rada
Ujęcie w księgach rachunkowych tego typu wydatku jest uzależnione od intencji, z jaką spółka nabyła dzieło sztuki. Jeżeli jego nabycie wiąże się z nadzieją wzrostu wartości, kupiony obraz należy wykazać na koncie „Inwestycje długo- lub krótkoterminowe”.
uzasadnienie
Klasyfikacja księgowa dzieł sztuki zależy od celu ich nabycia. Spółki - podobnie jak spółka w przedstawionym problemie - mogą traktować dzieła sztuki jako lokatę wolnych środków pieniężnych, licząc na wzrost ich wartości. W takim przypadku zakupione dzieła zalicza się do inwestycji i wykazuje na koncie „Inne inwestycje długoterminowe” lub „Inne inwestycje krótkoterminowe”. Czasami jednak zakup dzieła sztuki jest utożsamiany z chęcią posiadania przez jednostkę gospodarczą środka trwałego, stanowiącego wystrój wnętrza. Dzieło sztuki jako dekoracja powinno być sklasyfikowane do środków trwałych. Zdarza się też, że dzieła sztuki będą podlegać sprzedaży i wówczas w księgach rachunkowych powinny być wykazane w zapasach na koncie „Towary”.
Dzieła sztuki zaliczane do inwestycji
Podmioty gospodarcze mogą dokonywać zakupu dzieł sztuki, traktując je jako lokatę lub inwestycję mającą przynosić korzyści ekonomiczne wynikające z przyrostu ich wartości. W takim przypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości dzieło sztuki spełnia warunki definicji inwestycji i powinno być zakwalifikowane do kategorii inwestycji długo- lub krótkoterminowych i wykazane na koncie „Inne inwestycje długo- lub krótkoterminowe”, w analityce „Dzieła sztuki”.
Inwestycje długoterminowe
Jeśli spółka nabyła dzieło sztuki z zamiarem pozostawienia go w firmie przez czas dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego, do wyceny tego składnika aktywów stosuje się cenę nabycia pomniejszoną o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub wartość godziwą. Artykuł 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości zezwala, by wartość w cenie nabycia takiej inwestycji przeszacować do wartości w cenie rynkowej, a więc do wartości godziwej. Skutki przeszacowania inwestycji zaliczanych do aktywów trwałych, powodujące wzrost ich wartości do poziomu cen rynkowych, zwiększają kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. Obniżenie wartości inwestycji uprzednio przeszacowanej do wysokości kwoty, o którą podwyższono z tego tytułu kapitał z aktualizacji wyceny, zmniejsza ten kapitał.
Inwestycje krótkoterminowe
Jeżeli podmiot gospodarczy nabywa dzieło sztuki jako inwestycję, z zamiarem pozostawienia go w firmie na okres krótszy niż 12 miesięcy, licząc od dnia bilansowego lub od daty jego nabycia, to taką inwestycję traktuje się jako krótkoterminową. Inwestycje krótkoterminowe wycenia się według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek - według w inny sposób określonej wartości godziwej.
Przykład 1
Spółka posiadała wolne środki pieniężne i zdecydowała się je zainwestować. W 2006 r. na aukcji zakupiła od Spółki Antyk obraz o wartości 55 000 zł.
Na dzień bilansowy 2006 r. wartość obrazu zgodnie z cennikiem aukcyjnym wynosiła 58 000 zł. W 2007 r. spółka zdecydowała o sprzedaży obrazu za kwotę 60 000 zł Spółce Wystawa.
Ewidencja księgowa
1. Wprowadzenie dzieła sztuki do ksiąg:
Wn „Inne inwestycje długoterminowe” 55 000
- w analityce „Dzieła sztuki”
Ma „Pozostałe rozrachunki” 55 000
- w analityce „Spółka Antyk”
2. Wycena bilansowa - wzrost wartości inwestycji:
Wn „Aktualizacja wartości inwestycji” 3 000
- w analityce „Dzieła sztuki”
Ma „Kapitał z aktualizacji wyceny” 3 000
3. Sprzedaż obrazu:
Wn „Pozostałe rozrachunki” 60 000
- w analityce „Spółka Wystawa”
Ma „Przychody finansowe” 60 000
4. Wyksięgowania obrazu z ksiąg:
a) Wn „Kapitał z aktualizacji wyceny” 3 000
Ma „Aktualizacja wartości inwestycji” 3 000
b) Wn „Koszty finansowe” 55 000
Ma „Inne inwestycje długoterminowe” 55 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Dzieło sztuki zaliczone do środków trwałych
Dzieło sztuki można również zaliczyć do środków trwałych danego podmiotu gospodarczego, jeżeli odpowiada ono definicji środków trwałych zawartej w ustawie o rachunkowości. Dzieło sztuki wprowadza się do ewidencji tak samo jak każdy inny środek trwały, a więc w cenie nabycia obejmującej również koszty związane z jego zakupem, czyli transportem, załadunkiem, wyładunkiem, ubezpieczeniem w drodze i innymi wydatkami naliczonymi do dnia przekazania dzieła sztuki do używania.
Aby dla celów podatkowych ustalić grupę, do jakiej należy zaliczyć dzieło sztuki, trzeba posłużyć się Klasyfikacją Środków Trwałych, która wyodrębnia dziesięć podstawowych grup środków trwałych. W grupie 8 „Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie pozostałe” podgrupa 80 wymienia dzieła sztuki.
Ustawa o rachunkowości wskazuje, że wartość początkową środków trwałych - z wyjątkiem gruntów niesłużących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową - zmniejszają odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości na skutek używania lub upływu czasu.
W obowiązującym do 31 grudnia 2001 r. brzmieniu art. 31 ust. 2 wskazywało się wyraźnie, że obok gruntów nie podlegały amortyzacji również dzieła sztuki i eksponaty muzealne. Przepis ten został zmieniony, należy jednak stwierdzić, że nie ma potrzeby dokonywania odpisów amortyzacyjnych dzieł sztuki, gdyż jako takie nie tracą na wartości, a wręcz przeciwnie - zazwyczaj ich wartość z upływem czasu w sposób naturalny rośnie. Artykuł 16c pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wprost nakazuje, by nie dokonywać amortyzacji dzieł sztuki i eksponatów muzealnych.
Choć dzieła sztuki zazwyczaj nie tracą na wartości, nie oznacza to, że taka sytuacja nie może się zdarzyć. W przypadku utraty wartości środka trwałego ustawa o rachunkowości wymaga dokonania odpowiedniego odpisu aktualizującego wartość składnika aktywów.
Niestety, przepisy ustawy nie wyjaśniają, co dokładnie należy rozumieć przez pojęcie „trwała utrata wartości”, pozostawiając otwarty katalog ich przyczyn. Z tego powodu jednostka gospodarcza może się posiłkować uregulowaniami Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, a dokładniej MSR nr 36 „Utrata wartości aktywów”, w którym są wskazane przesłanki utraty przydatności danego składnika aktywów, pochodzące zarówno z wewnętrznych, jak i zewnętrznych źródeł informacji.
UWAGA!
Zakwalifikowane do środków trwałych dzieła sztuki nie mogą być przeszacowane według wyższej wartości.
Przykład 2
Renomowana firma reklamowa zakupiła obraz do sali konferencyjnej. Wartość obrazu wynosi 55 000 zł. Koszty transportu i odpowiedni montaż na ścianie - 900 zł.
Ewidencja księgowa
1. Zakup obrazu:
Wn „Środki trwałe w budowie” 55 000
- w analityce „Dzieła sztuki”
Ma „Pozostałe rozrachunki” 55 000
2. Koszty transportu i montażu:
Wn „Środki trwałe w budowie” 900
- w analityce „Dzieła sztuki”
Ma „Pozostałe rozrachunki” 900
3. Wprowadzenie dzieła sztuki do ewidencji środków trwałych
Wn „Środki trwałe” 55 900
- w analityce „Dzieła sztuki”
Ma „Środki trwałe w budowie” 55 900
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Dzieło sztuki stanowiące towar handlowy
Na zakończenie należy dodać, że dzieło sztuki może być także traktowane jako rzeczowy składnik aktywów obrotowych, a więc w tym przypadku towar handlowy. Zgodnie z ustawą o rachunkowości aktywa te wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy. Ewidencja w księgach rachunkowych zakupu dzieła sztuki nie będzie się różniła od zakupu innego, zwykłego towaru handlowego przeznaczonego do odsprzedaży.
Podstawa prawna:
- art. 15 ust. 1 i 4, art. 16 ust. 1, art. 16c pkt 3 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 251, poz. 1847
- art. 3 ust. 1 pkt 17, art. 28 ust. 1 pkt 3, art. 31 ust. 2, art. 32 ust. 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Justyna Grywińska
księgowa z licencją MF, doradca podatkowy, właścicielka biura księgowego