1. Od 1 września 2013 r. urlopy macierzyńskie zostaną wydłużone maksymalnie do roku.
Obecnie urlop macierzyński wynosi 20 tygodni podstawowych i cztery tygodnie dodatkowe; od 1 września 2013 r. wynosić będzie pół roku (20 tygodni podstawowych i sześć tygodni dodatkowych) i będzie można go wydłużyć o kolejne 26 tygodni. Z tej możliwości będzie mógł skorzystać każdy, kto w momencie wejścia w życie ustawy będzie uprawniony do urlopu macierzyńskiego.
Rozwiązania będą elastyczne - można będzie skorzystać tylko z kilku miesięcy i otrzymywać w tym okresie proporcjonalne świadczenie, przy założeniu, że jego maksymalna wysokość to 100 proc. (w przypadku pół roku), a minimalna - 80 proc. (w przypadku roku) dotychczasowego wynagrodzenia. Z tego rozwiązania mogliby korzystać zarówno matka, jak i ojciec.
Już teraz po 14 tygodniach matka może zrezygnować w urlopu na rzecz ojca; wydłużenie urlopów ma zachęcić rodziców do dzielenia się opieką nad dzieckiem. Obecnie ojcom przysługują również dwa tygodnie pełnopłatnego urlopu, który mogą wykorzystać w ciągu pierwszego roku życia dziecka; nie mogą przekazać go matce.
2. Zmienią się też zasady korzystania z urlopu wychowawczego: - jeden z 36 miesięcy urlopu będzie obowiązkowo wykorzystany przez drugiego rodzica, w przeciwnym razie przepadnie - urlop będzie mógł być wykorzystywany w pięciu, a nie jak dotychczas, w czterech częściach - podwyższony zostanie - z trzech do czterech miesięcy - wymiar urlopu, który może być jednocześnie wykorzystywany przez oboje rodziców.
Urlop wychowawczy można wziąć do ukończenia przez dziecko czwartego roku życia.
3. Budżet państwa opłaci składki emerytalne i rentowe osobom rezygnującym z pracy zarobkowej w związku z opieką nad dzieckiem, które zatrudnione są na umowę zlecenie, prowadzą firmy, a także osobom dotąd nieubezpieczonym. Dzięki temu zyskają analogiczne uprawnienia jak pracownicy korzystający z urlopów wychowawczych. Zmiany obejmą także ubezpieczonych w KRUS.
Obecnie prawo do urlopu wychowawczego przysługuje tylko osobom zatrudnionym na podstawie Kodeksu pracy, funkcjonariuszom służby celnej oraz pracującym w spółdzielni członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie stanowi kwota 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą ją zawiesić na okres od 30 dni do 24 miesięcy w przypadku konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, jednak w tym czasie nie podlegają ubezpieczeniom społecznym.
Nowe przepisy wprowadzają różne podstawy wymiaru składek: - dla osób mających co najmniej sześciomiesięczny staż ubezpieczeniowy bezpośrednio przed skorzystaniem z możliwości ubezpieczenia w związku z opieką nad dzieckiem - będzie to 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - dla osób bez stażu ubezpieczeniowego, bezrobotnych oraz ze stażem krótszym niż półroczny - będzie to 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę
Osoby dotąd nieubezpieczone będą mogły wybrać system ubezpieczeń (ZUS lub KRUS).
4. Znowelizowana zostać ma ustawa żłobkowa, co ułatwić ma zakładanie żłobków i klubów dziecięcych: - podmioty organizujące opiekę nad dziećmi do trzeciego roku życia będą mogły otrzymać z budżetu państwa do 80 proc. kosztów realizacji zadania (obecnie 50 proc, połowę musi wynosić wkład własny) - o dotację będą mogły ubiegać się osoby fizyczne i prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, nie tylko gminy - tak jak jest obecnie - poszerzony ma zostać katalog podmiotów, które będą mogły zatrudnić dziennego opiekuna; zgodnie z nowymi przepisami taką możliwość będą miały także osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, obecnie może on być zatrudniany tylko przez gminę - podmioty zatrudniające dziennego opiekuna będą mogły otrzymać dotację celową z budżetu gminy na każde dziecko pozostające pod jego opieką, obecnie takie dofinansowanie mogą otrzymać jedynie podmioty prowadzące żłobki lub kluby dziecięce - wymagania lokalowe i sanitarne dotyczące żłobków i klubów dziecięcych mają zostać uregulowane w rozporządzeniu, a opinie i kontrole odnosiły się będą wyłącznie do wymagań zawartych w tych przepisach - przewidziano możliwość organizowania przez instytucje opieki nad dziećmi w wieku do lat trzech wspólnej obsługi (administracyjnej, finansowej i organizacyjnej) z przedszkolami i innymi instytucjami oświatowymi, co pozwala na obniżenie kosztów funkcjonowania.
5. Do 31 sierpnia 2013 r. skrócony ma zostać okres przejściowy, w którym placówki sprawujące opiekę nad dziećmi do lat trzech działające na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, bez konieczności wpisu do rejestru żłobków lub klubów dziecięcych muszą dostosować się do wymogów określonych w ustawie żłobkowej (chodzi o placówki założone przed jej wejściem w życie). Obecne regulacje pozwalają prowadzić taką działalność bez wpisu do rejestru do marca 2014 r.
6. Rodzice prowadzący działalność rolniczą będą mogli zatrudniać nianie, za które z budżetu państwa opłacane są składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, obecnie rolnicy nie mają takiej możliwości.
7. Od 1 września 2013 r. opłata za szóstą i siódmą godzinę obecności dziecka w przedszkolu wynosić ma maksymalnie po 1 zł. Obecnie w 85 proc. samorządów opłata jest wyższa. Od 1 września 2014 roku 1 zł kosztowałaby szósta, siódma i ósma godzina, a od 1 września 2015 roku, wszystkie godziny powyżej pięciu bezpłatnych godzin byłyby maksymalnie za złotówkę. Ten mechanizm pozwoli na obniżenie kosztów edukacji przedszkolnej.
- Według zapowiedzi premiera w 2015 r. 90 proc. dzieci ma znaleźć miejsce w przedszkolu, a w 2016 r. - 100 proc.
8. Od połowy 2013 r. (najpóźniej na początku 2014 r.) wejść w życie ma program "Mieszkanie dla młodych", skierowany do osób do 35. roku życia. Każdy będzie mógł liczyć na 10 proc. dopłaty do kredytu mieszkaniowego, a jeśli rodzina ma dziecko, bądź dzieci, dostanie dodatkowo 5 proc. do wartości kredytu. Jeśli w ciągu pięciu lat w tym mieszkaniu urodzi się trzecie bądź kolejne dziecko, rodzina otrzyma dodatkowe 5 proc. wartości kredytu.
9. Od 1 lipca 2013 r. ruszyć ma program zdrowotny resortu zdrowia, przewidujący współfinansowanie z budżetu państwa zapłodnienia in vitro. Z budżetu ma być finansowane 70-80 proc. kosztów procedury. Program przewidziany jest na trzy lata; ma objąć 15-20 tys. par. Będą mogły być zakwalifikowane do niego kobiety do 40. roku życia. Refundacja ma być dostępna dla par (nie tylko małżeństw), które udokumentują, że od roku bezskutecznie leczą niepłodność. Finansowane mają być trzy próby zapłodnienia metodą in vitro.