Osoby fizyczne osiągające dochody z najmu mogą płacić podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub opodatkować go - po zsumowaniu z innymi dochodami - na podstawie skali tabeli podatkowej. Ci, którzy prowadzą najem na większą skalę, mogą go rozliczać jak działalność gospodarczą, pod warunkiem że świadczenie tego rodzaju usług wpiszą do ewidencji działalności gospodarczej jako formę tej działalności. W tym ostatnim przypadku podatnicy mogą korzystać z podatku w stałej wysokości 19 proc.
O wyborze konkretnej formy rozliczeń decydować powinna nie tylko wygoda, ale przede wszystkim rachunek.
8,5 proc. ryczałtu
Tylko na pierwszy rzut oka najkorzystniejszym wariantem opodatkowania przychodów z najmu, z wielu możliwych, jest skorzystanie z 8,5-proc. ryczałtu. Jednak przy wysokich przychodach, znacznie przekraczających równowartość 4 tys. euro oraz przy bardzo wysokich kosztach najmu, lepszym rozwiązaniem może być podatek wyliczany według skali.
Stawka ryczałtu wynosi 8,5 proc., gdy wysokość przychodów z najmu w roku podatkowym nie przewyższa równowartości 4 tys. euro. Od nadwyżki ponad tę kwotę stawka wynosi 20 proc. przychodów.
Limit stanowiący równowartość 4 tys. euro na 2008 rok wynosi 15 072 zł (za 2007 rok wynosił 15 934 zł).
Choć podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z najmu ma wiele zalet, bo poza niską stawką nie pozbawia np. prawa do rocznego rozliczenia z małżonkiem i umożliwia korzystanie z ulg osobom rozliczającym działalność gospodarczą w formie podatku 19-procentowego, to jego niezaprzeczalną wadą jest brak możliwości obniżenia podstawy opodatkowania o koszty, np. z tytułu remontów. Jak wiadomo, w wynajmowane lokale, zwłaszcza mieszkalne i nie pierwszej młodości, trzeba sporo inwestować. Wówczas może okazać się, że korzystniejsze jest jednak opodatkowanie najmu na zasadach ogólnych, według skali podatkowej.
Często z najmem lokali, zwłaszcza użytkowych, wiążą się spore koszty, które mocą umowy zawartej między wynajmującym a najemcą obciążają właściciela lokalu, czyli podatnika uzyskującego przychód albo dochód z najmu. W takim przypadku także ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wcale nie musi być lepszą formą opodatkowania od podatku ustalanego według skali podatkowej.
Jeśli na przykład właściciel mieszkania musi w 2008 roku wydać na remont 6,5 tys. zł, a z najmu uzyska 12 tys. zł przychodu, to zapłaci: 1020 zł ryczałtu lub od 458,15 zł (gdy jest to jego jedyny dochód opodatkowany według skali podatkowej) do 2200 zł (gdy inne dochody są na tyle wysokie, że od całego dochodu trzeba zapłacić podatek według stawki 40 proc.).
Prawo do kosztów
W przeciwieństwie do przychodu ewidencjonowanego, który stanowi podstawę ryczałtu z najmu, przychód z najmu rozliczanego na zasadach ogólnych - jak każdy inny przychód opodatkowany na zasadach ogólnych (a więc taki, gdzie podatek wylicza się w zależności od wysokości przychodu według stawki podatku ze skali podatkowej) - daje podatnikowi prawo do pomniejszenia o koszt uzyskania przychodu. Podatnik rozliczający się z najmu na zasadach ogólnych nie musi prowadzić księgi przychodów ani żadnych ewidencji (chyba że rozlicza amortyzację - wówczas konieczne jest zaprowadzenie ewidencji środków trwałych).
By wydatki kwalifikować w koszty, trzeba wykazać ich związek z przychodami. Upoważnia do tego nie tylko chęć osiągnięcia przychodu, ale także zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Ponadto dany wydatek nie może być wyszczególniony na negatywnej liście w art. 23 ustawy o PIT, jako nieuznawany przez fiskusa za koszt uzyskania przychodów.
Najem jako usługa
Przychód z najmu może być kwalifikowany zarówno jako przychód ze źródła najem, jak i przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej. Podatnik ma tu wybór, który jednak - w myśl orzecznictwa sądów - jest ograniczony skalą.
Co prawda nie ma przeszkód, by w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej świadczyć usługi najmu - jeśli przedsiębiorca wpisując się do ewidencji działalności gospodarczej tak określi rodzaj swojej działalności - ale zgodnie z orzecznictwem sądów dla ustalenia właściwego dla celów podatkowych źródła przychodów istotna jest skala zjawiska. Jeśli przedmiotem najmu jest jedno mieszkanie - i to wynajmowane okazjonalnie - zdaniem składów orzekających sądów, trudno potraktować jego wynajem jako pozarolniczą działalność gospodarczą. Wówczas więc przychód powinien być obligatoryjnie rozliczany według zasad przewidzianych w prawie podatkowym dla przychodów dla źródła najem.
Gdy zaś dotyczy wielu lokali, podatnik - uznając je za składniki majątku firmy - może, spełniając wszystkie wymogi przewidziane prawem o swobodzie działalności, zarejestrować się jako przedsiębiorca świadczący usługi wynajmu i w związku z tym rozliczać dochody jako osoba fizyczna prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Wówczas, przed jej rozpoczęciem lub na początku kolejnego roku podatkowego, ma on prawo wybrać jako formę opodatkowania podatek w stałej wysokości 19 proc.
JAK TO ZROBIĆ...
Wybieramy podatek od najmu na 2008 rok
PROBLEM: Podatnik wynajmuje mieszkanie i osiąga z tego tytułu przychód. W ubiegłym roku korzystał z podatku w formie ryczałtu. Zastanawia się, czy ten sam sposób opodatkowania będzie dla niego korzystny także w 2008 roku.
ROZWIĄZANIE: Wynajmujący musi najpierw dokonać dokładnych wyliczeń. Szacuje więc przychód, jaki z tego tytułu osiągnie w 2008 roku. Następnie zastanawia się, czy i w jakiej wysokości poniesie związane z tym koszty. W efekcie dokonuje wyliczeń: ile zapłaciłby ryczałtu, pamiętając, że za 2008 rok 8,5 proc. zapłaci tylko od przychodu w wysokości do 15 072 zł, a od nadwyżki 20 proc. Potem, odejmując od przychodu koszty, wylicza, ile wyniósłby podatek wyliczany na podstawie skali podatkowej (z tym że dochód z najmu musi przed wyliczeniem podatku dodać do innych dochodów opodatkowanych według skali, które uzyska w 2008 roku). Gdy okaże się, że korzystniejszy jest podatek w formie ryczałtu, podatnik poprzestaje na takiej analizie. Gdy jednak okaże się, że korzystniej byłoby przejść na płacenie podatku według skali, podatnik musi najpóźniej 21 stycznia tego roku zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego o zmianie sposobu opłacania podatku od dochodów z najmu.
MARIANNA OLSZEWSKA