Kluczową sprawą dla prawidłowej amortyzacji samochodów jest ich podział w przepisach podatkowych na samochody osobowe i ciężarowe. Wobec samochodów osobowych przepisy podatkowe przewidują wiele ograniczeń w amortyzacji, takich jak:
• limit 20 000 euro w zakresie zaliczania do kosztów odpisów amortyzacyjnych,
• zakaz stosowania degresywnej metody amortyzacji,
• zakaz stosowania jednorazowej amortyzacji przewidzianej dla podatników rozpoczynających działalność gospodarczą oraz tzw. małych podatników.
Definicja samochodu osobowego w ustawie o PIT i CIT
Od 1 stycznia 2007 r. dla celów podatku dochodowego PIT i CIT za samochód osobowy uznaje się pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, z wyjątkiem:
• pojazdu samochodowego mającego jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanego na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van,
• pojazdu samochodowego mającego więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i u którego długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza 50% długości pojazdu; dla obliczenia proporcji, o której mowa w zdaniu poprzednim, długość pojazdu stanowi odległość pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a tylną krawędzią podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków,
• pojazdu samochodowego, który ma otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków,
• pojazdu samochodowego, który posiada kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu,
• pojazdów specjalnych wymienionych w załączniku nr 9 do ustawy o VAT; są tam wymienione m.in. bankowóz, koparka, ładowarka czy żuraw samochodowy (art. 5a pkt 19 updof; art. 4a pkt 9 updop).
Samochody o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, wymienione w tych podpunktach (z wyjątkiem pojazdów specjalnych), muszą być poddane specjalnemu badaniu w okręgowej stacji kontroli pojazdów. Badanie potwierdza spełnienie wymogów dla uznania tych samochodów za ciężarowe. Stacja kontroli wydaje wtedy stosowne zaświadczenie, a w dowodzie rejestracyjnym powinna wprowadzić adnotację o uznaniu samochodu za ciężarowy. Kopię zaświadczenia podatnik jest obowiązany dostarczyć, w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. O wszelkich zmianach w samochodzie, powodujących utratę statusu samochodu ciężarowego, podatnik jest zobowiązany powiadomić pisemnie naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni od ich zaistnienia (art. 5c updof, art. 4b updop).
Sprawdź definicję amortyzacji w internetowej Encyklopedii księgowego
PRZYKŁAD
Henryk Nowak w maju 2010 r. kupił na potrzeby działalności gospodarczej samochód zwany popularnie pikapem. Zaliczył go do środków trwałych. Samochód miał jeden rząd siedzeń i otwartą przestrzeń ładunkową o ładowności do 1 tony. Jego kwalifikacja do samochodów ciężarowych wymaga:
• przeprowadzenia dodatkowego badania w okręgowej stacji kontroli pojazdów,
• uzyskania zaświadczenia i adnotacji w dowodzie rejestracyjnym,
• przesłania kopii zaświadczenia do naczelnika urzędu skarbowego.
Tylko przy spełnieniu tych warunków pan Nowak będzie mógł skorzystać z metod amortyzacji przewidzianych wyłącznie dla samochodów ciężarowych, a dokonywane odpisy amortyzacyjne nie będą ograniczone limitem 20 000 euro.
Przytoczona definicja samochodu osobowego (patrz ramka) ma zastosowanie do samochodów nabytych od 1 stycznia 2007 r. Dla samochodów nabytych przed 1 stycznia 2007 r. w zakresie podatku dochodowego obowiązują przepisy, które za samochód osobowy uznają każdy samochód, który nie posiada homologacji producenta lub importera wymaganej dla samochodów innych niż osobowe oraz którego dopuszczalna ładowność nie przekracza 500 kg (art. 6 nowelizacji updof z 16 listopada 2006 r. - Dz.U. Nr 217, poz. 1588 z późn. zm.; art. 3 nowelizacji updop z 16 listopada 2006 r. - Dz.U. Nr 217, poz. 1589).
