Wzory sprawozdań finansowych zawierają pozycje dotyczące wzajemnych transakcji między jednostkami powiązanymi. W związku z tym spółki powinny przyjąć w swoich zasadach (polityce) rachunkowości takie rozwiązania, aby łatwo można było wyodrębnić z ksiąg rachunkowych informacje na temat tego rodzaju transakcji. W tym celu należy wprowadzić do ksiąg rachunkowych osobne konta, które będą grupowały te informacje w celu sporządzenia sprawozdania finansowego oraz innej dokumentacji dotyczącej transakcji z jednostkami powiązanymi.
Prowadzona w jednostce ewidencja transakcji z jednostkami powiązanymi powinna dostarczyć informacji wymaganych do sporządzenia:
• jednostkowego sprawozdania finansowego,
• skonsolidowanego sprawozdania finansowego - jeśli grupa kapitałowa sporządza takie sprawozdanie,
• dokumentacji - wymaganej przez ustawy podatkowe.
Tabela 1. Obszary, w których powinny być wyodrębnione transakcje z jednostkami powiązanymi
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Na potrzeby skonsolidowanego sprawozdania finansowego z ksiąg rachunkowych powinno się uzyskać informacje na temat:
• przychodów otrzymanych od jednostek powiązanych,
• zakupów od jednostek powiązanych,
• pozostałych kosztów operacyjnych poniesionych na rzecz jednostek powiązanych,
• amortyzacji i wartości początkowej środków trwałych, będących przedmiotem wzajemnej sprzedaży,
• utworzonych rezerw itp.
Informacje te tworzą dokumentację konsolidacyjną, która jest gromadzona w formie tzw. pakietów konsolidacyjnych.
Należy pamiętać, że jednostki objęte skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym powinny stosować jednakowe metody wyceny aktywów i pasywów oraz sporządzania sprawozdań finansowych, zgodne z zasadami (polityką) rachunkowości przyjętymi przez jednostkę dominującą. Jednostka dominująca powinna więc ustalić zasady rachunkowości w grupie i przekazać je, w celu ujednolicenia, do stosowania w jednostkach podporządkowanych.
Przykład
Spółka w roku obrotowym 2008 zaewidencjonowała następujące operacje gospodarcze:
1. Sprzedaż wyrobów i usług:
a) odbiorcy będącemu jednostką powiązaną
Wn „Rozrachunki z odbiorcami” 9 760 000
- w analityce „Odbiorcy powiązani”
Ma „Sprzedaż wyrobów i usług” 8 000 000
- w analityce „Jednostki powiązane”
Ma „VAT należny” 1 760 000
b) odbiorcy niebędącemu jednostką powiązaną
Wn „Rozrachunki z odbiorcami” 6 100 000
- w analityce „Odbiorcy pozostali”
Ma „Sprzedaż wyrobów i usług” 5 000 000
- w analityce „Jednostki pozostałe”
Ma „VAT należny” 1 100 000
2. Zakup usług:
a) od dostawców będących jednostkami powiązanymi
Wn „Koszty według rodzajów” 2 500 000
- w analityce „Usługi obce - dostawcy powiązani”
Wn „VAT naliczony” 550 000
Ma „Rozrachunki z dostawcami” 3 050 000
- w analityce „Dostawcy powiązani”
b) od dostawców będących jednostkami niepowiązanymi
Wn „Koszty według rodzajów” 6 000 000
- w analityce „Usługi obce - dostawcy pozostali”
Wn „VAT naliczony” 1 320 000
Ma „Rozrachunki z dostawcami” 7 320 000
- w analityce „Dostawcy pozostali”
3. Otrzymano pożyczkę przekazaną na rachunek bankowy:
a) od jednostki powiązanej - długoterminowa pożyczka
Wn „Rachunek bankowy” 400 000
Ma „Pożyczki otrzymane od jednostek powiązanych” 400 000
b) od jednostki niepowiązanej - krótkoterminowa pożyczka
Wn „Rachunek bankowy” 90 000
Ma „Pożyczki otrzymane od jednostek pozostałych” 90 000
4. Wpływ należności:
a) od odbiorców będących jednostkami powiązanymi
Wn „Rachunek bankowy” 8 760 000
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 8 760 000
- w analityce „Odbiorcy powiązani”
b) od odbiorców będących jednostkami niepowiązanymi
Wn „Rachunek bankowy” 5 600 000
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 5 600 000
- w analityce „Odbiorcy pozostali”
5. Zapłata dostawcom za otrzymane towary:
a) dostawcy będący jednostkami powiązanymi
Wn „Rozrachunki z dostawcami” 2 750 000
- w analityce „Dostawcy powiązani”
Ma „Rachunek bankowy” 2 750 000
b) dostawcy będący jednostkami niepowiązanymi
Wn „Rozrachunki z dostawcami” 7 120 000
- w analityce „Dostawcy pozostali”
Ma „Rachunek bankowy” 7 120 000
6. Nabycie dodatkowych udziałów w jednostce powiązanej według ceny nabycia
Wn „Długoterminowe aktywa finansowe” 200 000
- w analityce „Udziały w jednostce powiązanej”
Ma „Pozostałe rozrachunki” 200 000
- w analityce „Jednostki powiązane”
7. Zapłata za nabyte udziały:
Wn „Pozostałe rozrachunki” 200 000
- w analityce „Jednostki powiązane”
Ma „Rachunek bankowy” 200 000
8. Wycena posiadanych udziałów i utworzenie odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości udziałów długoterminowych:
Wn „Koszty finansowe” 30 000
Ma „Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe” 30 000
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Fragmenty sprawozdań finansowych zawierające przeprowadzone transakcje:
Tabela 2. Fragment bilansu
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Tabela 3. Fragment rachunku zysków i strat (wariant porównawczy)
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• załącznik nr 1 - zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla innych jednostek niż banki i zakłady ubezpieczeń - do ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 144, poz. 900
Joanna Gawrońska
biegły rewident