Kodeks etyki dla księgowych nie jest obowiązkowy. Dlaczego jednak warto go przestrzegać?
- Co to znaczy, że Kodeks etyki jest lub nie jest obowiązkowy? Obowiązek ma wiele odcieni znaczeniowych. Jeżeli mówimy o obowiązku prawnym, to Kodeks etyki zawodowej w rachunkowości rzeczywiście w tym znaczeniu obowiązku nie może być rozpatrywany. Jeżeli jednak mówimy o obowiązku moralnym, to kodeks ten obowiązuje absolutnie wszystkie osoby zajmujące się rachunkowością. Sam fakt, że uczestniczą w czynnościach księgowych, podatkowych i innych publicznoprawnych czy też w czynnościach wspomagających zarządzanie, sprawia, że zobowiązane są nie tylko do profesjonalnego, ale także etycznego ich wykonywania.
Jednak, żeby wzmocnić świadomość zasad etycznych koniecznych do respektowania w obszarze zawodów związanych z rachunkowością, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce prowadzi listę sygnatariuszy tego kodeksu. Sygnatariusze, którzy składają stosowną deklarację w SKwP, podpisują się w sensie moralnym pod zasadami zawartymi w kodeksie i informują otoczenie o respektowaniu zawodowych zasad etycznych. Sami - w ten sposób - nakładają na siebie obowiązek stosowania kodeksu w swojej działalności. Pierwszym sygnatariuszem jest SKwP i wszyscy jego członkowie.
O jakich zasadach powinni więc pamiętać księgowi?
- Kodeks przedstawia dziewięć zasad. Dotyczą one: kompetencji zawodowych, wysokiej jakości pracy, niezależności zawodowej, odpowiedzialności za przygotowywane i prezentowane informacje z zakresu rachunkowości, właściwego postępowania w relacjach z osobami, jednostkami i instytucjami powiązanymi z nimi zawodowo, właściwego postępowania w przypadkach sporu i sprzeczności interesów, właściwego postępowania w szczególnych sytuacjach jednostki prowadzącej rachunkowość, zachowania tajemnicy zawodowej, właściwego oferowania usług z dziedziny rachunkowości.
Które z nich są najważniejsze?
- W moim przeświadczeniu zasad etycznych nie można stopniować. Przeżywając dylemat etyczny w praktyce, nie powinno się rozwiązywać go, przykładając do problemu zasady etyczne w jakiejś ustalonej kolejności. Należy je stosować jednocześnie i ewentualnie stwierdzać, że danej sytuacji one nie dotyczą. Drogą eliminacji wykrystalizuje się więc ta zasada etyki, która pomoże nam podjąć właściwe kroki lub ustalić dobre rozwiązanie trudnej moralnie sytuacji.
Które z zasad nie są przestrzegane przez księgowych i z czego to wynika?
- Po pierwsze, w żadnym razie nie powinno się uogólniać i mówić: księgowi nie przestrzegają zasad etyki. Są tacy, którzy nie przestrzegają! Większość jednak to ludzie z gruntu odpowiedzialni, świadomi ważności swojej pracy i znaczenia jej wiarygodności, z założenia i z przekonania pragnący wykonywać swój zawód w sposób profesjonalny i zgodny z etyką. Śmiem twierdzić, że właśnie takich osób zajmujących się rachunkowością jest znacznie więcej niż osób, dla których etyka jest obca lub którym zdarza się o niej zapominać.
Po drugie, trudno mi autorytatywnie jednoznacznie wskazać zasady, które nie są przestrzegane przez osoby zajmujące się rachunkowością. Jeżeli lista zasad etyki obejmuje dziewięć zasad, to znaczy, że praktyka dostarcza dowodów na to, że wszystkie dziewięć może być łamane i dlatego kodeks je uwypukla, o nich przypomina. Brzmienie zasad wyznacza obszary (sytuacje), w których rodzić się może zagrożenie lub pokusa nieetycznego zachowania. Mogą być one spowodowane chęcią wzbogacania się, strachem, ale także i ignorancją. Aby minimalizować zagrożenie wynikające z faktu ignorowania etyki, trzeba o niej mówić, przypominać, wskazywać na jej znaczenie dla bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Trzeba poruszyć sumienia, a to nie zawsze jest takie proste. Wierzę jednak w prawdziwość stwierdzenia: kropla drąży skałę.
Co powinno się zmienić w postępowaniu księgowych?
- O potrzebie zmian można mówić w postępowaniu tylko tych księgowych, którzy mają coś na sumieniu! Oni sami najlepiej wiedzą, co zrobić, aby grać fair play. W takiej nieetycznej sytuacji raczej każdy czuje swoisty dyskomfort. Dlatego powinno się zidentyfikować i zrozumieć jego przyczyny, wyjaśnić otwarcie sytuację, co często może być wystarczające i bardzo skuteczne! W innych przypadkach trzeba mieć odwagę wybrać i zacząć od nowa, będąc bogatszym o nowe doświadczenie. Zachęcam wszystkich czytelników Gazety Prawnej do zapoznania się z Kodeksem Zawodowej Etyki w Rachunkowości (www.skwp.pl). Sami państwo przekonajcie się o tym, że jego przestrzeganie najzwyczajniej w świecie po prostu się opłaca! Potrzebna jest tylko wewnętrzna akceptacja zasad w nim zawartych, a etyczne postępowanie (obok profesjonalizmu) stanie się niekwestionowanym atrybutem zawodu wykonywanego w obszarze rachunkowości.
Fot. Wojciech Górski
Rozmawiała Agnieszka Pokojska
• prof. dr hab. Anna Karmańska przewodnicząca Komisji Etyki i Profesjonalizmu Zawodu Księgowego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, członek Rady Naukowej Stowarzyszenia, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie