Zgodnie z art. 16i ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych: „Podatnicy mogą obniżać podane w wykazie stawek amortyzacyjnych stawki dla poszczególnych środków trwałych. Zmiany stawki dokonuje się począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego” (Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86, ze zm.).
Zmiana stawek amortyzacyjnych
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prowadząca działalność produkcyjną wprowadzała do ewidencji podlegające amortyzacji środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne związane z tą działalnością. Przedsiębiorca dokonywał i nadal zresztą dokonuje odpisów amortyzacyjnych metodą liniową, zachowując limity wynikające z wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych, zawartego w Załączniku nr 1 do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W przeszłości obniżał i podwyższał stawki amortyzacyjne dla wybranych lub wszystkich środków trwałych, a aktualnie stosuje odpisy w stawce obniżonej.
W obliczu obecnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorca zastanawia się nad obniżeniem stawek amortyzacyjnych w stosunku do lat 2017 i 2018, pamiętając o okresach przedawnienia zobowiązań podatkowych. W latach tych spółka stosowała stawki z wykazu z zachowaniem zasad wskazanych w art. 16i ust. 5 ustawy o CIT. Przy obniżeniu przedsiębiorca zamierza zastosować wyższe niż 0% stawki amortyzacyjne, ale nie przekraczające stawek podanych w wykazie.
Spółka wystąpiła do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o potwierdzenie, czy może zastosować instytucję obniżenia stawki amortyzacyjnej wstecz do poprzednich lat podatkowych, do dowolnej, nawet bliskiej zeru, wysokości i dla wybranych lub wszystkich środków trwałych, dla których przyjęto metodę amortyzacji liniowej. Jej zdaniem takiego obniżenia można dokonać zarówno na bieżąco, a więc do przyszłych okresów rozliczeniowych, jak i wstecz, czyli za okresy wcześniejsze.
Kiedy można zmieniać stawki amortyzacyjne?
W listopadzie 2020 r. organ podatkowy w wydanej przez siebie interpretacji indywidualnej poinformował spółkę, że jest ona w błędzie. Co prawda, przyznał, że podatnicy stosujący odpisy amortyzacyjne metodą liniową mogą zmieniać stawki amortyzacyjne w każdym roku podatkowym bez limitu, byleby tylko ich wysokość nie przekraczała tej wskazanej w wykazie, jednakże ustawodawca określił wyraźnie terminy, w których mogą to robić. W art. 16i ust. 5 ustawy o CIT zawarł jasne stwierdzenie, że zmian stawek amortyzacyjnych można dokonać „począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego”. W opinii organu w ww. przepisie nie ma słowa o tym, że zmian można dokonać „wstecz”. Natomiast słowo „następny” przesądza, że stawki amortyzacji można zmieniać w każdym następnym roku podatkowym po obecnym. W przeciwnym razie podatnicy mogliby dowolnie zmieniać wysokość kosztów podatkowych za okresy, które zostały już zakończone i zamknięte, bez zaistnienia jakichkolwiek ważnych ku temu przyczyn takich jak: błąd rachunkowy czy oczywista omyłka.
Prawo do obniżania stawek amortyzacyjnych
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. orzekł, że to spółka ma rację, i choć redakcja przedmiotowego przepisu art. 16i ust. 5 jest nieprecyzyjna, to dokonana przez organ podatkowy jego interpretacja jest sprzeczna z wykładnią gramatyczną. Natomiast w oparciu o językowe znaczenie tego przepisu należy wnioskować, że podatnikom przysługuje prawo do obniżania stawek amortyzacyjnych, poczynając od miesiąca, w którym środki trwałe zostały wprowadzone do ewidencji lub od pierwszego miesiąca w którymkolwiek z następnych lat podatkowych. Punktem w czasie, od którego można dokonywać przedmiotowej zmiany stawek, jest więc tenże pierwszy miesiąc wprowadzenia środka trwałego do ewidencji. Ustawodawca nie zastrzegł jednak w żaden sposób, że zmian stawek można dokonywać wyłącznie na przyszłość.
„…niejasne przepisy prawa nie powinny rodzić dla stron negatywnych skutków, takich jak nałożenie obowiązku albo ograniczenie praw. (…) art. 16i ust. 5 updop, nie wprowadza w jakikolwiek sposób bezpośredniego zakazu dokonywania zmian stawek amortyzacji za lata wcześniejsze. (…) wykładnia celowościowa oraz systemowa nie może być dokonywana w jawnej opozycji do wyraźnego brzmienia przepisów (…) Co więcej, taka wykładnia nie powinna być dokonywana na niekorzyść podatników” (wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z 25 marca 2021 r., sygn. akt I SA/Go 32/21).
Podsumowanie
Z treści uzasadnienia wyroku gorzowskiego sądu wynika, że jasno brzmiący, zarówno dla spółki, jak i dla sądu przepis całkowicie inaczej, wbrew podatnikowi, rozumie organ podatkowy. Co więcej, jak podkreśla sąd, gdyby mimo wszystko treść przepisu była niejednoznaczna, to organ powinien interpretować ją na korzyść przedsiębiorcy. Fiskus robi jednak wszystko, by jak najwyżej opodatkować przedsiębiorcę, i wprost dobrać się do jego majątku. Jest przy tym na tyle zuchwały i arogancki, że robi to bez jakiegokolwiek zdroworozsądkowego, prawnego uzasadnienia.
„…wsteczna zmiana stawek amortyzacji podatkowej, w istocie stanowi jedynie techniczne rozliczenie kosztu w czasie, które nie rzutuje wstecznie na treść obowiązków podatkowych. Nie spowoduje jednocześnie, że podatnicy uzyskają w rozliczeniu globalnym korzyści podatkowe, ponieważ górną granicą sumy odpisów amortyzacyjnych pozostaje wartość początkowa środka trwałego podlegającego amortyzacji. Brak zatem racjonalnego uzasadnienia do odmowy retrospektywnego zmniejszenia stawek amortyzacji” (sygn. akt I SA/Go 32/21).
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec