalić wartość skutków aktualizacji zbytych i zlikwidowanych, w latach 1995–2001 środków trwałych, których wycena była aktualizowana na 1 stycznia 1995 r.,
• tak ustaloną kwotę zaewidencjonować:
– Wn 801 „Kapitał z aktualizacji wyceny”,
– Ma 800 „Kapitał zapasowy”.
Przypadek 2
Jeśli z konta 800 „Kapitał zapasowy” wyksięgowano kwotę niższą od rzeczywistego stanu kapitału z aktualizacji wyceny ustalonego na 1 stycznia 2002 r., należy:
• ustalić różnicę między kwotą wyksięgowaną a rzeczywistym stanem kapitału z aktualizacji wyceny ustalonym na 1 stycznia 2002 r.,
• różnicę tę zaksięgować:
– Wn 800 „Kapitał zapasowy”,
– Ma 801 „Kapitał z aktualizacji wyceny”.
Przypadek 3
Jeśli z konta 800 „Kapitał zapasowy” wyksięgowano kwotę wyższą od rzeczywistego stanu kapitału z aktualizacji wyceny ustalonego na 1 stycznia 2002 r., należy:
• ustalić różnicę między kwotą wyksięgowaną a rzeczywistym stanem kapitału z aktualizacji wyceny ustalonym na 1 stycznia 2002 r.,
• różnicę tę zaksięgować:
– Wn 801 „Kapitał z aktualizacji wyceny”,
– Ma 800 „Kapitał zapasowy”.
Skutki skorygowania błędu należy zaprezentować w następujących elementach sprawozdania finansowego za rok 2005:
• jeżeli sprawozdanie finansowe jednostki podlega obligatoryjnemu badaniu przez biegłego rewidenta – w zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym w pozycjach dotyczących kapitału zapasowego i kapitału z aktualizacji wyceny,
• w dodatkowych informacjach i objaśnieniach w grupie piątej w punktach:
1. Informacje o znaczących zdarzeniach dotyczących lat ubiegłych ujętych w sprawozdaniu finansowym roku obrotowego,
4. Informacje liczbowe zapewniające porównywalność danych sprawozdania finansowego za rok poprzedzający ze sprawozdaniem za rok obrotowy.
Teresa Fołta
biegły rewident
• art. 4 ust. 1, art. 10 ust. 3, art. 31 ust. 4, art. 34 ust. 3 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 184, poz. 1539