Nasza spółka stworzyła program, w ramach którego każdy pracownik może zakupić w ciągu roku kilka sztuk sprzętu AGD z marżą w wysokości około 5%. Marża ta jest znacząco niższa od średnich marż stosowanych w transakcjach z podmiotami niepowiązanymi. Czy istnieje ryzyko zakwestionowania tej transakcji w świetle podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku od towarów i usług?
RADA
W Państwa przypadku w świetle przepisów podatku dochodowego od osób prawnych istnieją przesłanki do weryfikacji przez organy skarbowe ceny znacznie odbiegającej od ceny rynkowej. Mają jednak Państwo prawo bronić ustalonej ceny i udowodnić, że odzwierciedla ona faktyczny stosunek pomiędzy kupującym a sprzedającym. Organy podatkowe muszą zaś dowieść znaczącej różnicy cen. W odniesieniu do Państwa firmy przytoczone argumenty wydają się uzasadniać zastosowanie niższej marży w przypadku sprzedaży sprzętu pracownikom. Skutki w podatku dochodowym od osób fizycznych i VAT przedstawiamy w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Marże zastosowane w tej sprzedaży będą zwykle (albo zawsze) mniejsze niż marże stosowane z klientami zewnętrznymi. Tym samym może zostać podniesiony zarzut, że ceny nie są rynkowe. Ustawodawca stanowi w art. 14 ust. 1 updop, że jeżeli cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej. Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia.
Jeżeli wartość wyrażona w cenie określonej w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, organ podatkowy wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość określona w ten sposób odbiega co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie, koszty opinii biegłego lub biegłych ponosi zbywający.
Odpowiedź na pytanie, czy cena nałożona na sprzedane pracownikom produkty jest ceną rynkową (uzasadnioną), wymaga określenia „rynku”, na jakim stykają się pracodawca oraz pracownik. Z pewnością relacji pomiędzy pracownikiem a pracodawcą nie można odnieść do rynku detalicznego. Pozycja pracownika wobec pracodawcy wydaje się bardziej tożsama z odbiorcą hurtowym, ponieważ sprzedawcami są podmioty działające w charakterze hurtowników (wytwórcy lub hurtowi dystrybutorzy).
Kolejny etap to uzasadnienie wysokości ceny. Cena ustalona przez Państwa w pełni pokrywa techniczny koszt wytworzenia lub koszt nabycia plus 5% marża. Nie jest to więc sprzedaż „poniżej kosztów”. Kolejny czynnik, który należy wziąć pod uwagę, to charakter rynku pracodawcy i pracownika. Jest to niewątpliwie rynek bardzo specyficzny, który z jednej strony nie wymaga ponoszenia dodatkowych kosztów w celu zdobycia klienta. Z drugiej strony sprzedaż z niższą marżą jest traktowana przez pracodawców jako swego rodzaju program lojalnościowy, mający na celu budowanie długotrwałych więzi pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.
WAŻNE!
Organy podatkowe mają obowiązek wskazać ceny będące punktem odniesienia wraz z ich uzasadnieniem.
Jako uzasadnienie różnicy stosowanych cen w stosunku do sprzedaży rynkowej można przytoczyć następujące argumenty:
a) jak wiadomo, istnieje specyficzny rynek sprzedaży dla własnych pracowników, firmy konkurencyjne też stosują podobne programy,
b) sprzedaż dla pracowników nie jest jednak sprzedażą w pełni porównywalną ze sprzedażą na rynku otwartym,
c) ponadto wobec pracowników nie stosuje się rabatów posprzedażnych – czyli marża, chociaż niższa, jest ostateczna. W pewnych przypadkach może się okazać, że cena zastosowana wobec pracowników jest bardzo zbliżona do ceny z uwzględnieniem rabatów posprzedażnych.
Takie argumenty powinny przekonać ewentualną kontrolę.
Istnieje także możliwość, że ceny stosowane wobec pracowników mogą być badane na podstawie przepisów o cenach transferowych, w świetle art. 11 updop, który ma zastosowanie także do powiązań rodzinnych i wynikających ze stosunku pracy. W myśl tego zapisu, jeżeli między podatnikami istnieją określone prawem powiązania (np. ze stosunku pracy) i jeżeli w wyniku takich powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego podmiot nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały – dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.