Samochody podlegają amortyzacji tak jak inne środki trwałe, tj. wtedy, gdy:
• stanowią własność lub współwłasność podatnika,
• są kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia przez podatnika do używania,
• przewidywany okres ich używania jest dłuższy niż rok,
• są wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą albo zostały oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu operacyjnego (odpisów amortyzacyjnych dokonuje wtedy finansujący).
Prawidłowe dokonywanie amortyzacji przekłada się na prawidłowe ustalenie odpisów amortyzacyjnych zaliczanych do kosztów uzyskania przychodów.
Ustalenie wartości początkowej
Kluczowe dla prawidłowej amortyzacji każdego składnika jest ustalenie jego wartości początkowej. Nie inaczej jest w przypadku samochodów. Wartość początkową, będącą podstawą amortyzacji, ustala się w zależności od formy nabycia danego składnika. W przypadku kupna samochodu będzie to cena nabycia (art. 22g ust. 1 pkt 1 updof, art. 16g ust. 1 pkt 1 updop). Za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy:
• powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji, oraz
• powiększoną o cło i podatek akcyzowy - w przypadku importu,
• pomniejszoną o VAT, z wyjątkiem przypadków, gdy VAT nie podlega odliczeniu w ramach rozliczeń VAT
- art. 22g ust. 3 updof, art. 16g ust. 3 updop.
PRZYKŁAD
Adam Nowak nabył na potrzeby działalności gospodarczej samochód ciężarowy o wartości 244 000 zł (cena brutto z VAT). Podatnik jest uprawniony do dokonania odliczenia VAT w całości. Podatnik kupił samochód na kredyt. Prowizja bankowa za udzielenie kredytu wyniosła 2500 zł. Prowizję podatnik zapłacił 30 kwietnia 2010 r. 7 maja 2010 r. samochód został wprowadzony do ewidencji. Termin spłaty pierwszej raty kredytu przypada 19 maja 2010 r. Wartość początkową podatnik ustali, sumując cenę nabycia netto (bez VAT) z kwotą prowizji bankowej zapłaconą przed dniem przyjęcia pojazdu do używania (wprowadzenia do ewidencji - art. 22d ust. 2 updof, art. 16d ust. 2 updop). W efekcie wartość początkowa samochodu wyniesie 202 500 zł (200 000 zł + 2500 zł). Zapłacone odsetki od kredytu podatnik może zaliczyć bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów. Raty płacone są bowiem już po wprowadzeniu samochodu do ewidencji środków trwałych.
Odsetki od kredytu zaciągniętego na zakup samochodu zwiększają wartość początkową środka trwałego, jeżeli zostały zapłacone przed wprowadzeniem samochodu do ewidencji.
Prawidłowość takiego postępowania potwierdzają również organy podatkowe. Przykładowo: Naczelnik Urzędu Skarbowego w Otwocku w postanowieniu z 26 marca 2007 r. (nr 1417/PG/415/07/07/ID) uznał:
wprowadzając do ewidencji środków trwałych samochód nabyty w drodze kupna, powinien Pan podwyższyć wartość początkową środka trwałego o odsetki od kredytu zaciągniętego na zakup samochodu. Kosztami uzyskania przychodu będą dopiero odsetki zapłacone od momentu wprowadzenia przedmiotowego samochodu do ewidencji środków trwałych. Odsetki, które zostały zapłacone do tego momentu, będą zwiększały wartość początkową środka trwałego.
Warto dodać, że w przytoczonym piśmie organ podatkowy potwierdził prawo podatnika do amortyzacji samochodu zakupionego przed rozpoczęciem działalności gospodarczej. Potwierdził też prawo do zaliczenia w koszty uzyskania przychodu odsetek od kredytu zaciągniętego na zakup tego samochodu, a zapłaconych po wprowadzeniu tego samochodu do ewidencji.
Więcej na ten temat przeczytasz w Internetowym Serwisie Księgowego w artykule Samochód w działalności gospodarczej - amortyzacja
• art. 22a-22o, art. 23 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 57, poz. 352
• art. 16 ust. 1 pkt 1 i 4, art. 16a-16m ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 57, poz. 352
Marek Piotrowski
doradca podatkowy
Grzegorz Ziółkowski
doradca podatkowy