Sprzedajemy wierzytelności z faktur nieprzedawnionych. Czy umowa sprzedaży wierzytelności własnej powoduje obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych? Czy zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych zależy od opodatkowania lub zwolnienia jej z VAT?
Tak
Nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych transakcje, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu tej transakcji jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub zwolniona z tego podatku.
Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), podatkowi temu podlegają, między innymi, umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych. W świetle powyższej regulacji, sprzedaż wierzytelności, w tym wierzytelności własnych, co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Jednocześnie należy mieć na względnie zawartą w przepisach ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zasadę, zgodnie z którą nie podlegają temu podatkowi czynności, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest z niego zwolniona, z wyjątkiem umów sprzedaży i zamiany zwolnionych z podatku od towarów i usług, których przedmiotem są nieruchomości lub ich części albo prawo użytkowania wieczystego.
Zgodnie z utrwaloną praktyką, podpartą orzecznictwem Sądu Najwyższego oraz sądów administracyjnych, obrót wierzytelnościami co do zasady może podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w ramach świadczenia usług pośrednictwa finansowego. Istotne jest, że w przypadku transakcji zbycia wierzytelności mogą wystąpić sytuacje, w których usługa świadczona jest przez zbywającego wierzytelność, jak i sytuacje, w których usługę pośrednictwa finansowego świadczy nabywca wierzytelności.
Z pierwszą sytuacją będziemy mieli do czynienia, gdy podatnik nabył wierzytelność, a następnie dokonał jej zbycia. Wówczas zbycie wierzytelności traktowane jest jako świadczenie usługi pośrednictwa finansowego na rzecz nabywcy wierzytelność. Usługa ta podlega zwolnieniu z VAT. Zgodnie jednakże z interpretacjami urzędów skarbowych, w przypadku zbycia wierzytelności własnej nie może być mowy o świadczeniu przez zbywcę usługi pośrednictwa finansowego. W tym przypadku nie mamy do czynienia ze zbyciem wierzytelności zakupionej wcześniej w tym celu.
W sytuacji gdy mamy do czynienia ze zbyciem wierzytelności własnej, w grę może wchodzić jedynie świadczenie usługi przez nabywcę wierzytelności. Oczywiście objęcie transakcji przepisami ustawy o VAT uzależnione jest od tego, czy nabywca prowadzi działalność gospodarczą związaną z nabywaniem wierzytelności. Jeżeli nabywca wierzytelności własnej dokona następnie jej zbycia, wówczas pierwotna transakcja nabycia podlegać będzie zwolnieniu z VAT. Jeżeli natomiast nabywca wierzytelności własnej zamierza dokonać jej windykacji, wówczas transakcja będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług.
Dodać należy, że zakwalifikowanie nabycia wierzytelności jako usługi świadczonej przez nabywcę na rzecz zbywcy potwierdzone zostało w wyroku NSA z 12 maja 1995 r. (III SA 1125/94).
Odnosząc powyższe wyjaśnienia do przedstawionego pytania, należy stwierdzić, iż niezależnie od tego, w jaki sposób transakcja zbycia wierzytelności własnej zostanie opodatkowana VAT, jeżeli nabycie wierzytelności następuje przez podatnika VAT i wiąże się z jego działalnością podlegającą przepisom ustawy o VAT, transakcja ta nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Na zakończenie należy podkreślić, że w kwestii podatkowych aspektów obrotu wierzytelnościami praktyka organów skarbowych nie jest jednolita i dlatego też warto w tym zakresie wystąpić o interpretację przepisów w trybie art. 14a Ordynacji podatkowej.
Artur Cmoch
doradca podatkowy z Kancelarii Grynhoff, Woźny i Wspólnicy