Z przepisu tego wynika więc, że pracownika i pracodawcę należy traktować jako podmioty powiązane. Transakcje między podmiotami powiązanymi mogą być przedmiotem weryfikacji ze strony organów skarbowych. Należy jednak zaznaczyć, że badanie to może być przeprowadzone za pomocą metod zdefiniowanych przez prawo. Wydaje się, że badanie „metodami cen transferowych” jest bardziej obiektywne, ponieważ uwzględnia więcej przesłanek – w tym analizę relacji i funkcji stron transakcji.
Weryfikacja cen wyłącznie na podstawie art. 14 updop rodzi więcej zagrożeń, ponieważ bardzo upraszcza problem stosowanych cen. Niestety, należy stwierdzić, że ta „uproszczona” metoda jest częściej stosowana. Nie zamyka to jednak podatnikowi możliwości obrony metodami wziętymi z metodologii badania cen transferowych.
Skutki w podatku dochodowym od osób fizycznych
Same zakupy sprzętu AGD z niższą marżą nie niosą ryzyka podatkowego dla pracowników. W polskim systemie podatkowym nie ma przepisu, który nakazywałby zakupy po cenach wyższych niż ceny oferowane przez sprzedającego. W szczególności nie można potencjalnej różnicy między ceną oferowaną klientom zewnętrznym a ceną oferowaną pracownikom uznać za jakiś rodzaj „nieodpłatnego świadczenia”. Rozumiemy też, że ceny dla pracowników nie są niższe niż ceny zakupu (lub techniczny koszt wytworzenia) sprzętu AGD, skoro nałożona jest 5% marża – więc transakcja nie jest zupełnie pozbawiona ekonomicznej zasadności.
Ryzyko podatkowe dla pracowników mogłoby zaistnieć wtedy, gdybyśmy mieli do czynienia z transakcją pozorną lub obejściem prawa. W tym przypadku okoliczności te nie występują. Kupujący nabywa bowiem towar na podstawie rzeczywistej umowy sprzedaży po cenie obejmującej techniczny koszt wytworzenia lub koszt nabycia oraz 5% marżę. Jest to więc transakcja odzwierciedlająca rzeczywisty zamiar stron, a cena uwzględnia relacje łączące pracownika oraz pracodawcę.
WAŻNE!
Jeżeli pracownicy będą odsprzedawali sprzęt przed upływem 6 miesięcy od jego nabycia, to zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 updof będą zobowiązani do zadeklarowania i opodatkowania dochodu z tytułu sprzedaży.
Ponadto przy każdej odsprzedaży sprzętu o wartości powyżej 1000 zł pracownik zobowiązany jest do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1% ceny sprzedaży.
Może także zaistnieć sytuacja, w której pracownik będzie tylko „posłańcem”, który przynosi pieniądze od osoby trzeciej i to ta osoba staje się faktycznym nabywcą. Takie rozwiązanie nie rodzi żadnego ryzyka w świetle podatku dochodowego od osób fizycznych dla pracownika. W sytuacji takiej pracownik może jedynie narazić się na zarzuty ze strony spółki, jeżeli program sprzedaży nie pozwala na takie transakcje.
Skutki w VAT
W przypadku VAT zagrożenie jest tożsame z ryzykiem w podatku dochodowym od osób prawnych. To znaczy, że ze strony kontrolujących może paść zarzut, że doszło do nieuzasadnionego zaniżenia obrotu. Argumenty przytoczone powyżej mogą mieć pełne zastosowanie dla VAT. Przypomnijmy, że podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy (art. 29 ustawy o VAT).
Artykuł 32 stanowi natomiast, że w przypadku gdy między nabywcą a dostawcą istnieje związek organ podatkowy określa wysokość obrotu na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości lub na danym rynku w dniu wykonania świadczenia, pomniejszonych o podatek, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie ceny. Istnieje on, gdy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy.
Ustawodawca, podobnie jak w przypadku podatku dochodowego od osób prawnych, uprawnia organy skarbowe do weryfikacji ceny, jeżeli odbiega ona od cen rynkowych. Podatnik ma jednak prawo do uzasadnienia ustalonej ceny. Argumenty przytoczone powyżej mogą mieć pełne zastosowanie dla celów VAT.
• art. 11 i 14 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538
• art. 29 i 32 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1484
• art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538
Sławomir Biliński
konsultant podatkowy