Prowadzę działalność gospodarczą jako osoba fizyczna. Mamy z żoną wspólnotę majątkową, ale żona jest właścicielem domu, który nabyła w drodze darowizny przed wstąpieniem w związek małżeński. Uważam, że jest to jej majątek odrębny. Czy istnieje ryzyko, że w razie utraty przeze mnie wypłacalności z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wierzyciele (fiskus lub kontrahenci) będą zaspokajani z majątku odrębnego żony (np. ze wspomnianego domu)? Jakie są zasady obciążenia majątku żony moimi zaległościami podatkowymi?
Tak, dom, zwłaszcza otrzymany w wyniku darowizny jeszcze przed zawarciem małżeństwa, stanowi majątek odrębny, więc w razie utraty wypłacalności podatnika z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wierzyciele (fiskus lub kontrahenci) nie będą mogli żądać zaspokojenia z niego.
W czasie trwania małżeństwa żona nie odpowiada za zaległości podatkowe męża ze swojego majątku odrębnego. Zaległościami podatkowymi może zostać obciążony jedynie Pana majątek odrębny oraz Państwa majątek wspólny. Zasada ta ma zastosowanie w sytuacji, gdy ustawowa wspólność małżeńska nie została wyłączona lub ograniczona.
Pamiętać przy tym należy, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
• zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej,
• zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,
• ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,
• uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
Przykład
Mariola i Tadeusz Kwiecińscy są małżeństwem od 1997 r. Od 1998 r. Tadeusz Kwieciński prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych. W 2004 r. małżonkowie zawarli umowę o wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej. W wyniku kontroli przeprowadzonej przez urząd skarbowy Tadeuszowi Kwiecińskiemu została określona zaległość podatkowa w podatku dochodowym za 2002 i 2003 r. na kwotę (odpowiednio) 10 546 zł i 12 378 zł z tytułu niezapłaconego podatku. Za zobowiązania te odpowiedzialność z majątku wspólnego będzie ponosiła również Mariola Kwiecińska, gdyż powstały one jeszcze przed datą zawarcia przez małżonków umowy wyłączającej wspólność majątkową.
Wyłączenie lub ograniczenie wspólności majątkowej nie skutkuje jednak wyłączeniem odpowiedzialności małżonka podatnika. Może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności na zasadach dotyczących odpowiedzialności członka rodziny podatnika (art. 111 § 1 i 4 Ordynacji).
Odpowiedzialność członka rodziny obejmuje wyłącznie zaległości podatkowe wynikające z działalności gospodarczej powstałe w okresie, w którym żona stale współdziałała z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z tego tytułu.
Odpowiedzialność ta nie obejmuje niepobranych należności w związku z pełnieniem funkcji płatnika lub inkasenta, z wyjątkiem należności, które nie zostały pobrane od członków rodziny oraz małżonków niepozostających we wspólności majątkowej lub będących w separacji.
Przykład
Jan Kowalski prowadzący działalność gospodarczą zatrudnia żonę, z którą posiada rozdzielność majątkową. Żona przez dwa lata otrzymywała wynagrodzenie w kwocie netto 1500 zł miesięcznie. Podczas kontroli okazało się, że za trzy kolejne miesiące zaliczki na podatek dochodowy były odprowadzane w zaniżonej wysokości. Wysokość tego zaniżenia wyniosła łącznie 4000 zł. Za zaległość z tego tytułu będzie odpowiadać również żona Jana Kowalskiego, pomimo istnienia między nimi rozdzielności majątkowej. W okresie, w którym powstały zaległości, stale współdziałała z meżem w prowadzeniu działalności, osiągając z tego tytułu korzyść w postaci wynagrodzenia.
Ustanie małżeństwa również nie wyłącza odpowiedzialności małżonka podatnika. Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada bowiem całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, ale tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Należy pamiętać, że przepis ten ma odpowiednie zastosowanie w razie unieważnienia małżeństwa lub separacji.
Odpowiedzialność ta nie obejmuje:
1) niepobranych należności w związku z pełnieniem funkcji płatnika lub inkasenta,
2) odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie.
Pamiętać ponadto należy, że małżonkowie wspólnie opodatkowani na podstawie odrębnych przepisów ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe oraz solidarna jest ich wierzytelność o zwrot nadpłaty podatku (art. 92 § 3 Ordynacji).
Przykład
Przed zawarciem małżeństwa Alina Wolska kupiła samochód osobowy. Po dwóch latach od zawarcia związku małżeńskiego rodzice podarowali jej dom wraz z działką. Mąż Aliny Wolskiej krótko po ślubie rozpoczął działalność gospodarczą. Z tytułu zaległości podatkowych powstałych w związku z tą działalnością została wszczęta egzekucja. Jednak zarówno dom z działką, jak i samochód stanowią majątek odrębny Aliny Wolskiej, dlatego te przedmioty nie będą podlegać zajęciu w ramach postępowania egzekucyjnego.
• art. 29 i 111 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa – Dz.U. Nr 137, poz. 926; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1808
Anna Welsyng-Zielony
prawnik, doradca podatkowy